Ukraina ombudsmanı Lüdmila Denisova BM İnsan aqları şurasınıñ 47-nci sessiyası vaqtında Qırımda Ukraina vatandaşları, hususan qırımtatar halqı taqip etile, dep bildirdi.
BM baş kâtibi António Guterresniñ «Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar şeerinde insan aqları vaziyeti, Ukraina» ara maruzası muzakere etilgende Denisova taqip etilgen 131 Ukraina vatandaşı aqqında ayttı, 78-i qırımtatarı ola.
«Rusiye Avropa şartnamesiniñ «insan aqlarını qoruv» 10-uncı maddesini bozıp, 131 Ukraina vatandaşını uydurılğan qabaatlav sebebinden taqip ete. 113-ü qanunsız apiste tutula, 78-i qırımtatarı ola. BM halqara mahkemesiniñ Meclis faaliyetiniñ yasağını lâğu etmek talabını körmemezlikke urğan işğalci devlet ayıp «mahkemelerni» ve qırımtatar halqına qarşı repressiyalarnı devam ettire», – dep bildirdi Denisova.
Bundan ğayrı, Denisova çıqışta bulunıp, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov ve faal Edem Bekirovğa çıqarılğan ğıyabiy ükümler aqqında hatırlattı.
«Bu sene iyünniñ 1-nde sahte Qırım Yuqarı mahkemesi Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarovnı 2014 senesi fevralniñ 26-nda Qırım parlamentiniñ binası ögünde «qalabalıqlarnı teşkil etkeninde» qabaatlap, 6 yıl apiste qalmasına ve 200 biñ ruble ödemesine üküm etti. İyünniñ 9-nda işğalci mahkeme Edem Bekirovnı telükeli patlayıcı maddelerni taşığanında ve saqlağanında qabaatlap, 7 yıl apis cezasına ve 150 biñ ruble para cezasına üküm etti», – dep ayttı Denisova.
Bundan ğayrı, Denisova qırımlılarğa zorlap berilgen pasportlarğa diqqat celp etti, Rusiye pasportını almağa istemegenlerniñ evi ve topraq damartısı alındı, Rusiye pasportı olmağan qırımlılarnı ise «çetel vatandaşı» dep ilân etkenler, dedi.
Lüdmila Denisovanıñ haber etkenine köre, 7 yıl devam etken Qırım işğali vaqtında yarımadanı 50 biñden çoq Ukraina vatandaşı terk etti. Ukraina ombudsmanı halqara uquq normalarınıñ bozuluvını toqtatmaq ve Ukraina topraq bütünligini ğayrıdan tiklemek içün halqara toplulıqnı ileride de Rusiyege basqı yapmasına çağırdı.
Kreml kontrolindeki Qırım Nazirler şurasınıñ reis muavini, Rusiye prezidenti yanındaki Qırım vekili Georgiy Muradov Kyiv milliy azlıqlarnıñ aqlarına riayet etüv meselesinde Qırımdan «örnek almalı», dep bildirdi.
Büyük Britaniya Tış işler nazirligi iyülniñ 8-nde Qırımda insan aqlarınıñ bozuvları aytılğan «İnsan aqları ve demokratiyağa dair – 2020» maruzasını derc etti.
Hatırlatamız, Ukraina Tış işler naziri Dmıtro Kuleba Avropa Şurasınıñ baş kâtibi Marija Pejčinović Burić ile Qırımdaki insan aqları vaziyetine dair mahsus maruza azırlanmasını muzakere etti.
Berilgen malümatqa köre, Marija Pejčinović Burić iyülniñ 7-nde Vilnüste Ukrainadaki islâatlarnen bağlı Dördünci Konferentsiya açılışında çıqışta bulunıp, teşkilâtnı işğal altındaki Qırımda insan aqları vaziyeti qasevetlendire, dep bildirdi.
BM Ukraina insan aqları Monitoring missiyasınıñ reisi Matilda Bogner Rusiye Birleşken Milletlerniñ Qırımda insan aqlarınen bağlı tevsiyelerine riayet etmey, dep bildirgen edi.
Fevralniñ 16-nda Ukraina Yuqarı Radası halqara institutlarğa muracaat etip, Qırımnıñ Rusiye işğalini ve yarımadada insan aqları bozuvlarını takbih etmesine çağırdı. Qırımnıñ Rusiye işğaline qarşı tirenüv yılında bir sıra ğarp memleketi Rusiyege muracaat etti. Bundan soñ Kreml «ilhaq olmadı», dep bildirdi, Rusiye Tış işler nazirliginiñ spikeri Mariya Zaharova ise Qırım aqqında «olmağan şeylerni aytmaqtan» vazgeçmege çağırdı.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
