Başta kiriş yasağı, bir qaç yıldan soñ ise apis cezalı üküm, Rusiye kontrolindeki Qırım uquq qoruyıcılarınıñ mantığı bu. Laf Aqmescitteki Qırım Yuqarı mahkemesiniñ iyünniñ 1-nde Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarovğa qarşı çıqarğan qararı aqqında kete. Onı altı yıl apis cezası ve 200 biñ ruble para cezasına üküm etkenler. Çubarov 2014 senesi fevralniñ 26-nda Qırım parlamentiniñ binası ögünde «qalabalıqlarnı teşkil etkeninde» qabaatlana. O künü Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ Yuqarı Şurasınıñ binası ögünde Ukraina topraq bütünliginiñ tarafdarları ve Rusiyege qol tutqan faaller arasında çatışmalar oldı.
Rusiye kontrolindeki Qırım mahkemesi qararınıñ Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov içün aqibetleri ne ola bile? Meclis yañı şaraitlerde qırımtatar halqınıñ aqları oğrunda nasıl küreşe? «Qırım platforması» Qırım meselesine nasıl tesir ete bile?
Bu ve diger aktual mevzularnı Qırım.Aqiqat Radiosınıñ studiyasında «Qırım meselesi» yayınında alıp barıcı Aleksandr Yankovskiy ve subetdeşi – Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov muzakere etkenler.
«Çubarov Refat Abdurahmanoviçni altı yıl umumiy rejim koloniyasında qalmasına üküm etmek. Cezasını çeküv müddetini Rusiye Federatsiyasına ekstraditsiya etilgen vaqıttan esaplamaq», – dedi qadı iyünniñ 1-nde Rusiye akimiyetiniñ kontrolindeki Qırım Yuqarı mahkemesiniñ salonında.
Kararğa köre, Meclis reisi Rusiye Ceza kodeksiniñ 212 maddesiniñ 1-inci qısmına istinaden qabaatlı tanıldı, şu sebepten apis cezası berildi. Mahkeme, Çubarovnı Rusiye Ceza kodeksiniñ 280.1 maddesiniñ 2-nci qısmına istinaden de qabaatlı tanıp, 200 biñ ruble para cezasını berdi ve «akimiyet vekilleriniñ vazifeleri, teşkiliy-emir etici, memuriy ve hocalıq vekâletlerinen bağlı vazifelerde 1 yıl bulunmağa» yasaqladı.
«200 biñ ruble para cezası ve 200 saat tüzetüv işleri mahkeme tarafından «Rusiye topraq bütünligini bozacaq areketlerge çağıruv» qabaatlavları sebebinden (Rusiye Ceza kodeksiniñ 280.1 maddesiniñ 1-inci ve 2-nci qısmı) berildi, lâkin bu maddeler qabaat olmaqtan çıqarıldı, şunıñ içün bu ceza yerine ketirilmeycek», – dep añlattı Qırım.Aqiqat mühbirine Çubarovnıñ tayinlengen advokatı Aleksandr Osokin.
İmaye, ğıyabiy ükümni şikâyet etmek niyeti aqqında bildirdi.
Ukraina Tış işler naziriniñ birinci muavini Emine Ceppar işğal etilgen Qırımda Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarovğa qarşı esnasnı ve iyünniñ 1-nde Aqmescitte çıqarılğan ğıyabiy ükümni «ayıp mahkeme» dep adlandırdı.
«BM halqara mahkemesiniñ Meclis faaliyeti yasağını lâğu etmek talabına qulaq asmağan Rusiye ayıp «mahkemelerni» – qırımtatar halqına qarşı repressiyalarnı devap ettire», – dep yazdı Ceppar Twitterde.
Kreml kontrolindeki Qırım yolbaşçısı Sergey Aksenov çıqarılğan ükümni «Krım-24» akimiyetke qol tutqan telekanalı yayınında izaatladı.
«Bütün memleketlerniñ uquq qoruyıcı organları bağda buluna, añlaşmalar imzalandı, amma Ukraina reberliginiñ Rusiye ile konstruktiv munasebetler qurmağa istemegenini añlaymız. Çetelde bulunğan Çubarov birilerine qavğa ettire, bir şeylerge çağıra, adalet kene de yeñecek», – dep tüşüne Sergey Aksenov.
Refat Çubarov oña ve qırımtatar halqınıñ diger erbaplarına qarşı yapılğan bütün mahkemeler «kerçekten cinayetçi olğan ve uydurılğan, qanunsız areketlerinen cinayetlerini gizlemege tırışqanlarğa qaytar», dep bildirgen edi.
Bu qarar uquq ceetinden boş, çünki Rusiye işğalci mahkemesi tarafından çıqarıldı
Bu aqta Çubarov Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında Aleksandr Yankovskiy ile intervyüda da ayttı.
– Bu qarar uquq ceetinden boş, çünki Rusiye işğalci mahkemesi tarafından çıqarıldı, bu davanıñ teşebbüsçisi olğan ve onı uydurğan insanlar ise kerçek cinayetçiler ola, olarnı ceza bekley.
– Rusiye organları ekstraditsiyañızğa irişmek içün Kyiv ile bağlanacağını bekleysiñizmi?
– Resmiy şekilde Rusiye halqara qıdıruvğa ilân etmege mecbur. Faqat Rusiye bunı daa evel de yapmağa tırışqan edi, amma İnterpol red etti, ve bu sefer de red eteceginden şübhelenmeyim.
– Sergey Aksenov izaat berip, sizni Roman Protaseviçnen (Minskte Ryanair ticaret seferi uçağınıñ mecburen qonması neticesinde tutulğan Beyazrusiye muhalifet jurnalisti – QA) qıyasladı ve aynı şekilde tutulmañız mümkün, dep ima etti. Uçaqlarnen seyaat etmek ne qadar telükesiz ya da telükeli olacaq?
– Duşmanlarını yoq etüv mahsus tedbirlerini aytsaq, Putin (Vladimir Putin, Rusiye prezidenti – QA) em tiri, em ölü diktatorlarnı aştı. Rusiye mahsus hızmetleriniñ işini ve sovet KGB ananelerine qol tutqanlarını bilemiz. Areketlerde diqqatlı olmaq kerek. Men belli qaidelerge evelden de riayet etken edim, Ukraina tışında bütün ziyaretlerim İnterpolnıñ Ukraina bölügi ile mesleatlar keçirip yapıldı, ve bu saada maña qarşı neler bar olğanını daima taqip ettim.
– Esnasta tayinlengen advokat Aleksandr Osokinnen laf ettiñizmi?
Men tayinlengen advokatnen bir qaç kere laf ettim, yapqanları bayağı professional
– Advokatım Nikolay Polozovnı red etkenler, biz Avropa insan aqları mahkemesine muracaat etmek içün bunı şimdi şikâyet etemiz. Men tayinlengen advokatnen bir qaç kere laf ettim, yapqanları bayağı professional ve advokat imkânları çerçivesinde bütün kerekli tedbirlerni ala.
– 2014 senesi Qırımğa kirişiñiz beş yılğa yasaqlandı, şimdi ise ğıyabiy üküm çıqarıldı. Sizce, mantıq ne, başta kiriş yasaqlana, soñra üküm çıqarıla.
– O künü, iyülniñ 5-nde, maña qarşı eki areket variantı bar edi. Poklonskaya (o vaqıt Qırımnıñ Rusiye prokurorı Natalya Poklonskaya – QA) meni tenbiledi, amma bir vesiqa bermeyip, meni apiske almaq içün vagonçıqlarğa qarar yazmağa ketti. Avtozak keldi ve bizni sarıp almağa başladılar, amma belli bir vaqıttan soñ başqa gruppa keldi ve Poklonskayanen laf etip, FSB hadimleri Qırımğa kiriş yasağımnı seslendirdiler.
– Bu mahkeme qararından soñ ne kibi sıñırlavlar ola bile?
– Olarğa yardım etmege istemeyim, amma maña problem çıqaracaq bazı şeyler bar olğanını qabul etem. Ebet, evimizge kirip, onı alğan ve anda yaşamaq aqqımızdan marum etken soñ daa ne yapa bileler?
– Ne içün yedi yıl devamında Qırımda Qırımtatar Milliy Meclisiniñ alternativası öyle de olmadı?
Qırımtatarlarnıñ şimaliy qomşudan çoq asırlıq «aşısı» bar, bütün belâlar andan kelgen edi
– Rusiye belli bir organnı qurmaq içün çoq ğayret sarf ete, amma yapamay. Qırımtatarlarnıñ şimaliy qomşudan çoq asırlıq «aşısı» bar, bütün belâlar andan kelgen edi: 1921-1923 seneleriniñ açlığı, 1930-larda qurşunğa tizüvler, 1944 senesi sürgünlik ve aman-aman 50 yıl anda qaluv. Bu adiseler Moskvanen bağlı, genetik hatıramızda bar. Böyle adiselerden soñ işğalcilerniñ tarafına keçmek içün ahlâqiy nişaret olmaq kerek. Bu mahkemede maña qarşı tek dört qırımtatarı şaatlıq etti.
– «Qırım platforması» sammitinde 30 memleketniñ vekilleri olacaq, dep beklenile. Siziñ fikiriñizce, böyle körüşüv ne qadar semereli alet ola bile?
– «Qırım platformasınıñ» keçirilüvi Rusiye istilâsına qarşılıq kösterüvde halqara toplulıqnı seferber etecektir. Soñki aylarda Rusiye başqa devletler «Qırım platformasında» iştirak etmesine dep, olarğa qarşı basqı yapmağa tırışa. Bundan ğayrı, Rusiyeniñ sert beyanatları bar, er angi memleket «Qırım platformasına» qoşulsa, Rusiyeniñ toprağınen bağlı iddiaları bar demek olacaq, çünki Moskva Qırımnı öz toprağı dep saya.
Öldürüv, hırsızlav, Meclis: Qırımdaki Rusiye Tahqiqat komitetiniñ eñ gürültili işleri (fotoresimler)
Acı bir – Ukraina topraq bütünligi ve, mence, Ukraina prezidenti bu tarafqa aylana
Ukraina halqara alanğa bir fikirnen çıqmalı – Qırım ve Aqyarnen beraber halqara seviyede tanılğan sıñırlarda topraq bütünligini ğayrıdan tiklev. Donbas Normand dördü çerçivesinde ayrı laf etilmemeli, ilk sırada olğan Qırımnıñ işğalden qurtarıluvı başqa vaqıtqa qaldırılmamalı, umumen baqılmalı. Acı bir – Ukraina topraq bütünligi ve, mence, Ukraina prezidenti bu tarafqa aylana. Ukraina devleti bu mevzuda israrlı olsa, bunıñ esasında halqara toplulıqnı birleştirip olurmız, dep tüşünem.
– Yuqarı Radanıñ çoq çağırılışında deputat ediñiz, şimdi – yoq. Qanunlarnıñ qabul etilüvine nasıl tesir etesiñiz?
Allah böyle yaratqan, Ukrainanıñ bütün tamır halqları Qırımda yaşay
– Biz Meclis işini idare etemiz, Yuqarı Radada üç vekilimiz bar ve eñ aktual qanunlarğa ve, birinciden, işğalden qurtaruv qanunlarına cevap beremiz. Ümüt etem ki, bu ayda Ukraina tamır halqları qanunı qabul etilecek. Bu qanun leyhasını acele bergen Ukraina prezidentiniñ areketlerine qol tutamız. Mütehassıslarımız bu leyhanı Yuqarı Radada qayd etmek içün çalıştı. Bu qanun sayesinde Ukraina devletiniñ halqara uquqnı keniş alda qullanmağa imkânı ola. Qırımnı işğalden qurtaruv aqqında aytsaq, bu topraqta tamır halqlarnıñ olması ve aqlarınıñ yerine ketirilmesi Ukrainanı quvetleştire. Allah böyle yaratqan, Ukrainanıñ bütün tamır halqları Qırımda yaşay: qaray, qırımçaq ve qırımtatarlar.
– Diñleyiciniñ suali: Ukraina Qırımğa suvdan ğayrı ne teklif ete bile?
– Ukraina Qırımğa bir şey teklif etmemeli, Ukraina bütün devletimiz içün olğan bütün serbestliklerni Qırımğa temin etmeli. Azatlıq ve ayat telükesizligi – insan inkişaf ete bilecek esas şartlar. Bunı Ukraina Qırım işğali bitken soñ anda temin etecek.
(Metinni İnna Annitova azırladı)
«Fevral 26 davası»
2014 senesi fevralniñ 26-nda Qırım parlamentiniñ binası ögünde Ukraina topraq bütünliginiñ tarafdarları ve duşmanlarınıñ büyük mitingi olıp keçti. Qırımtatar ve Ukraina tarafdarı faallerine qarşı Rusiye tarafdarı faaller çıqtı.
2015 senesi yanvar ayında Rusiye Tahqiqat komitetiniñ Qırım idaresi fevralniñ 26-nda mitingde olğan qalabalıqlar aqqında cinaiy dava açtı.
Ukraina topraq bütünligine qoltutqanlar tutuldı: Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reis muavini Ahtem Çiygoz, faaller Ali Asanov, Mustafa Degermenci, Eskender Kantemirov, Talât Yunusov, Eskender Emirvaliyev, Arsen Yunusov ve Eskender Nebiyev.
Daa soñra mahkeme «fevral 26 davasını» ekige böldi: o vaqıt Qırımda Meclis lideriniñ rolüni alğan baş şübheli Ahtem Çiygoz ayrı esnasqa alındı.
Advokat Cemil Temişevniñ teşebbüsinen faal Talât Yunusov ve ATR telekanalınıñ operatorı Eskender Nebiyev tahqiqatnen işbirligi yapıp, olarnıñ ifadeleri «fevral 26 davası» diger mabüsleriniñ davalarında delil olmaycaq şartınen qabaatlarını tanıdı. 2015 senesi dekabr ayında Talât Yunusov 3,5 yılğa, Eskender Nebiyev eki yılğa şartlı olaraq üküm etildi.
2017 senesi sentâbrniñ 11-nde Rusiye mahkemesi yarımadanıñ Rusiye işğalinen bağlı narazılıqlarnı «qalabalıqlar» dep adlandırıp, Çiygoznı olarnı teşkil etkeninde qabaatladı ve sekiz yıl sert rejimli koloniyada qalmasına üküm etti. 2017 senesi oktâbrniñ 25-nde Rusiye akimiyeti Qırımda mahküm etilgen Ahtem Çiygoznı azat etip, onı Türkiyege teslim etti. Daa soñra o, Kyivge keldi.
2018 senesi iyünniñ 19-nda Kreml kontrolindeki Aqmescitniñ Merkeziy rayon mahkemesi «fevral 26 davasınıñ» mabüslerine şartlı apis cezalarını berdi. Ali Asanov ve Mustafa Degermenci 4 yıl ve 6 ay, Arsen Yunusov ve Eskender Kantemirov 4 yıl, Eskender Emirvaliyev 3 yıl ve 6 ayğa şartlı olaraq üküm etildi, er birine 3 yıl sınav müddeti berildi.
2020 senesi fevralniñ 4-nde sınav müddeti bitmegen «fevral 26 davasınıñ» mabüsi Mustafa Degermencige qarşı cinaiy mahkümiyetniñ lâğu etilgeni belli oldı.
Qırımtatarlarnı tamır halq olaraq tanıma
2014 senesi martnıñ 20-nde Ukraina Yuqarı Radası qırımtatarlarnı Qırımnıñ tamır halqı dep tanıdı. Bu qararğa 283 halq deputat rey berdi. Ukraina qırımtatar halqınen diger milliy azlıqlarnıñ Ukrainanıñ tamır halqı olaraq etnik, medeniyet, til ve din kimliginiñ saqlap qalması ve inkişafını kefil etmekte. Qırımtatar Milliy Meclisi ve Qurultayı qırımtatarlarnıñ temsiliy organları olaraq tanıldı.
Er yıl avgustnıñ 9-nda dünya tamır halqlar künü qayd etile. Onı BM Baş Assambleyası 1994 senesi tasdıqladı.
«Qırım platforması»
Qırımnı işğalden qurtaruv halqara meydançığı (Qırım platforması) – Ukraina akimiyetiniñ qırımlılarnıñ aqlarını qorçalamaq ve işğal altındaki yarımadanı azat etmek içün Ukraina ve halqara ortaqlarınıñ areketlerini koordinatsiya etmek içün muzakere platformasınen bağlı teşebbüsidir.
2020 senesi sentâbr ayında Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy BM Baş Assambleyasınıñ 75-nci sessiyasında iştirakçi memleketlerni bu platforma qurulmasına qoşulmağa çağırdı.
Daa evel böyle planlarını Ukrainanıñ vaqtınca işğal etilgen topraqlar meseleleri nazirligi ve Ukraina Tış işler nazirligi aydınlatqanlar. Ukraina Tış işler nazirligi, Donbastaki zıddiyetni çezüv ve Qırımnı işğalden qurtaruv muzakere meydançıqları bir-birinden ayrı olmalı, dep tüşüne.
Ukraina Tış işler naziriniñ birinci muavini Emine Ceppar bildirgenine köre, Rusiyeni Qırımnı işğalden qurtaruv halqara platformasında iştirak etmege davet etecekler, amma iştirak etecegine inanmaylar. Bundan evel Ukraina Tış işler naziri Dmıtro Kuleba, Rusiyeni bu meydançıqta körmey, dep ayttı.
2020 senesi oktâbr ayında Poloniya Qırımnı işğalden qurtaruv halqara platforması çerçivesinde çalışmağa meraqlı, dep bildirdi.
Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy bildirgenine köre, Avropa Birliginiñ liderleri Avropa Birliginiñ Qırımnı işğalden qurtaruv platformasına qoşulmağa azır olğanını ayttı. Resmiy Kyiv Qırımnı işğalden qurtaruv platformasına Türkiye, Malayziya, Slovakiya, Büyük Britaniya ve diger memleketler qoşulır, dep bekley.
Kreml, Qırım meselesi qapatıldı ve Rusiye onı halqara muzakerelerge almaycaq, dep bir qaç kere bildirgen edi.
