Avgustnıñ 23-nde Kyivde Qırımnı işğalden qurtaruv meselesinde ilk halqara formatnı resmiy şekilde işletecek «Qırım platformasınıñ» birinci tesis sammiti olıp keçti. Neticesinde Ukraina topraq bütünligini halqara seviyede tanılğan sıñırlarda ğayrıdan tiklemege çağırğan ortaq Beyanname imzaladı. Sammit iştirakçileri «Rusiye Qırım ve Aqyarnıñ vaqtınca işğalini qanunlaştırıp olamaz», dep bildirdi.
Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy avgustnıñ 23-nde «Qırım platforması» sammitiniñ hulâsalarını çıqarıp, «Rusiye halqara seviyede ilk sefer işğalci devlet» olaraq tanıldı ve «Qırım meselesi qapatılmadı», dep bildirdi. Kreml, «Qırım platformasınıñ» sammitini «Rusiyege qarşı duşmanlıq» dep saya.
«Bu tedbirni memleketimizge qarşı duşmanlıq tedbiri olaraq köremiz. Rusiye regionı, Qırımnen bağlı böyle laflarnı qabul etmeymiz. Bu ceetten munasebetimiz belli – Rusiyege qarşı bir tedbir olğanını tüşünemiz», – dedi Kreml vekili.
Qırım platforması öz maqsadlarına nail ola bildimi? Bunıñ aqqında Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yaynında.
Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy avgustnıñ 23-nde olıp keçken tedbirlerniñ neticelerine köre, «Qırım platforması»nı müsbet qıymetlendirdi:
« Ukraina Qırımnınıñ Rusiye Federatsiyasınıñ işğalinden azat etilmesi içün küçlü halqara koalitsiyası yaratılğan bir sammit keçirdik. Bu, devletimizniñ topraq bütünliginiñ ğayrıdan tiklenilmesi oğrunda ketken qıyın küreşte Ukrainamıznıñ dünya toplulığı tarafından küçlü destegi olğanına delâlet ete. Bütün qyınlıqlarğa ve telükelerge baqmadan, menim fikrimce, Qırım platforması pek muvafaqiyetli başladı ve onıñ soñ maqsadı suveren Ukraina toprağınıñ - Qırım yarımadasınıñ işğalden azat etilmesidir. Bu teşebbüs niayet Qırım semelesini halqara kün tertibine qaytardı. Yedi yıldan ziyade, iç bir halqara formatta asla muzakere etilmegen mesele bugünde ortaqlarımız ve dostlarımız, dünya toplulığı içün prioritetlidir.».
Ukraina millet vekili, Milliy Meclis reisiniñ muavini Ahtem Çiygoz Qırım.Aqiqatqa sammit öz mmqsadına irişkenini bildirdi.
–Ortaqlarımız ile toplaşıp, Qırımnıñ işğalden azat etilmesinde ve Rusiyeniñ ilhaq etme ıntıluvınıñ tanımama meselesinde Ukrainağa destklerini bir daa tasdıqladıq. Sözge çıqqanlarnıñ çoqusı qırımtatarlar aqqında, Qırımda olar basqılarğa oğratılğan aqqında ayttı. Amma, seslendirilgen fikirler omürge keçirilmek kerek olğanını da añlamaq kerekler. Yarından başlap, ciddiy iş başlanmaq kerek. Añlağanıma köre, er bir memleket türlü saalarda çalışacaq ekspert iş gruppasına öz temsilcisini bermek kerek olacaq. İştirak etken memleketlerniñ bildirmeleri bu yalıñız beyannameler legil, bu Qırımğa kelgende olarnıñ printsipial mevamıdır, amma pek çoq şey Ukrainağa bağlı olğanını da unutmama kerek.
Qırım.Aqiqat jurnalisti Dmıtro Yevçin, Qırım platforması sammitiniñ esas neticesi Ukrainanıñ Qırım meselesi ile bağlı tasavurı etrafında dünya toplulığını birleştirüv olğanını saya.
– Sözge çıqqan er kesni diñlep, Qırım Ukrainanıñ olğanı ğayesi etrafında birleşüv olğanını ve dünya onıñ ilhaqını tanımaycağını eminliknen ayta bilem. Menimce, bu eñ müimi. Kerçekten, Qırımnıñ işğalden azat etilmesine tek sözler ile degil, areketlernen irişmege azır olğan bir cebe teşkil olundı. Sual, bunıñ kerçekleşmesi içün ne etilmeli olğanı ile bağlıdır. Bunı zaman kösterecektir. Şunı aytmaq isteyim ki, Ukrainada ilk sefer böyle bir tedbirde iştirak ettim, pek tesir eticidir. ABD-niñ soñ ande ilân etken temsilcisi yerine energetika naziri Cennifer Grenholmnı yollağanı, Ukraina içün keyfiyetli bir deñiştirüv oldı.Çünki tam bu memur "Şimaliy aqım-2" leyhasını tenqit etken edi.
Rusiye siyasetşınası, siyasiy ilimler namzeti, "Sova" ekspert gruppasınıñ reisi Mihail Savvanıñ aytqanına köre, bugünde Qırım meselesinde Rusiyeden daa çoq dünya toplulığınıñ qarşılığı müimdir.
– Putinniñ rejimi "Qırım platforması"nıñ qararlarını ve bu yönelişte atılğan bütün adımlarnı nezaretke almaycaq. Amma mesele bu degil: esas maqsad, bütün dünya Qırım meselesini unutmamaq kerek ve dünya nizamını qorumaq içün konkret areketler yapmaq kerek. "Qırım platforması"nıñ esas ğayesi – yarımadanıñ işğali meselesini global malümat kün tertibine qaytarmaqtır. Ve bu yapıldı. Qırımnıñ bu kün tertibinde ne qadar qaviy olacağı, "Qırım platforması" ofisiniñ işine bağlıdır. Elbette, Qırım yekâne global mesele degil, başqa meseleler de peyda olacaq, amma "Qırım platforması" munaqaşalar içün daimiy bir meydançıq olamaq kerek.
Mihail Savvanıñ fikrince, Qırım meselesi etrafında bugüngece ekspert seviyesinde muzakere etilmegen pek çoq mesele peyda olğan.
–Misal olaraq, Qırım sakinleriniñ qayda olmaq istegenleri aqqında fikirleri bizni meraqlandıramı? Şimdilik er şey iç kimsege meraqlı degil kibi körüne. Eger meraqlandırsa, bu insanlar Ukraina tarafdarları olması içün ne yapmalımız? Qırım sakinleri içün Rusiyeden daa ziyade celp etici ola bilemi? Muzakere etilecek çoq sual bar.
(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)
«Qırım platforması»
Qırımnı işğalden qurtaruv halqara meydançığı (Qırım platforması) – Ukraina akimiyetiniñ qırımlılarnıñ aqlarını qorçalamaq ve işğal altındaki yarımadanı azat etmek içün Ukraina ve halqara ortaqlarınıñ areketlerini koordinatsiya etmek içün muzakere platformasınen bağlı teşebbüsidir.
2020 senesi sentâbr ayında Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy BM Baş Assambleyasınıñ 75-nci sessiyasında iştirakçi memleketlerni bu platforma qurulmasına qoşulmağa çağırdı.
Daa evel böyle planlarını Ukrainanıñ vaqtınca işğal etilgen topraqlar meseleleri nazirligi ve Ukraina Tış işler nazirligi aydınlatqanlar. Ukraina Tış işler nazirligi, Donbastaki zıddiyetni çezüv ve Qırımnı işğalden qurtaruv muzakere meydançıqları bir-birinden ayrı olmalı, dep tüşüne.
Ukraina Tış işler naziriniñ birinci muavini Emine Ceppar bildirgenine köre, Rusiyeni Qırımnı işğalden qurtaruv halqara platformasında iştirak etmege davet etecekler, amma iştirak etecegine inanmaylar. Bundan evel Ukraina Tış işler naziri Dmıtro Kuleba, Rusiyeni bu meydançıqta körmey, dep ayttı.
2020 senesi oktâbr ayında Poloniya Qırımnı işğalden qurtaruv halqara platforması çerçivesinde çalışmağa meraqlı, dep bildirdi.
Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy bildirgenine köre, Avropa Birliginiñ liderleri Avropa Birliginiñ Qırımnı işğalden qurtaruv platformasına qoşulmağa azır olğanını ayttı. Resmiy Kyiv Qırımnı işğalden qurtaruv platformasına Türkiye, Malayziya, Slovakiya, Büyük Britaniya ve diger memleketler qoşulır, dep bekley.
Kreml, Qırım meselesi qapatıldı ve Rusiye onı halqara muzakerelerge almaycaq, dep bir qaç kere bildirgen edi.
