«Fikir» rubrikası, mahsus Qırım.Aqiqat içün
Rusiye Tış işler naziri Sergey Lavrov Qırım ve Donbasnıñ Ukrainağa berilecek telükesizlik kefaletleriniñ «tışında» qalğanını Rusiye ve Ukraina eyyetleriniñ İstanbulda keçirgen muzakereleriniñ müim neticesi dep adlandırdı. Rusiye naziriniñ bu beyanatı Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıynıñ tekliflerinden pek farqlı – yaqın 15 yılğa Qırım mesleatlarına razı olmaq ve yarımada statusını muzakere masası başında belgilemek.
Amma, asılında, 15 yıllıq muzakereler – soñrağa qaldırılğan topraq statusıdır. Bu yıllar devamında, eminim, dünya memleketleriniñ coğrafik haritalarında – Rusiyeden ğayrı, ebet – Qırım Ukraina olaraq qalacaq, Ğarpnıñ 2014 senesi Qırım işğali sebebinden kirsetilgen sanktsiyalar da qalacaq.
Bu 15 yıl devamında Rusiye rejimi sanktsion basqığa dayanamasa, daa az agressiv ve bir qarar akimiyet kelse, ne olacaq? Yañı Rusiye reberligi medeniy dünyağa qaytmağa tırışsa, yarımada işğal etilgenini tanısa, Qırımnıñ statusınen bağlı muzakereler nasıl bitecek, kim aytar? Vladimir Putin bunıñ ögüni alğanına oşay.
Kremlniñ hucur, atta olmaycaq bir ümüti bar, dep ayta bilem, Ukraina Qırımnı Rusiye dep tanısa – avtomat altında olsa bile – soñra digerleri de tanır, dep tüşün
Şunıñ içün hayal olmasın. Qırımnıñ «Rusiye statusını» tanımaq talabı – 15 yıldan soñ degil, şimdi – eminim, Rusiye talaplarınıñ müim parçası olacaq. Meşur neytral status, «askeriysizleştirüv» ve «denatsifikatsiya» kibi o qadar müim olacaq. Atta «askeriysizleştirüv» ve «denatsifikatsiyadan» daa müim, dep ayta bilem. Çünki neytralitet ya da «denatsifikatsiya» – virtual talaplardır, Ukraina yaqın vaqıtta zaten NATOğa alınmaycaq edi, «denatsifikatsiyanı» ise Rusiye, eminim, tek işğal etilgen topraqta – Buça ya da Borodânkada yapqanı kibi yapa bile.
Qırım işğali ve bu Ukraina toprağınıñ Rusiyege qoşuluvı halqara toplulıq tarafından öyle de tanılmadı – bu bir fakt. Ve Putin bunı eñ azından Ukrainadan talap etecek. Birinciden Ukrainadan. Çünki Kremlniñ hucur, atta olmaycaq bir ümüti bar, dep ayta bilem, Ukraina Qırımnı Rusiye dep tanısa – avtomat altında olsa bile – soñra digerleri de tanır, dep tüşüne.
Ukrainanıñ er angi prezidenti içün topraqnı böyle bermek – siyasiy ölümdir
Başqa mesele – Ukraina prezidenti böyle bir şey yapa bilemi? Eminim, yoq. Ukrainanıñ er angi prezidenti içün topraqnı böyle bermek – siyasiy ölümdir. Prezidentniñ böyle vekâletleri de yoq, laf Ukraina Anayasasınıñ deñişmeleri aqqında kete. Akimiyet böyle bir şey yapsa bile, eki parlament sessiyası, bir yıl bar… Lavrov bugün ayttı, Rusiye buña razı olmaz, oynamağa kerekmey.
Ve bu «Qırımdan ğayrı» – Rusiyeniñ Ukrainağa qarşı başlatqan cenkiniñ toqtatıluvınen bağlı muzakere esnasınıñ bir neticesi olacaqmı sualiniñ eñ doğru cevabıdır, mence. Ve şimdi bu sualniñ cevabını özüñiz bere bilesiñiz.
«Fikir» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d2ud65mnh9spru.cloudfront.net/. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.