«Fikir» rubrikası, mahsus Qırım.Aqiqat içün
2021 senesi "Qırım platforması"nıñ birinci sammitinde Qırımnı işğalden qurtaruv meselesine böyle yanaşuvnıñ semereliligi ve semereliligine şübeler bildirildi. Çünki Rusiye Federatsiyası halqara uquqnı ve dünya toplulığınıñ fikrini inkâr etse, soñunda Ukrayina topraq bütünliginiñ ğayrıdan tiklenilmesine bağışlanğan körüşüvde devlet ve ükümet yolbaşçılarınıñ sayısı ne qadar müim?
Bu arada, Rusiyede "Qırım platforması" sammiti 2021 senesiniñ eñ muzakere etilgen vaqialarından biri oldı. Moskvada, Ğarp memleketleri Ukrayinanı Qırım meselesini silâlı yolnen çezmege itereler, dep iddia ete ediler. Aynı 2021 senesi öz yekünleyici matbuat konferentsiyasında Vladimir Putin "Qırım platformasına" qoltutuv silâlı zıddiyetke taba adım olğanını aytqan edi. Rusiye tış işler naziri Sergey Lavrov ve diger Rusiye reberleri de "Qırım platforması" aqqında aynı şekilde laf ettiler.
Tam bu Kremlniñ bu kibi ökeli reaktsiyasınıñ sebebi ola. Er kes unutacaq, razı olacaq kibi ümütleri kerçekleşmedi
Ne içün? Ve, ğaliba, hırsıznıñ şapkası yanğanından. Rusiye yolbaşçılığı Qırımnıñ işğali ve ilhaqı halqara uquqnıñ bozuluvı olğanını yahşı bile. Amma Putin içün er kesniñ bunı körmemesi kibi pek müim. Onıñ içün, dünya liderleri ve temsilcileri "Qırım platforması"na Kıyivge kelgende, Qırım ilhaqından bir qaç yıl keçken soñ, halqara uquqnıñ bozuluvı meselesi dünya toplulığı içün qapalı olmağanı ve Rusiye hırsızlığına kimse köz yummağa istemegeni añlaşıldı. Tam bu Kremlniñ bu kibi ökeli reaktsiyasınıñ sebebi ola. Er kes unutacaq, razı olacaq kibi ümütleri kerçekleşmedi.
Aynı şey bu sefer Davostaki Bütündünya iqtisadiy forumı çerçivesinde muzakere etilgen "barışıq formulası"na da ait. Moskvada milliy havfsızlıq mesleatçılarınıñ munaqaşalarına ve İsviçre kurortında Volodımır Zelenskıynıñ çıqışına iç bir diqqat ayırmamaları kerek edi. Rusiyeniñ cenkni toqtatmaq içün öz "şartları" bar olğanı belli, ne içün qasevetlene?
Amma qasevetleneler. Putin, İsviçredeki munaqaşalarnı deral izaatladı.
''Ğarpta ve Ukrayinada aytılğan barışıq formulaları Ukrayina prezidentiniñ Rusiye ile muzakerelerni yasaq etüv aqqında fermanınıñ amelge keçirilmesiniñ devamıdır. İşte, bunıñ manası. Bu muzakere esnası içün yasaq etilgen talaplar. Olar istemeyler, kerekmey'', - dep bildirdi Rusiye prezidenti belediye başlıqlarınen körüşüv vaqtında.
Ve, kene de, Putinniñ reaktsiyası, eminim, Rusiyeniñ cinayetlerine halqara reaktsiyası Rusiyeniñ beklevlerinen bir olğan, er kes "añlay ve unutqan" dünyada yaşamaq istegenini köstere. Ve çatışmanıñ çezüv yolları aqqında muzakereler halqara uquq qaidelerine qaytmaq müimliginiñ añlaması çerçivesinde keçirile bile, Kreml böyle cevap bere.
Elbette, Kreml tek küçke işanğanda, "Qırım platforması" ya da "sulh formulasını" panatseya dep saymaq içün de sebep yoq. Bu eki qavrayışnıñ esaslarını amelge keçirmek içün siyasiy imkânlar şimdilik yoq ve bu imkânlar ne vaqıt peyda olacağını bilmeymiz. Amma kerçek imkânlarnıñ olmaması, menimce, printsiplerden vazgeçmek içün sebep degil.
Çünki tek printsiplerni ve qıymetlerni qorçalamağa azırlıq neticelerge irişmekni talap ete, tek böyle azırlıq, eminim ki, adaletniñ ve halqara uquqnıñ ğayrıdan tiklenmesi içün şartlarnı yarata bile, böyle imkânlar peyda olğanda.
Vitaliy Portnikov – jurnalist ve siyasiy izaatçı, Azatlıq Radiosı ve Qırım.Aqiqat müellifi
«Fikir» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün
MALÜMAT: Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi 2022 senesi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.
Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.
Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.