Vitaliy Portnikov: Putin Qırım içün cenkleşecekmi?

«Fikir» rubrikası, mahsus Qırım.Aqiqat içün

2023 senesiniñ başında arbiy ekspertler ve talilcilerniñ optimistik tahminleri arasında Qırım sıq-sıq çıqa. Evelden işğal etilgen yarımadanıñ azat etilüvi cenk finalı olaraq sayılsa, şimdi Ukrayına ordusı Hersonnı azat etken ve Melitopolge yaqınlaşqan soñ «Qırımnıñ zayıflığı» dep adlandırılğan imaye bar – yani yarımada Donbasta arbiy areketler bitmezden evel azat etile bile.

Lâkin bu tahminlerge köre, Rusiye prezidentiVladimir Putin Qırımnıñ coyulmasınen razı olmaq kerek. Rusiye prezidenti içün ise Qırım, eminim, – Putin dep adlandırılğan devletçilikniñ temellerinden biridir. Qırım işğali, 2022 senesi Ukrayınağa qarşı ücüm kibi Putinge avtoritarizmden totalitarizmge keçmege yardım etkeni kibi, avtoritar devletniñ tantanası içün şaraitler yarattı. Şunıñ içün Putin – şübhelenmeñiz bile – Qırım içün cenkleşecek.

Tek bir sual bar: Rusiye prezidenti Qırım yarımadasını kontrol altında tutmaq içün özek silâsını qullanmağa azırmı. Amma qalğan resurslar kesek-kes qullanılacaq. Qırım tek imkânlar degil, fiyat meselesi olğanına azır olmaq kerek. Aynısını Rusiye işğal etken diger Ukrayına topraqları aqqında da aytmaq mümkün.

Kene de Putinniñ Qırımnıñ azat etilüvine imkân bermemek içün resursları yeter dep kimse aytmadı. Optimistler yarımadanıñ tez vaqıtta azat etilecegi ve cenkniñ tez biteceginen bağlı ümütlerinde aqlıdır. Lâkin Qırım ya da Donbasnıñ azat etilüvi Rusiye yeñilüvi olacaq, amma cenk bitmeycektir.

Ukrayına topraqlarını azat etip olsa, cenk muzakere masası başında bitecek ve bu masa başında Ukrayına silâlı quvetleriniñ muvafaqiyetlerinen quvetleştirilecek degen fikir bar. Lâkin bu, Putinniñ közlerinen vaziyetke baqmağa istemegen ve Rusiye prezidenti içün yeñilüv topraqlarnıñ ğayıp olması degil, cenkniñ soñu, em de Ukrayına şartlarınen yekünlenmesi olğanını añlamağa istemegen insanlarnıñ fikridir.

Ukrayına bayrağı Aqmescitte köterilse, ne olacaq? Ukrayınanıñ fikirince, halqara toplulıqnıñ fikirince – bu bes-belli – Ukrayına topraq bütünligi ğayrıdan tiklenecek. Putinniñ fikirince ise – ukrayınalılar Ğarpnıñ yardımınen «tam» rus topraqlarınıñ bir qısmını «işğal etecek».

Putin akimiyetni tutıp olsa, – memleketni, eminim, barışıq muzakerelerine degil, intiqamğa azırlaycaq. Şunıñ içün Ukrayınağa tek Qırımnı azat etmege degil, telükesizlik kefaletlerini almaq müimdir. Meselâ, NATOğa qoşulmaq.

Ve Qırımnı qorumaq içün tedbir almağa kerek olacaqtır. Közümiz ögünde Rusiye ordusı Hersonnı yoq ete – Kremlniñ baqışında «Rusiye Federatsiyasınıñ vilâyet merkezini». Şübheñiz olmasın, Rusiye işğalcileri aynı zalımlıqnen Aqyar ve Aqmescitni, Yalta ve Sudaqnı uracaq.

Bu vaziyette, eminim, 2014 senesi Rusiye propaganda saifelerinde aytılğan «kökten taşlar» peyda olacaq. Rusiye ordusınıñ Hersonda olğanı kibi Qırım vaziyetinde imkânları olmasa da, olar yarımadağa büyük zarar ketire bile ve onıñ bir qısmını yaşamaq içün qorqunç olacaq yerge çevire bile – söz sırası, bu, Rusiye ile sıñırı olğan bütün Ukrayına topraqları içün öyle. Şunıñ içün Qırımnıñ azat etilüvi ve Qırımnıñ telükesizligi, Ukrayınanıñ qurtarıluvı ve Ukrayınanıñ telükesizligi, eminim – bölünmez mevzular.

«Fikir» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün

MALÜMAT: Ukrayınağa qarşı Rusiye silâlı ücümi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.

Aprelniñ başında Moskva Ukrayına şimalinde faal olğanını toqtattı, dep bildirdi. Tezden Ukrayına akimiyeti Kıyiv, Çerniğiv ve Sumı vilâyetinde Rusiye arbiyleri qalmadı, dep ayttı.

Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.

Rusiye Ukrayınağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.

***

Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.