Üç yıl evelsi Qırımda Rusiye quvetçileri Qırım.Aqiqatnıñ (Azatlıq Radiosınıñ leyhası) frilanseri Vladislav Yesipenkonı yaqaladı. Şimdi o Keriçteki apishanede buluna. Vladislavnı ukrayin mahsus hızmetleri içün casuslıqta qabaatladılar ve kerekli ifadelerni işkencege altında aldılar. Neticede granata saqlağanında da qabaatladılar. Sözde tahqiqatnıñ delil bazasında büyük boşluqlar ve zıddiyetlerge baqmadan, Rusiye kontrolindeki Aqmescit rayon mahkemesi jurnalistni 6 yılğa azatlıqtan marum etti. İstinaf mahkemede apis cezası 5 yılğa qadar qısqartıldı.
Vladislavnı diplomatik yolnen azat etmek imkânını ne arttırır? Yaqınları onıñnen ne qadar sıq-sıq qonuşa bile, o apis cezası aqqında neler tarif ete. Bu aqta Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında alıp barıcı Sergey Mokruşin Vladislav Yesipenkonıñ qadını Yekaterina Yesipenkonen laf etti . Rusiyeniñ Ukrayinağa cenki başlanğan soñ buña oşağan bir çoq adise peyda oldı, dep tarif etti Kütleviy haber institutınıñ söz serbestligi monitoring bölüginiñ reberi Yekaterina Dâçuk.
Fevralniñ soñunda Ukrayina prezidenti Volodımır Zelenskıy RFE/RL korporatsiyasınıñ prezidenti ve Azatlıq Radiosınıñ ukrayin hızmetiniñ reberligi ile körüşti. Ukrayina prezidenti Vladislav Yesipenko ile bağlı vaziyet aqqında haberdar etildi.
Volodımır Zelenskıy, mında onıñ matbuat hızmetiniñ beyanatından alıntı: ''çetel liderlerinen bütün körüşüvleri vaqtında o, ukrayinlerni, hususan işğalciler tarafından qanunsız tutulğan siyasiy mabüslerni deñişüv meselesini kötergenini qayd etti''.
"Bu ağır iş, hususan qırımlılarnıñ, hususan jurnalistlerniñ, siyasiy mabüslerniñ qaytması içün", - dedi Ukrayina prezidenti.
Zelenskıy, bu baar İsviçrede keçirilecek ve yüz altmış memleketniñ vekilleri davet etilecek devletler liderleri seviyesinde barışıq sammitiniñ azırlanuvı aqqında haber etti, Rusiye bu cedvelde yoq.
Volodımır Zelenskıy qayd etti ki, sammitniñ kün tertibinde esirlerni deñişüv meselesi de olacaq.
Ukrayina devlet organları ve prezident Zelenskıy vatandaş esirlerini evge qaytarmaq içün er şey yapalar, dep eminliknen ayta Vladislav Esipenkonıñ apayı Yekaterina. Amma o, Rusiyeniñ añlaşmalarğa sadıq olmağanında da emin.
''Ukraina Ombudsmanınıñ Ofisinden sıq-sıq böyle şeylerni eşitemiz: olar belli bir cedveller boyunca añlaşalar, soñra ise Rusiye Federatsiyasınıñ vekilleri evge qayta ve er şeyni başqaca yapalar, biz olarğa inanmaymız. Ve bu "tarafsız" ile muzakerelerniñ neticeleri aqqında ukrayin vatandaşları ukrayin toprağında turğan soñ ayta bilecekmiz", - dedi Yekaterina Yesipenko Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında.
Yekaterinanıñ fikirince, Rusiye Federatsiyasına siyasiy basqı yapmağa devam etmek kerek, amma Ukrayinanıñ Rusiye ile cenkte ğalebe qazanması muvafaqiyetniñ esas faktorı olacaq.
''Vladislavnıñ, bütün siyasiy mabüslerniñ, vatandaş esirleriniñ qaytarıluvı aqqında tek Ukrayinanıñ Rusiyege qarşı arbiy ğalebesi kontekstinde ayta bilemiz. Onıñ nasıl olacağını tahmin etip olamaymız, çünki halqara qararlarnıñ şimdi ya da kelecekte nasıl tesir etecegini bilmeymiz. Ukrayina ordusı ğalebe qazanmaq içün ne qadar donatmalı olacaq... Cenk meydanındaki vaziyet Rusiye ile muzakereler vaqtında bizim üstünligimizde de aks etile, - dey Yekaterina Yesipenko.
Vladislavsız üç yıl - onıñ azat etilmesi içün uzun ve zor bir küreş, neticesi belli degil, dep ayta Yekaterina.
O, oña ve aqayına bu yıllar devamında qoltutqan er keske minnetdar.
''Bizler signallarnı alamız, ve Vladislavğa bu aqta aytalar, onıñ davasını FSB daa nezaret etkenini añlaymız, yani olar bir insannı azat etmege ruhset bereler, meselâ, şartlı müddetinden evel azatlıqqa çıqmağa ruhset bereler, ya da yoq, ve Vladislavnı azat etmegenlerini eşitemiz. Bu ne aqqında ayta? FSB-niñ bu dava üzerinde nezareti bar olğanı aqqında. Ne içün? Biz tek tahmin ete bilemiz", - dep ayta Yekaterina Yesipenko.
Deñişüv ya da müddet bitken soñ evge qaytmaq - ideal variant ola bile, dep ayta Katerina. Amma endi qırımlı siyasiy mabüslerniñ Rusiye apishanelerinde apis müddeti bitken soñ azat etilmegenleri de bar.
''Eñ yaramay variantlarnı bilemiz, Dmitriy Ştıblikovnıñ ekinci müddeti, Oleg Prikhodkonıñ ekinci müddeti, ve ilâhre. Yani, eger insan Ukrayinada bir de bir cinayet içün mahküm etilgen olsa, onıñ azat etilecegini bile edik. Ne yazıq ki, iç bir şeyden emin olamaymız", - dep ayta Yekaterina Yesipenko.
Qonuşuv vaqtında Yekaterina Vladislavğa azatlıqta olğan şeyler, oña qoltutqanlar ve onıñ azat etilmesi içün elinden kelgenini yapqanlar aqqında ikâye ete. O ise, Rusiye apishanelerinde bulunğan diger siyasiy mabüslerni de unutmamağa rica ete.
''O maña ayta, Katâ, tek men aqqında aytmaq kerekmey, lütfen, Galina Dolgopola aqqında hatırla, o bu ay 69 yaşını toldura, o, 2019 senesinden berli apiske alındı, 2021 senesinden berli mahküm etildi ve Rusiye koloniyasında buluna. Nariman Celâl, İvan Yatskina aqqında, yani bular Vladislav SİZO-da rastketirgen insanlardır, olarnen tanış, olar yalıñız onıñ içün efemer şahsiyetler degil", - dep tarif etti Yekaterina Yesipenko.
İşkencege oğratılğan ve apis etilgen soñ da Esıpenko öz zenaatına sadıq qaldı. Vladislav sayesinde bazı qırımlı siyasiy mabüslerniñ şaatlıqları belli oldı. Bu aqta Qırım.Aqiqatqa bergen intervyüsında işğal etilgen Qırımdaki siyasiy mabüslerniñ mahkemelerini ziyaret etken Aqmescit ve Qırım mitropoliti Kliment ayttı.
''Vladislav Yesipenko maña bir çoq siyasiy mabüsniñ ifadelerini toplamağa yardım etti. Ve eñ tolu şaatlıq Şiringke ait edi, o da apiste vefat etti. O vaqıt Vladislav Yesipenko pek ağır alda edi. Vladimir Baluhnen çalışmaq qolay edi, o, küreşe edi, Vladislav Yesipenko ise birinci basamaqta yıqıldı. Amma soñra bizim daimiy bağımız, soñra SİZO-da ekstremal şaraitlerde jurnalist olaraq yapqan işi oña ayaqqa turmağa imkân berdi'', - dep tarif etti intervyüde metropol Kliment.
Ukrayina kütleviy haber institutı Rusiye esirliginde bulunğan 26 jurnalist aqqında malümat topladı, olardan 15-i Qırımdan, dep bildire kütleviy haber institutınıñ söz serbestligi monitoring bölüginiñ reberi Yekaterina Dâçuk. Bu - İrına Danılovıç, Qırımlı cemaat jurnalisti ve faal, şimdi ağır sağlıq problemleri bar ve Rusiyeniñ Zelenokumsk vilâyetindeki apishanede tıbbiy yardımsız tutula.
Bu cemaat jurnalisti Amet Suleymanov, 12 yılğa mahküm etilgen ve yürek klapanınıñ deñiştirilmesine muhtac.
''Bütün bu davalarnı 2014 senesinden, Qırım işğali başlağanından, Donetsk ve Lugansk vilâyetleriniñ işğali başlağanından berli qayd etemiz. Asılında, bir çoq jurnalist gizli çalıştı, bir çoqusı Ukrayina tarafdarı olğanları içün ketmege mecbur oldı, ve epimiz añlaymız ki, Rusiye olarnı aynı baqışları içün tutıp, taqip ete", - dey Yekaterina Dyaçuk.
Jurnalistlerni tutıp, Rusiye halqara gumanitar uquqnı, Roma nizamnamesini ve Jeneva konventsiyasını boza, dep ayta Yekaterina Dâçuk. O, emin ki, böyleliknen o, boşluqnı riayet olmağanlardan temizley.
''Rusiye qanunlarğa emiyet bermey, o, çılğınlıq yapa... Jurnalistlerniñ çoqusına doğrudan-doğru işkence degil de, psihologik basqı qullanıla. Bu maddelerde bile ''Kütleviy malümatnı qullanuv serbestligi''. Lütfiye Zudiyevanı bir qaç afta evelsi tutıp aldılar, hususan Facebookta yazğanları içün, Azatlıq Radiosı Rusiyede ecnebiy agent olğanını, ya da Rusiye qanunlarına köre "Hizb ut-Tahrir" terror teşkilâtı olğanını bildirmegeni içün. Aynı Amet Suleymanov hastahanede ya da evde tedaviylenmek kerek, onı ise apishanege yollaycaqlar. Bu halqara gumanitar uquqınıñ bozuluvıdır", - dep tarif etti Yekaterina Dâçuk.
Bir çoq halqara jurnalist ve uquq qoruyıcı teşkilâtları qanunsız tutulğan jurnalistlerni azat etmege çağıralar, amma, teessüf ki, olarnı azat etmek içün mehanizmler yoq, dey Dâçuk.
''Adları daima malümat alanında olmaq kerek. Bu sebepten ukrayin eyyetleri ve teşkilâtımız sıq-sıq söz serbestligini qorçalav konferentsiyalarına bara ve jurnalistlerimizniñ adlarını añıp aytalar", - dep tarif etti Yekaterina Dâçuk.
Ukrayina Yuqarı Şurası esir jurnalistlerniñ qaytarıluvı meselesinde Rusiyege qarşı basqını quvetleştirmek maqsadınen BMT, Avropa Birligi ve NATO aza devletleriniñ parlamentleri ve ükümetleri, Avropa parlamenti, Avropa Şurası Parlament Assambleyası, OSCE Parlament Assambleyası, NATO Parlament Assambleyası, Jurnalistlerniñ Halqara Federatsiyası, Jurnalistlerniñ Avropa Federatsiyası, "Jurnalistlerni qoruv komiteti" Halqara ükümetten tış teşkilâtı, "Sıñırsız mühbirler" Halqara ükümetten tış teşkilâtına esir etilgen ve qanunsız tutulğan jurnalistlerniñ, şu cümleden vatandaş jurnalistlerniñ Ukrayinağa qaytarıluvı ve azat etilmesini temin etmek içün muracaat etmege teklif ete.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
