Vitaliy Portnikov: Putin Qırım aqqında – Rusiye prezidenti kimni aldata?

«Fikir» rubrikası, mahsus Qırım.Aqiqat içün

Vladimir Putin Rusiye Federal toplaşuvına yapqan muracaatında Qırımnı hatırlatmasa olmaz edi, ebet. Lâkin bu sefer işğal etilgen Qırım yarımadası «tuvğan yurtqa» bahtlı qaytuv örnegi olaraq degil, Ukrayına ücüminiñ obyekti olaraq aytıldı, ebet, Donbastan soñ.

Qırımğa «Ukrayına ücümi» mevzusını toqtamayıp köterip, Rusiye prezidenti, eminim kerçek – Rusiyeniñ – Qırım yarımadasına ücümden diqqatnı dağıtmağa istey. Çünki 2014 senesi Kavkaznıñ Qara deñiz yalısında Ukrayına ordusı degil, Qırım yarımadasında ise Rusiye ordusı çıqmadı.

Soçide tek «nezaketli yeşil adamçıqlar» ve Ukrayına askerleri yoq dep aytqan o vaqıt Ukrayına prezidenti vazifeleri eda etken Oleksandr Turçınov degil edi. Rusiye arbiyleri yoq degen yalanlarnı bizVladimir Putinden ve diger Rusiye arbiylerinden eşittik. Soñra Qırımda Rusiye ordusı bar edi, nasıl olmasın, dep eşittik, yarımada işğalini tek Rusiyege añlaşılğan «qanunlıqnı» qazandırmaq içün anda bulunğanını gizlegenler. Kimler kimge ücüm etti?

Bu acayip ikâyeler 2022 senesi fevralniñ 24-ne qadar kerçek kibi körüne bilir edi. O vaqıt Putin ve Rusiye propagandacılarınıñ inşasında «Qırım platforması» forumı bile Rusiye bozğan halqara uquqnı ğayrıdan tiklev yollarına dair siyasiy munaqaşa olaraq degil, Rusiyege qarşı «istilâ» olaraq aytılğan edi.

Amma 2022 senesi fevralniñ 24-nden soñ istilâcı kim ve ücüm planları kimge ait olğanınen bağlı şübheler yoq. Qırım işğali de bütün Ukrayınanı ya da, eñ azından, memleketniñ cenübini işğal etüv planınıñ ilk adımı, platsdarm, «batmağan uçaq gemisi» quruluvı olaraq körüne, Kreml olarnı kontrol altına almayıp, qomşu devletni yoq etüv «mahsus operatsiyasını» kerçekleştirip olamaz edi. Şunıñ içün işğal altındaki Qırımnı bugün de dünyada Rusiye tarihınıñ «aziz» yarımadası olaraq degil, Ukrayınağa ücüm etüv ve yoq etüv platsdarmı olaraq köreler. Ve aynı vaqıtta – bu da müim – Qara deñizde vaziyetni kerginleştirmek içün.

Vladimir Putinniñ Qırım lafları kimler içün aysa? Rusiyelilerniñ Qırımğa ayıracaq vaqtı yoqtır. Bir çoq sakini 2014 senesi er şey «Qırımbizimnen» biter dep tüşüngen memleket cenk devam eter, iqtisadiy ve içtimaiy zorluqlar olur, dep qorqup yaşay. Putinge qoltutmağa ve televizor baqmağa devam etken insanlar bile, eminim, raat degil.

Ğarp Ukrayına reberligi Donbas ya da Qırımğa ücüm etmege planlaştırmağanını kesen-kes bile. 2014 senesinden soñ Ukrayınanıñ eki prezidenti de – em Petro Poroşenko, em Volodımır Zelenskıy – memleketniñ topraq bütünligini ğayrıdan tiklevniñ diplomatik aletlerinde ardı-sıra areket etmege istey edi. Şunıñ içün bu qabaatlavlarnıñ iç bir siyasiy manası yoq.

Amma Vladimir Putin oña Ukrayınağa ücüm etmege imkân bergen yarağan bir sebep tapamağanına oşay. Federal toplaşuv minberinden Qırım ve Donbasnı işğal etkeni kibi Ukrayınanı da işğal etmege istedi, dep aytıp olamay da. Çare tapmağa, bir şeyler qıdırmağa kerek ola – Rusiyeniñ siyasiy elitası toplaşqan salonda bile oña kimse inanmağanını añlaydır. Çünki bu salonda bile Ukrayına ücümine inanğanlar ve Putin Ukrayınağa qarşı deşetli bir cenk başlatır dep tüşüngenler bile azdır. Vladimir Putin em rusiyeliler, em Ukrayına, em Ğarp, em memurlarını aldatmağa tırışa. Amma eñ çoq özüni aldatmaymı?

Vitaliy Portnikov – jurnalist ve siyasiy izaatçı, Azatlıq Radiosı ve Qırım.Aqiqatnıñ müellifi

«Fikir» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün

MALÜMAT: Ukrayınağa qarşı Rusiye silâlı ücümi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.

Aprelniñ başında Moskva Ukrayına şimalinde faal olğanını toqtattı, dep bildirdi. Tezden Ukrayına akimiyeti Kıyiv, Çerniğiv ve Sumı vilâyetinde Rusiye arbiyleri qalmadı, dep ayttı.

Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.

Rusiye Ukrayınağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.

Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.