Fevralniñ 3-nde Kyivge Türkiye devlet başı Recep Tayyip Erdoğan keldi. O, meleketiniñ nazirlerinden ibaret olğan delagatsiya ile beraber keldi. Türkiye Ankaranıñ Rusiye-Ukraina munasebetleriniñ al etilmyesinde moderator olmağa azır olğanını bildirdi. Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy ile körüşme, añlaşmalarnıñ resmiyleştirilmesi ve Yüksek seviyede ekitaraflı strategik şurasınıñ 10-uncı yubiley oturışı.
Türkiye Qırımnıñ ilhaqını tanımay, NATO-ğa sadıqtır ve sulh yolu ile al yollarınıñ tarafdarıdır
2021-nci yılnıñ küzünde Rusiye Ukraina etrafında ordusınıñ arttırması sebebinden Türkiye prezidenti Erdoğan Türkiyeniñ "Rusiye ile Ukraina arasındaki kerginlikni eksiltmek içün mümkün olğan er şekilde yardım etmege, vastalıq yapmağa ya da destek köstermege" azır olğanını bildidri.
Daa soñra, yañı kerginleşme dalğası ve Kremlniñ NATO ve ABD-ge qarşı köstergen ultimatum üzerinde Ankara bu teklifni tekrarladı ve Rusiyeniñ Ukrainağa ücüminiñ mantıqsız olacağını, akis aldı Türkiyeniñ Şimal-atlantik bağlaşımınıñ azası olaraq keri çekilmeycegini bildirdi.
Kyivge kelmezden evel Erdoğan, Türkiye Cumhuriyeti bütün halqara meydançıqlarda Ukraina topraq bütünligini ve suverenitini desteklegenini qayd etti. Bu noqta-i nazarnı memleketniñ TİN de tasdıqladı ve remsiy vesiqa yayınladı: "...Türkiye .... Qırımnıñ qanunsız ilhaqını tanımay ve Donbasta vaziyetniñ halqara uquqqa binaen tınç çezilmesiniñ tarafdarıdır..". Türkiye prezidenti müdiriyetiniñ içtimaiyet ile alâqalar idaresiniñ reberi Fahrettin Altunnıñ Bloomberg agentligine bergen beyanatında Moskvağa açıq bir signal berile: "Ankara ve Kyiv arasında arbiy işbirlik Rusiyege qarşı degildir ve onıñ isteginen de toqtatılmaz".
Muayyen añlaşmalar – işbirlikniñ pekitilüvi
Ziyaret zamanı taraflar serbest ticaret mıntaqası aqqında añlaşma imzaladılar. Bundan ğayrı bir sıra devletlerara vesiqalar ve işbirlik aqqında añlaşmalar imzalandı. Bular iqtisadiy, gümrük, kosmik, aviatsiya ve diger saalarında.
Rusiye matbuatındaki esas haber ise Türkiye devlet başı Kyivdeki Mariinskiy sarayında fahriy qaravul rotasını ukrain tilinde "Ukrainağa şan-şüret" sözlerinen qarşılağanı ve yekün beyanatından Ukraina topraq bütünligine deñişmegen destegini bir daa tasdıqlağanı oldı.
Türkiye matbuatında Erdoğannıñ teşebbüsi ve Ukraina ile Rusiye arasında sulhnıñ elde etilmesinde aracı olmaq istegi ve serbest ticaret mıntaqası aqqında añlaşmanıñ tizilmesi ile bağlı taraflarnıñ qarşılıqlı memnüniyeti aqqında haber etildi.
Moskvada da barışıq teşebbüsi ve Ankara ile serbest ticaret mıntaqası rejiminiñ üstünlikleri muzaker etilip başlandı.
Ukraina Türkiyeniñ bölgedeki esas ittifaqdaşıdır
Dünya qırımtatar kongressiniñ başı ve Milliy Meclis reisi Refat Çubarov Qırım.Aqiqat ile subet vaqtında Kyivdeki körüşüvniñ neticelerini iza etip, "Rusiye tecavuzı vaqtında Türkiye prezidentiniñ kelmesi ve iqtisadiy ve arbiy saalarda imzalanğan añlaşmalar eki memleketniñ strategik munasebetleriniñ emiyetli derecede pekitilmesini" köstergenini qayd etti.
"Qırımtatarlar esas amillerden biri olaraq qalır. Rusiye zulum yoqtır dep, vaziyetni ne qadar ağartmağa tırışsa da, bu keçmey, hususan Türkiyede. Qırım platforması da vektornı belgilegen müim maddedir. Kreml tarafından bugün körgenimiz kerginleşmeniñ esas sebeplerinden biri qabul etilgen eki qarar olğanını tüşünem. Bu, qırımtatarlarnıñ qanun seviyesinde tamır halq kibi tanılması ve Qırım platformasınıñ yaratılması", - dedi Qırım.Aqiqat mühbirine Yaqın şarq araştırmaları merkeziniñ (Kyiv)müdiri İgor Semıvolos.
Kremlge qarşı çıqmaq içün yañı ittifaqlar qurmaq telükesizlikni pekitir
Ordu, konversiya ve silâsızlanma izre araştırmalar merkeziniñ müdir muavini (Kyiv) Mıhailo Samus Qırım.Aqiqaqa böyle fikir bildirdi: Rusiyeniñ tehdidi ögünde kollektiv telükesizlik teminatlarını qoşqan yañı arbiy-siyasiy birliklerniñ yaratılması umumen telükesizlikni pekitmege yardım eter.
Türkiye NATO meleketi olaraq Ukraina ve onıñ suvereniteti içün müim siyasiy ve arbiy-tehnikiy destegini kösterdi
"Erdoğannıñ Kyivge ziyareti zamanı Türkiye NATO meleketi olaraq Ukraina ve onıñ suvereniteti içün müim siyasiy ve arbiy-tehnikiy destegini kösterdi. Ukraina topraqlarında ortaq silâlarnıñ istisalınıñ teşkili ciddiy delildir. Bu köntekstte Ukraina, Büyük Britaniya ve Poloniya arasında mudafaa alâqalarınıñ faalleştirüvi Qırımnıñ işğalini tanımağan ve bölgede nufuzlı oyuncı olğan Türkiyeni de meraqlandıra bilir. Ankaranıñ arbiy quvetini ve siyasiy nufuzını köz ögüne alıp, onıñ bu ittifaqqa yañı aza kibi integratsiya etmek, onıñ qurulmasında iştirak etmek ve Romaniya, Gürcistan ve diger yañı memleketlerni celp etmege yardım etmek içün şansı bar. Baltıq ve Qara deñiz bölgesi memleketleriniñ ittifaqlarnıñ keñişlemesi ve kerçek arbiy-siyasiy integratsiyası bu memleketlerniñ suverenitetini temin eter ve Rusiyeniñ geosiyasiy nefsini tutar", - dep qayd etti o.
Cenk şaraitinde yıqıluv olacaq ve Türkiyeniñ bütün yatırım leyhaları Ukrain-Rusiye çatışması sebebinden mahv olacaq
İgor Semıvolos yañı ittifaqlarnıñ mümkünligini de tasdıqladı: "Cenk şaraitinde yıqıluv olacaq ve Türkiyeniñ bütün yatırım leyhaları Ukrain-Rusiye çatışması sebebinden mahv olacaq. Ankarada buña yor bermezler! Türkiye Qırımnı arbiyleştirgen ve Qara deñizni öz iç deñizine çevirgen ve gemiler qatnavını sıñırlağan Rusiyeden memnün degil. Bundan sebep koalitsiyalar qurmaq mümkün ve kerek".
Rusiyeniñ Qara deñizdeki arbiy bulunuvınıñ artması Ankara içün telükelerni arttırır
Andriy Klimenko, Qara deñiz strategik institutınıñ monitoring gruppasınıñ reberi ve BlackSeaNews portalınıñ baş muarriri:
Türkiye prezidenti Qara deñizde cenkten qorqar ve qatiy şekilde istemez
–Neticede Rusiyede Türkiyeni NATO azası olğan memleketler arasında potentsial raqip kibi köreler. Türkiye prezidenti Qara deñizde cenkten qorqar ve qatiy şekilde istemez. 2016 senesi İstanbulda Balqan memleketleriniñ silâlı quvetleriniñ baş ştab reberleriniñ köneferentsiyasında Türkiye prezidenti Alyansnıñ baş kâtibine böyle dedi:"Siz Qara deñizde yoqsız, bu sebepten de az qala Rusiyeniñ gölüne çevirilir, eger çareler körmesek, tarih bizni bağışlamaz, biz Qara deñiz ülkeleri olaraq öz borcumıznı yerine ketirmelimiz". O zaman Rusiye ile aza qala "suvuq cenk" vaziyetinde olıp, Erdoğan NATO aza-devletleriniñ reberleri arasında Qırımnıñ işğalinden eki yıl soñra Qara deñizdeki vaziyetni adekvat şekilde ifadelegenlerden birinci oldı. Qara deñizdeki cenkniñaqibetleri Türkiye içün fena olacağını Ankara pek yahşı añlay. Aynı zamanda, Kyivge ziyaret zamanı Türkiye devlet başı Rusiyege öz barıştırıcı noqta-i nazarını açıq şekilde kösterdi. Bu, Rusiye ile Ukraina arasında cenk olğan taqdirde Moskvanı Türkiyeniñ strategik ortağı ile cenkleşmek kerek olacağını tenbiley".
Teşebbüs Türkiyeniñ, "top" ise Kremlniñ tarafındadır
"Türkiye prezidenti Erdoğan ile körüşüv zamanı Qırım ve qırımtatarlar, Rusiyedeki siyasiy mabüsler aqqında laf ettik. Oña ve onıñ çarelerine, bu sualler Erdoğan ve Putinniñ körüşüviniñ kün tertibinde olacağına ümüt etemiz", - dedi Refat Çubarov.
İgor Semıvolos Türkiyeniñ seslendirgen teşebbüsleriniñ yaqın effektine şübe ile yanaşsa da, Erdoğanınıñ ğayesiniñ inkişaf istiqballerini eminliknen açıqladı.
– Bugün Rusiye tarafınıñ razılığı yoq. Bunıñnen beraber, bu ğayeniñ manasız olmağanı ve devam ettirilecegi körünip tura. Rusiye Türkiyeni körmemezlikke urıp olmaz. Yani, o eñ azından muzakerelerge qoşulmaq kerek olacaq. Ankara doğru yoldadır.
