Kyivde Ukraina prezidenti namzetleriniñ programmaları boyunca «Namzet, ayt: Qırım kimge ait?» adlı monitoringniñ ilk basamaq neticeleri taqdim etildi. Monitoringni #LiberateCrimea Qırımnıñ işğalden qurtarıluvı ve qırımtatar halqı ile birdemlik içün halqara areketiniñ faalleri keçire.
Bu işniñ maqsadı – namzetler Qırımnıñ işğalden qurtarıluvını, Qırımda insan aqlarınıñ qorçalavını ve qırımtatar halqı aqlarınıñ yerine ketirilüvini nasıl körgenini bilmektir. Faaller siyasiy programma ve açıq çıqışlarda Qırım laflarınıñ keçkenini teşkere. Monitoring neticelerine köre, 44 prezident namzetinden ekseriyetniñ programmasında yarımadanı işğalden qurtaruv planı yoq.
#LiberateCrimea faali, Tış siyasiy tedqiqatlar merkeziniñ müdiri Sergey Parhomenko, monitoring neticelerinden beklevler daa pessimistik edi, dep ayta.
Birisi işğalden qurtuluv planı ya da usulı yoq dep aytmay, digerleri Moskvanıñ sımarışını yerine ketireSergey Parhomenko
– 44 namzetten 30-ınıñ nasıl olsa da Qırımğa diqqat ayırğanı şaşırdı. Bu, elbette, yahşı, çünki men eñ çoq yarısı bu aqta aytar, dep tüşüngen edim. Aqiqat bu, Qırımnı unutmağa başlaylar. Birisi işğalden qurtuluv planı ya da usulı yoq dep aytmay, digerleri Moskvanıñ sımarışını yerine ketire. Bazıları Rusiye içbn çalışa, digerleri, belki, Ukrainağa qoltuta, amma teşviqatçılarnıñ parasını alıp, Qırım meselesini kötermey. Asılında, bu saylavlarda Rusiye telükesiniñ seviyesi tüşüngenimizden qat-qat ciddiydir. #LiberateCrimea kampaniyası – Rusiye istilâsına qarşı ücümde pek müim bir adım. Mında em ukrain cemaat teşkilâtları, em diaspora teşkilâtları, hususan qırımtatar diasporası bar.
Çoqusı «Qırım – Ukrainadır» dep ayta – oldı, bu qadar. Amma bu boş lafSergey Parhomenko
Sergey Parhomenkonıñ qayd etkenine köre, Rusiye içün eñ müimi – Qırımnı unuttırmaq, dünyada işğal altındaki yarımada aqqında degil de, Donbastaki zıddiyet laf etilsin dep, er şey yapmaq.
– Öz saylavaldı programmasında 14 namzet Qırım aqqında bir söz aytmay: Yuriy Boyko, Vitaliy Kupriy, Yevgeniy Murayev, Andrey Sadovoy, Sergey Kaplin, Aleksandr Vilkul, Dmitriy Dobrodomov, Oleg Lâşko, Aleksandr Danilük, Viktor Bondar, Vladimir Petrov, Aleksandr Moroz, Yuriy Karmazin, Aleksandr Solovyev. Olar ne Qırımnı, ne de işğal altındaki diger topraqlarnı ayta. Vladimir Zelenskiy, Yuriy Derevânko, Andrey Novak ve Sergey Krivonos ukrain topraqlarınıñ işğalden qurtarıluvını ayta, amma tam bir şey kene de yoq. Añlaşıla ki, mında Qırım da bar, amma kene de oyun içün bir boşluq qala. Olarnıñ tam fikrini bilmege isteymiz, şu sebepten muracaatta bulunacaqmız. Çoqusı «Qırım – Ukrainadır» dep ayta – oldı, bu qadar. Amma bu boş laf. İgor Smeşko, Valentin Nalivayçenko, Petro Poroşenko, Viktor Krivenkonıñ programmaları bayağı tolu.
Qırımtatar Milliy Meclisiniñ azası, Qırımtatar halqınıñ aqlarını qorçalav komitetiniñ reisi Eskender Bariyev monitoring neticeleriniñ taqdim merasiminde namzetlerden Qırım meselesinde fikirlerini belgilemelerini istedi:
«Eñ yaqın vaqıtta, fevralniñ 26-na – Qırım tirenüviniñ kününe qadar – programmalarında Qırım aqqında bir şey yazmağa unutqan namzetler hatalarını tüzetip, açıq beyanatlar yapsın isteymiz. Ukraina halqına lafı boş olmağanını, qayda ketkenlerini ve nenen oğraşqanlarını añlağanını köstersinler».
Vaqtınca işğal etilgen topraqlar meseleleri naziriniñ birinci muavini Yusuf Kürkçi, qırımlılar martnıñ 31-nde Ukraina prezidenti saylavlarında nasıl iştirak etecegini añlata.
– Tek qırımlılar degil, diger işğal etilgen topraqlardan da ukrainler rey bere bile. Şunıñ içün devlet saylayıcılar cedveliniñ er angi bölügine muracaat etmeli. Ukraina pasportı esasında martnıñ 25-ne qadar ariza bermeli. Ne yazıq ki, onı online ya da poçtanen yollamağa mümkün degil – insannıñ kimligi müessisede belgilenmeli. Eñ çoq 5 kün arizası baqıla, ve talon berile, anda istegine köre rey berecek yeri qayd etilecek. Talonnı alıp, saylav bölügine kelmek ve bülleten almaq mümkün. Herson vilâyetiniñ olması şart degil – Ukrainanıñ er angi regionı ola bile. Memleket içinde köçip kelgen şahısnıñ vesiqası kerekmey – pasport ve ariza yeterlidir.
Yusuf Kürkçiniñ qayd etkenine köre, Rusiye «istilâcı devlet olaraq» işğal altındaki topraqlarda saylav bölüklerini açamaz ve anda bir de bir saylavlarnı keçiremez.
(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)
