QIRIM — akademik Petr Pallasnıñ Aqmescitteki evinde yarım yıldan berli "Tavrida arheologik. 2014-2024" sergisi keçirile. Tahmin etmek qıyın degil ki, o, Qırımnıñ Rusiye tarafından ilhaqınıñ on yıllığına bağışlana. Onıñ teşkilâtçıları "Neapol Skit" müzey-qoruğından, ekspozitsiya yarımadanıñ naqliyat, energetika, sanayı infrastrukturasınıñ qurucılıq zonalarında merkeziy Qırımnıñ arheologik tedqiq neticelerine bağışlanğanını bildirdiler.
Ev Qırım federal universitetiniñ nebatat bağçası territoriyasında yerleşe.
Tarihiy evni 2018 senesi damı tamir etilgen, divarları ve temeli pekitilgen soñ, "Neapol Skiе" müzey-qoruğına ekspozitsiya maqsadınen berildi, o, kerçekten de, onı öz "aşağı" filialı yaptı. Bu vaziyette Qırımnıñ Rusiye medeniyet nazirligine boysunğan müessise, esasen, arheologlar keçken seneleri "Tavrida" avtomobil yolunıñ marşrutı boyunca, daa doğrusı Keriçten Aqyarğa qadar yol töşemesi, köpürler ve naqliyat yolları qurulğan vaqıtta qazğanlarını kösterdi.
Anda, kelecek "Tavrida" altında ve onıñ yanında, tek Qırım arheologik ekspeditsiyaları degil de, Moskva, Novosibirsk, Sankt-Peterburg, Voronej ve Belgorodtan kelgen rusiyeli zenaatdaşları da çalışqanı bellidir. Umumen, "Neapol Skit" statistikasına inansaq, o on yıl devamında 29 ilmiy-tedqiqat ekspeditsiyası teşkil etildi. Olarda 610 insan iştirak etti, müzey-qoruqnıñ ekspozitsiyasınen 83 biñ ziyaretçi tanış oldı.
Arheologik qazmalarda tapılğan eşyalar Pallasnıñ evniñ esas binasına qoyuldı.
Bundan evel yerli matbuatta, 2024 senesi aprel ayında, bütünley tunç devrine ve Qızıl Qoba arheologik medeniyetine bağışlanğan ekinci ekspozitsiya zalı açılacaq, dep bildirilgen edi. Amma bu sene sentâbr ayınıñ soñuna qadar öyle olmadı. Ziyaretçiler 150 rublege (raatlıq künleri bilet fiyatı eki qat paalı) eski bağçanıñ eki köşesiniñ birinde yerleşkeninen razı olalar.
Olar anda ne köre bileler? Belki de, eñ meraqlısı — 2017 senesi açılğan Aqyar ve Eski Qırım arasındaki Acılar boğazındaki kürgendeki Polovets askeriniñ mezarlığından tapılğanlar.
Şerefli polovets 4 metr terenlikte demir qolçuq, barmikalı halqa ile, uzun egilgen qılıçlar, demir qolu bronza qazan ve kümüş grivna ile defn etildi.
2017 senesi daa bir qadimiy mezarlıq tapıldı, bu sefer kimmer askeriniñ. O, doğrudan-doğru Kirov rayonınıñ Lgovskoye köyü yanındaki "Tavrida" yalısına tüşti. I biñyıllıqnıñ başı ile tarihlengen mezarda, 20-35 yaşlarında bir adamnıñ iskeletinden ğayrı, arheologlar, tahta pıçaqlarnıñ qalımtıları ile demir hançıq, bronz at aletleri ve eki ezilgen qara tüslü qabıq taptılar.
Bu kibi eşyalar, hususan, çamur amforlar ve küpeler müzeyniñ bugünki ekspozitsiyasınıñ temelini teşkil ettiler.
Bazıları Bağçasaray rayonındaki Burlyuk meskeninde yapılğan qazmalarda tapıldı, bu ilhaqtan çoq evel, 2010 senesi, yapıştırılğan işaretlerde qayd etile.
Lâkin müzey hadimleri, ne sebepten olsa da, tapılğanlarnı yubiley devirine, yani 2014-2024 yıllarına, bastırdılar.
Hatırlatmaq kerek ki, ilhaqtan evel Rusiye arheologları Qırımda ilmiy işbirlik çerçivesinde qazma işlerinen oğraşa ediler. ABD, Almaniya, Poloniya ve diger memleketlerniñ mütehassısları da. Bütün tapıntılar kataloglaştırıldı ve Qırım müzeyleriniñ fondları ve kollektsiyaları toldurıldı.
2014 senesinden soñ Qırım yarımadasında büyük arheologik qazmalarnı tek rusiyeliler keçire. Em de bu qazma işleri çoqusı allarda büyük infrastruktura obyektleriniñ qurucılıq yerlerini teşkerüvnen bağlı. Ukrayina prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki daimiy temsilcisi Tamıla Taşevanıñ malümatına köre, rusiyeli arheologlar Qırımda qanunsız qazma işleri vaqtında 80 biñ artefaktnı elde ete bileler.
2021 senesi Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar prokuraturası qanunsız arheologik qazma işleri ve Qırımda qıymetli medeniy abidelerniñ bozulması boyunca cinaiy işlerni açtı.
Leonid Hıjnak, qırımlı bloger (müellifniñ adı ve soyadı telükesizlik maqsadınen deñiştirildi)
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.