Rusiye akimiyeti 80-den ziyade Qırım musulmanını Rusiyede terrorcı sayılğan ve yasaq etilgen «Hizb ut Tahrir» teşkilâtınıñ faaliyetinde iştirak etüvnen qabaatlay. «Memorial» aq-uquq qoruyıcı merkezi ve Ukraina akimiyeti bu davalarnıñ iştirakçilerini siyasiy mabüsler olaraq saya, Rusiye akimiyeti ise buña razı olmay. «Hizb ut-Tahrir davası» çerçivesinde soñki kütleviy tintüvler 2021 senesi fevralnıñ 17-nde olıp keçti. O zaman Rusiye quvetçileri yedi insannı yaqaladı.
Yarımadada insan aqları ile bağlı ne ola? Ne içün Qırım sakinlerini yaqalaylar? «Hizb ut Tahrir davaları» mabüsleriniñ balalarına nasıl yardım etile? Bunıñ aqqında Qırım. Aqiqat Radiosınıñ Qırım ve Aqyarnıñ işğalge qarşı tirenüv küyüne bağışlanğan marafon vaqtında alıp barıcı Taras İbragimov advokat Lilâ Gemeci, mahküm etilgen mabüsniñ apayı Mümine Saliyeva ve "QırımSOS" cemaat teşkilâtınıñ talilcisi Yevgeniy Yaroşenko ile laf etti.
2019 senesi mart ayında keçirilgen tintüvler vaqtında Kreml kontrolindeki Qırım yolbaşçısı Sergey Aksenov Facebooktaki saifesinde mahsus beyanatını derc etip, FSB areketlerine açıq şekilde qoltuttı:
«Cumhuriyet ükümeti alınğan tedbirlerge tolusınen qoltuta. Uquq qoruyıcılarına ihtisaslı, sistematik işleri içün teşekkürlerimni bildirem. Bütün tahqiqat tedbirleri qanun çerçivesinde, daa evel açılğan cinaiy davalar çerçivesinde yapıla. Yarımadadaki repressiyalar aqqında laflar yalan ve demagogiya, davağa siyasiy renk qoşmaq ıntıluvı ola. Cinayetçilik ve ekstremizmniñ milliy ve diniy mensüpligi yoq. Çetel devletleriniñ menfaatları içün çalışqan yasaq altındaki teşkilâtlarnıñ bütün iştirakçileri millet mensüpligine baqmadan, Rusiye Federatsiyasınıñ qanunlarına köre cevap berecek».
Qırımlı advokat Lilâ Gecemi ise «Hizb ut-Tahrir davaları»nı yarımada içün emiyetli adalndıra ve mabüslerniñ taqip etilüviniñ qnunsızlığına diqqat çeke.
Qırımdaki diniy sebeplerden taqipler içün «Qırım birdemligi» barışıq tirenüv peyda oldıLilâ Gemeci
– Birincide, diniy sebeplerden taqipler içün Qıırm birdemligi barışıq tirenüv peyda oldı. Bundan evel «Hizb ut-Tahrir davaları» ile ne advokatlar oğramanğa , ne de olar aqqında bir kimse aytmağa istey edi. Şimdi ise keñiş rezonas bar ve adamlar «Hizb ut-Tahrir davası» boyunca mahkemelengenlerniñ terrorcılıq ile alâqası olmağanını ve bu diger insanlarnıñ aqlarınen bağlı olğanını añlaylar. Aksine, «Hizb ut-Tahrir davaları» boyunca taqip etilgenler tamam diniy sebeplerden taqip etile. Ameldeki Rusiye qanunlarını deñiştirmek kve cezahanelerde, tahqiqat tekvqifhanelerde tutulğanlarnı qanunsız taqip etilgenler kibi tanımaq kerek.
Lilâ Gemeciniñ aytqanına köre, soñki vaqıtlar Rusiye telükesizlik quvetleri Qıırm musulmanlarınıñ evlerinde tintüvler keçirgende «Hizb ut-Tahrir davaları» bağlı ile edebiyatnı taşlağanları allar daa ziyade olğan.
İnsanlarnı yalıñız kitap oquğanları içün mahküm etmek mümkün degilLilâ Gemeci
– «Hizb ut-Tahrir» edebiyatında diniy metinler bar ve dindar insan böyle metinlernen kitaplarnı kirle yerlerge qoymaz. Fevralnıñ 17-nde olıp keçken soñki tintüvler vaqtında kitap taşlanğanını kördiler: eger evel quvetçiler odalarda yürip bunı közge körünmegen şekilde taşlasalar, bu sefer polis hadimi basıp kirdi ve qolu tübüne tüşken ilk dolpnı açıp, adamlarnıñ közü ögünde kitapnı qoydı ve soñra tintüv başlandı. Amma mesele şunda degil. İnsanlarnı yalıñız kitap oquğanları içün mahküm etmek mümkün degil. Yani cevap olmalı, amma cinayet taqip degil.
Bundan ğayrı Lilâ Gemeci, Qırımdaki «Hizb ut-Tahrir davaları» mabüsleriniñ Rusiye cezahanelerinde ve tevqif hanelerinde tutulmalarınıñ kelişiksiz şaraitine diqqat çekti.
Qırımtatar tilinde laf etkenimiz içün laf eşittik, kelecek sefer rusça laf etmege ayttılar.Lilâ Gemeci
– Rostov-na-Donuğa etap etilme siyaists mabüslerimiz içün ayrı bir mevzudır. Olarnı mecburen Qırımdan çıqarıp, deşetli şaratke yerleştireler. Tünevin biz Novoçerkask şeeriniñ 3-nci cezahanesinde tutulğan bir qaç siyasiy mabüsni ziyaret ettik. Bu «Qırım birdemligi»niñ sabıq koordinatorı Server Mustafayev, Qurman «Hizb ut-Tahrir davalırı»nıñ mabüsleri Rustem Emirüseinov ve Arsen Abhairov ve Qarasuvbazar davasınıñ mabüsi Enver Ömerov. Ballarımız anda nasıl deşetli şaraitte tutulğanlarını ögrendik. Birincide, müşterilerimiznen şahsen laf etti, demek mümkün degil. Karantin sebebinden körüşüv odalarında laf ettik. Yani, aramızda cam edi ve biz telefondan laf ete edik. Şahsiy iç bir şeyni aytıp olamadıq. Aramızda diger advokatlar, tahqiqatçılar edi. Er şeyni eşite ediler. Bundan ğayrı qırımtatar tilinde laf etkenimiz içün laf eşittik, kelecek sefer rusça laf etmege ayttılar. Rustem Emirüseinov pek yaramay şaraitte tutula. Kameradaki unitaz sınğan, onen qullanmağa çare yoq, sasıq qoqu da duyula.
2020 senesi dekabr ayında «Qırım balalığı» leyhasınıñ koordinatorı, ekinci Bağçasaray «Hizb ut-Tahrir davası»nıñ mabüsi Seyran Saliyevniñ apayı Mümine Saliyeva haber etkenine köre, babasız 177 bala qalğan. Saliyeva, «Qırım balalığı» leyhası nasıl yaratılğanı ve apis etilgen Qırım sakinleriniñ balalarına nasıl yardım kösterilgeni aqqında aytıp berdi.
Balalar ise, eñ yahşısı, eñ sevimli babası tabanda qoları qırmaçanen bağalnğanını körelerMümine Saliyeva
– Bu ğayeniñ ortağa çıqması aqayımnıñ tevqif etilmesi ile bağlıdır. Bu 2017 senesi oktâbr ayı edi. Qapu aqayımnıñ artından qapatılğan soñ, ilk diqqatımnı çekkenler deyert balam oldı. Qadınlar, analar, siyasiy mabüsler – bu büyük, tişken adamlar olğanını bile edim. Balalar ise, eñ yahşısı, eñ sevimli babası tabanda qoları qırmaçanen bağalnğanını körip, pek ağır keçireler. Cinayetçilerni yaqalamaq, yamanlıqqa qarşı küreşmek kerek olğan adamlar babalarını alıp keteler. Balalarğa bunı añlamaq pek qıyın.Eñ başından biz er ay balalar içün tedbirler keçire edik. Bu qafehaneler, çiftlik, türlü merkezle edi. Bukorüşüvlerge ocalarnı, terbiyecilerni, ruhiyatçılarnı davet ete edik. Bu mevzu men içün zaten pek qıyın. Balalar oynğanda, tahqiqat tevqifhanelerge oşağan, FSB hadimleriniñ evge basıp kirmesini konstruktordan yapqanlarını kördim. Yavaş-yavaş çalışıp balalarnı al aldan çıqaramız. Çünki iç bir şeyge baqmadan kelecekte lâyıq qırımtatar nesli olması isteymiz.
Без отцовского присмотра: сотня крымских детей из семей заключенных (фото)
«QırımSOS» cemaat teşkilâtınıñ talilcisi Yevgeniy Yaroşenkonıñ aytaqanına köre, işğal etilgen yarımadada dinsan aqlarınıñ bozuluvı ile bağlı daa bir mesele bu mecburiy ğayıp olmalar.
Teşkilâtımıznıñ sayıp çıqqanına köre, işğalniñ 7 yılı içinde 44 kişi mecburiy ğayıp oldı, 15-niñ taqdiri aqqıdna alâ daa bir şey belli degilYevgeniy Yaroşenko
– Teşkilâtımıznıñ sayıp çıqqanına köre, işğalniñ 7 yılı içinde 44 kişi mecburiy ğayıp oldı, 15-niñ taqdiri aqqıdna alâ daa bir şey belli degil. Mecburiy ğayıp oluvlar bu yaşayış, serbestlik aqqınıñ ve digerleriniñ bozuluvı. Bazıları boyunca İAAM Rusiyege qarı dava açılması közde tutula. Böyle davalardan biri, 2016 senesi qaçırılğan Ervin İbragimovğa ait. Bu iş gruppası Rusiyeni sıqıştıra ve bellisiz ğayıp olğanlarnıñ tuvğanları ve ükümet arasında bir bağdır.
“Ceza – zaman meselesidir”: Qırımdaki mecburiy ğayıp olmalarğa qarşı aktsiya (fotogalereya)
2020 senesiniñ soñu itibarınen Qırım ve qomşu Rusiyede 109 Ukraina vatandaşı apis yerlerinde buluna edi. Bunı Qırım aq-uquq qoruyıcı gruppası haber etti. 2021 senesiniñ ilk eki ayı içinde bu raqam 114 oldı. Bu cedveldeki Qırım sakinleriniñ çoqusı «Hizb ut-Tahrir davası»nıñ mabüsleridir. Bu teşkilât Rusiyede terrorcı sayıla ve 2003 senesinden faaliyeti yasaq etilgen.
(Metinni Darya Nazarok azırladı)
«Hizb ut-Tahrir işi» boyunca apiske alınğan ve mahküm etilgenlerniñ imayecileri olarnıñ taqip etilmesi diniy sebeplernen bağlı olğanını tüşüne. Advokatlar qayd etkenine köre, Rusiye uquq qoruyıcı organları tarafından bu dava boyunca taqip etilgenler – ekseriyeti qırımtatarlar ve ukrain, rus, tacik, azeri ve islâm dinini kütken diger millet vekilleri. Halqara uquq işğal etilgen topraqlarda işğalci devlet qanunlarını kirsetmege yasaqlay.
«Hizb ut-Tahrir» halqara islâm siyasiy teşkilâtı, bütün musulman devletleriniñ islâm halifeligine birleştirilmesini öz maqsadı olğanını ayta, amma olar, bu maqsatqa irişmek içün terroristik usullarnı red ete ve Rusiyede adaletsiz taqip etilgenini ayta. Rusiye Yuqarı mahkemesi 2003 senesi «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtını 15 «terrorist» birleşme cedveline kirsetip, onı yasaq etti.
