Vitaliy Portnikov: Qırımsız dünya

«Fikir» rubrikası, mahsus Qırım.Aqiqat içün

Ukrayına prezidenti Volodımır Zelenskıynıñ bildirgenine köre, cenk Qırım işğalden azat etilmese bitmeycek, yani Ukrayına devleti halqara seviyede tanılğan sıñırlarğa qaytmalı. Ukrayına prezidentiniñ bu aytqanları Ukrayına ordusı Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ memuriy sıñırlarına kelse, cenk yekünlene bile – bu alda barışıq muzakereleri başlana bile dep tüşüngen ğarp siyasetçilerine daa bir cevap oldı.

Ebet, böyle adise-vaqialar aqqında aytmaq daa pek erte. Ukrayınanıñ işğal etilgen topraqlarda Rusiye mevzilerine ücüminiñ başlanğanını köremiz ve neticesi ne olacaq bilmeymiz. Ukrayına ücümi muvafaqiyetli olsa, Rusiye ile muzakere imkânını beklegenlerniñ arzusı kerçekleşmeycektir. Kreml işğal altındaki topraqlarnı kontrol altında tutamayıp, Ukrayına ile muzakere formatından vazgeçe bile.

Çünki er türlü cenk er angi barışıqtan daa yahşı olğanından emin insanlarnı köremiz. Ve bu sefer uruşlar Rusiyeniñ Ukrayına ile devlet sıñırına keçe bile, raketa ateşleri ise uzun yıllar devamında künlik bir şey olacaq – amma bu sefer istilâcınıñ darbeleri altında tek Kyiv, Harkiv ve Sumı degil, Donetsk, Aqmescit ve Aqyar olacaq. Yani endi azat etilgen Hersonda olğanı kibi olacaq.

Amma bu vaziyet ne qadar kerçek olsa da – Ukrayına topraq bütünliginden vazgeçmek içün sebep degil. Çünki aslında topraq bütünliginiñ ğayrıdan tiklenmesi – cenk bitmesine olmasa da, onı bitirüv imkânına doğru ilk adım. Topraq bütünliginiñ ğayrıdan tiklenmesi Ukrayınanıñ avropaatlantik ve Avropa integratsiyası içün kerçek imkânlar bere, yani cenkniñ tekrarlanmaması içün imkânlar yarata. Ve topraq bütünliginiñ ğayrıdan tiklenmesi bugün işğal altında bulunğan regionlarnıñ normal inkişafı içün imkânlar bere. Çünki bugün Qırım – tek Rusiye platsdarmı.

Qırım olmasa, Ukrayına sıñırları belli olmağan ve telükesizlik statusı añlaşılmağan «saqat bir devlet» olıp qalacaq. Kreml israr etkeni kibi, Qırımnıñ «Rusiye statusı» tanılsa, Ukrayına aşalanğan ve depressiv, Rusiye limitrof devleti olacaq. Qırımnıñ «soñrağa qalğan statusı» ise Ukrayınanıñ «soñrağa qaldırılğan statusı» olacaq – epimizni Vladimir Putinge kirağa bergenler, dep tüşüniñiz.

Şunıñ içün Volodımır Zelenskıy aqlı: Ukrayına topraq bütünligi ğayrıdan tiklenmese, Qırım olmasa, iç bir cenk bitüvi soñ olmaycaq, onıñ yañı devamı ya da Ukrayına devletiniñ mustaqilsizligi ve marginallığını tanuv olacaq. Bunı em ukrayınalılar, em Ğarptaki dostlarımız añlamalı. Ukrayınalılarğa «er angi barışıq», «er angi cenk» kerekmey. Ukrayınağa adaletli ve kerçek barışıq kerek.

Vitaliy Portnikov – jurnalist ve siyasiy izaatçı, Azatlıq Radiosı ve Qırım.Aqiqat müellifi

«Fikir» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün

MALÜMAT: Ukrayınağa qarşı Rusiye silâlı ücümi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.

Aprelniñ başında Moskva Ukrayına şimalinde faal olğanını toqtattı, dep bildirdi. Tezden Ukrayına akimiyeti Kıyiv, Çerniğiv ve Sumı vilâyetinde Rusiye arbiyleri qalmadı, dep ayttı.

Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.

Rusiye Ukrayınağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.

Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün:https://d1ug5n8f9xpr1h.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.