Mahsus Qırım.Aqiqat içün
Ukraina prezidenti namzeti Volodımır Zelenskıynıñ ştabı, Ukraina halq mebusı Mustafa Cemilevniñ Qırımnen bağlı suallerine cevaplandı. O cevaptan alıntı ketirmeycem, cünki qısqaca aytacaq olsaq - Volodımır Zelenskıynıñ Qırım statusı ve onıñ Ukrainağa mensüpligine munasebeti, raqibiniñ baqışlarından farqlanmay. Qırımtatar halqınıñ olacaq statusı aqqında da bir açıq-aydın cevap alınmadı, amma, ne ise, Petro Poroşenkonıñ beş yıllıq prezidentligi vaqtında da bu status istenilgen kibi anayasada qabul etilmedi.
Ve budır ise - 2014 senesi vaqialarınıñ neticesinde Ukraina ve onıñ vatandaşları tüşken - alnıñ özü. Devlet başını, parlamentni başqadan saylamaq mümkün, amma meselege munasebetni deñiştirmek çare yoq. Rusiye Qırımnı işğal etti. Bu adisege başqace baqqan siyasetçi, prezident saylavlarında yeñip olamaz, çünki oña qol tutacaq saylavcılar yeterli olmaz. Amma bu adiseniñ tanıması ve qabul etüvi er Ukraina prezidentini Rusiye ile devamlı qavğa-davağa mahküm ete. Ve bu tek Qırım meselesinde degil. Donbass, energetika, propaganda. Rusiyege, onıñ Qırım aqqını tanıycaq prezident kerek. Başqalarğa ise o basqı yapacaq ve battırmağa tırışacaq. 2014 senesinden soñ Ukrainada açıq Rusiye tarafdarı olğan adam prezident çıqıp olamamazlığı Kremlde kimseni raatsız etmey. Çünki Rusiye öz meselelerini çeze - Qırım ilhaqınıñ qanunleştirilmek, Ukrainanı öz tesiri altına qaytarmaq ve ğarbiy sanktsiyaslarnı toqtatmaq. Ve, ebet, o bularnı Ukrainanıñ elinen yapacaq ola.
Öyle meseleler bar ki, olar ne saylavlarnen, ne de akimiyet deñiştirilmesinen çezile. Böyle meselelerden birisi - Qırımdır
Bu küreş daa ne qadarğa sürecek dep bugün aytmaq qıyın. Amma qomşu Moldovanıñ tecribesine baqayıq - Pridnestrovye bölgesi altında nezaretini coyğanına aman-aman otuz yıl olacaq. Bir tüşünip baqıñız! Bu yıllar devamında moldovalılar em de Avropa tarafdarı olğan, em de Rusiye tarafdarı olğan firqalar içün rey bergen, liderleri arasında Ğarbiy baqışlarnı kütken de, Moskovağa taraf baqqan da olğan. Amma Pridnestrovye ep bir öz özüni cumhuriyet ilân etkeni kibi qala. Ve Kreml, Moldovanıñ bütünligini ğayrıdan tiklemek sualini asıl da kötermey ve oña ciddiy baqmay. Çünki Pridnestrovye işğali - bütün bölgeniñ siyasetine tesir etüv aletidir. Ne dep ondan vazgeçsinler?
Ve bu daa - Qırımğa köre - Pridnestrovyeni Rusiye terkibine kimse kirsetmedi, o topraqlarnıñ Rusiye ile sıñırı bile yoq.
İşte, tamam bunıñ içün añlamaq kerek - öyle meseleler bar ki, ne saylavlarnen, ne de akimiyet deñiştirilmesinen çezilecekler. Böyle meselelerden birisi - Qırımdır. Prezidentler ve akimiyetler deñişecek, amma Qırımnıñ statusı - Ukraina ve Rusiye arasındaki munasebetlerniñ esas meselelerinden birisi, halqara uquqnıñ baş ağrısı ve Vladimir Putin öz memleketini de, bizni de oğratqan bir qapqan olıp qalacaq. Ve üküm içün küreşken ukrain siyasetçiler, Ukraina bütünligi aqqında laqırdı etecek, amma bu bütünlik ne vaqıt ve nasıl tiklenilecegini aydınlatıp olamaz.
«Fikir» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün