"Söz serbestliginiñ suistimalı". İşğal etilgen Qırımda jurnalist ve uqu qoruyıcı Lutfiye Zudiyevanı ne içün taqip eteler

Fevralniñ 22-nde Canköyde Rusiye quvetçileri jurnalist ve uquq qoruyıcı Lutfiye Zudiyevanıñ evinde tintüv keçirdi. Onı, "Azatlıq Radiosı" materiallarını "yabancı agent" olaraq qayd etmeden paylaşqanı içün, "matbuat serbestligini qullanuvda" qabaatladılar. Lutfiye Zudiyeva "Qırım birdemligi" uquq qoruyıcı birleşmesiniñ koordinatorı ola. Qırım.Aqiqat Radiosınıñ efirinde Sergey Mokruşin Ukrayina prezidentiniñ Qırımdaki daimiy temsilcisiniñ muavini Olğa Kurışko ve Qırım uquq qoruyıcı gruppasınıñ reisi Olga Skrıpnık ile onıñ Rusiye akimiyetiniñ tarafından taqip etilüvi aqqında laf etti.

Zudiyevalarnıñ evinde tintüv saba saat 6-da başlandı. Resmiy olaraq bu ev teşkerüvi edi, kerçekte ise tintüv. Jurnalistniñ ailesinden bütün bilgisayar ve telefonları, diger tehnika ve eki broşüra 'Qırım siyasiy mabüsi Nariman Celâlnıñ metinler cıyıntığı ve aq qorçalayıcılarnıñ - evel Rusiyede keçirilgen Yakunin oquvları iştirakçileriniñ maruzaları alındı.

"Qırım birdemligi"ne bergen izaatında Lutfiye Zudiyevanıñ aqayı Seytasan Çikiyevniñ aytqanına köre, tintüv yüksek sesli qapu qaqmasından, evge kirmege talap etüvden ve qapularnı qırmaq qorquzuvıdan başlanğan.

"Saba saat altıda, qorudan atlağanlar kibi bir gürültü eşitkenimden uyandım, pek sesli bir gürültü. Men tez nezaret kamerasından baqıp, adamlarnıñ qoradan atlağanlarını kördim. Elbette, tezden apayımnı uyandırdım, kiyinmege başladım. 30 saniye keçken soñ, qapu yüksek sesnen qaqıldı, açmağa rica ettiler, polis hadimleri olğanını ayttılar. Men dedim: kiyinmek içün vaqıt beriñiz, kiyinemiz. Bizge qapunı açmağa ya da qapunı qıracaqlarını dediler. Kiyinmege yetiştirdik, qadınım da kiyindi, qapunı açtım, kirdiler, apayıñız qayda, dep soradılar, ve qararnı oqudılar. O vaqıt balalar da uyanğan edi, eki bala. Men olarğa öz odalarına qaytıp yatmalarını, çıqmamalarını ayttım", - dep ikâye etti Seytasan Çikiyev.

Qırımlı uquq qoruyıcınıñ işbirlikte çalışqan ''Gratı'' mahkeme jurnalistikanıñ neşri, muarririyetinde olğan protokollarnıñ kopiyalarına esaslanıp, Rusiyeniñ Ekstremizmge qarşılıq kösterüv merkezini Lutfiye Zudiyevanıñ Facebook saifesindeki üç yazı meraqlandırdı, dep bildire.

O, Radio Svoboda materiallarına esaslanıp, Rusiyede medianıñ ecnebiy agent olaraq tanılğanını aytmağan, şu cümleden, ''Gratı'' neşri Qırım.Aqiqatnıñ (Radio Svoboda leyhası) frilanseri Vladislav Yesipenkonıñ ükmü aqqında yazğan edi.

Daa bir yazı "Hizb ut-Tahrir" Qarasuvbazar gruppası davası boyunca yaqalanğan Qırım musulmanlarınıñ toplu duaları aqqında edi. Anda politsiya Hizb ut-Tahrirniñ Rusiyede terroristik teşkilât olaraq tanılması aqqında işaretlerni tapmadı. Lutfiye Zudiyevanıñ özü bu vazifelerde cinayet olmağanını tüşüne, çünki olar onıñ zenaat faaliyetinen bağlı. "Qırım birdemligi"ne bergen izaatında o, neşirlerniñ özü aqqında tafsilâtlıca tarif etti.

"Şimdi meni memuriy uquq bozuvda qabaatlaylar. Olardan biri, Aqmescit rayon mahkemesi Azatlıq Radiosınıñ frilanseri Vladislav Yesipenkonı 6 yıl umumiy rejimli koloniyada qalmasına ve 110 biñ ruble para cezasına mahküm etkeni aqqında yazğanım. Hadimlerniñ aytqanına köre, bu media çetel agentleri cedveline kirsetilgenini qayd etmek kerek edim, ve işbu vaziyette bu, memuriy dava açmaq içün sebep oldı. Eki yıl evelsi olğan daa bir yazı bar: 2021 senesi Azatlıq Radiosınıñ Belarus hızmeti, Belarus Adliye Nazirliginiñ muracaatınen siyasiy davalarnı alıp barğanı içün litsenziyasını coyğan 10 advokat aqqında yazğanım. Bu yazı qırımlı advokatlarnıñ litsenziyasınıñ lâğu etilüvi aqqında edi, ve men bu, qırımlı advokatlarnıñ siyasiy taqip etilüvi olğanını sesli ayttım, ve böyle taqipler Belarus ve Rusiyede qullanıla'', - dep tarif etti Lutfiye Zudiyeva.

Tintüvden ve tehnika alınğan soñ Lutfiye Aqmescitke, Rusiyeniñ Ekstremizm ile küreş Merkeziniñ sorğusına alıp ketirildi. Daa soñra o, aynı şu künü azat etildi, amma tehnika ve bütün bağ vastaları tutıp alındı.

Rusiye kontrolindeki Qırım memuriyetiniñ talaplarına uymağan er angi malümat Rusiye quvetçileri tarafından telüke olaraq qabul etile. Bu telükeni yoq etmek içün insanlarğa qarşı bütün basqı usullarını qullanalar, dep ayta Ukrayina prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki temsilcisiniñ muavini Olğa Kurışko.

''Tendentsiyalar, yazıq ki, quvanç bermey. Olar pek deñişmeyler, kerçekten aytsam. Yani, apiske aluvlar, uydurılğan qabaatlavlar devam ete. Yaqında daa bir advokat - Emil Kurbedinov tutuldı. İşğal etilgen topraqlarda qalıp, qanunsız mahküm etilgen ya da qanunsız apiske alınğanlarğa qarşı çıqqan ya da olarnı qorçalağan insanlar sistematik şekilde taqip etile. Şimdi jurnalist cemiyetini temsil etkenler ve advokatlar cemiyetini temsil etkenler nevbeti [bar]'', - dedi Qırım.Aqiqat Radiosına bergen izaatında Olga Kurışko.

Ukrayina prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki temsilciligi Lutfiye Zudiyevanıñ qanunsız tutulmasını takbih etti ve jurnalist ve uquq qoruyıcığa qarşı taqipni toqtatmağa talap etti. Mında halqara toplulıqnı işğal etilgen Qırımda jurnalistlerniñ taqip etilmesini takbih etmege çağırdılar.

Lutfiye işbirlik yapqan "Gratı" neşri, bu onıñ ilk yaqalanuvı olmağanını hatırlattı. Keçken sene yazda o, Rusiye kontrolindeki Qırım Yuqarı mahkemesine kelip, Meclis reisiniñ muavini Nariman Celâl ve ağa-qardaş Ahtemovlarnıñ diversiyada qabaatlanğan mahkeme esnasını aydınlatqan soñ tutuldı. O vaqıt Rusiye kontrolindeki Aqmescitniñ Kiyev rayon mahkemesi Lutfiye jurnalist vazifelerini yerine ketirgenine baqmadan, oña izinsiz kütleviy tedbirde iştirak etkeninde qabaatlap, para cezasını berdi.

"Gratı" muarririyeti Qırımdaki Rusiye akimiyetinden Lutfiye Zudiyevanıñ ve Qırımda mustaqil jurnalistlerniñ repressiyalarından zarar körgenlerniñ qanunsız taqipini toqtatmağa ve azatlıqtan marum etilgenlerni azat etmege talap ete. Bütün jurnalist birleşmelerini birdemlik köstermege çağıra.

Qırım uquq qoruyıcı gruppasında Lutfiye Zudiyevanıñ taqip etilmesini siyasiy dep adlandıralar, çünki o, "insan aqlarınıñ bozuluvını aydınlatqan jurnalist olaraq zenaat faaliyetinen" bağlıdır.

Qırım uquq qoruyıcı gruppasınıñ yolbaşçısı Olğa Skrıpnık dey ki, faaller, aq qorçalayıcılar ve jurnalistlerge qarşı memuriy davalarnıñ açılması - Rusiye quvetçileriniñ standart ameliyatıdır. Bu davalar altında tintüvler keçireler, tehnika tutıp alalar, amma iş bunıñ ile bitmey bile, dep tenbiyeley Skrıpnık.

''Sıq-sıq zapt etilgen tehnika yañı işlerni, şu cümleden cinaiy işlerni açmaq içün sebep ola. Şunıñ içün, esasen, bu, oña qarşı davağa çevirile bileceginden qorqu bar, çünki şimdi onıñ tehnikası ve, elbette, anda olğan er şey, şu cümleden telefonlar, noutbuklar, tetqiq etile. Ve bu pek tipik bir usul. Mında atta körüne ki, olar pek eski yazılarnı aldılar, yani şimdi aktual olmağanlarını, ve şekliy sebepni taptılar", - dep tarif etti Qırım.Aqiqat Radiosınıñ efirinde Olğa Skrıpnık.

Lutfiye Zudiyevanıñ advokatı Emil Kurbedinov. Fevralniñ 15-nde onı Aqmescitte Rusiyeniñ ekstremizm ile küreş merkeziniñ hadimleri tuttı. Oña Rusiye Federatsiyasınıñ Memuriy uquq bozuvları kodeksiniñ 13.15 maddesine binaen memuriy protokol tizildi, çünki o, studentlerniñ Rusiye ordusına çağırılmasından qaçınmaq içün, onıñ telegram kanalında malümat derc etti.

''Ekstremizm ile küreş Merkeziniñ faaliyeti yalıñız siyasiy sebeplidir. Olar içtimaiy ağlarnı nezaret eteler, em de e-poçtalarnı, esaplarnı açıp, memuriy dava açmaq içün resmiy sebep ola bilecek malümatnı qıdıralar. Çoqusı allarda olar FSB ile işbirlik yapalar, bu davalarnı bereler ve cinaiy işler açıla. Onıñ içün bu tek bir seriya degil, işğal etilgen Qırımda soñki yılları qurulğan bir sistemadır", - dep añlata Olğa Skrıpnık.

Rusiyeniñ strategiyası, şu cümleden işğal etilgen Qırımda da mustaqil vatandaş cemiyetiniñ er angi numayışını yoq etmek, jurnalistler ve aq qorçalayıcılar ise onıñ birinci maqsadı, dep ayta Olğa Skrıpnık. Rusiye Qırımda mustaqil kütleviy haber vastalarını 2014 senesinden berli yoq ete ve o vaqıttan berli insan aqlarınıñ bozuluvı ve siyasiy taqiplerni aydınlatqan yekâne vatandaş jurnalistleri ola, dep qayd ete aq qorçalayıcı. Olar, Rusiyede "çetel agentleri" ya da "istenilmegen" olaraq tanılğan media ile bağlanmayıp, serbest çalışıp olalar, amma Lutfiye Zudiyevanıñ davasında şahsiy bir sebep bar, dep eminliknen ayta Skrıpnık.

"Bu, oña qarşı dava açmaq içün yapılğan birinci ıntıluv degil. Menimce, Lutfiyege öz faaliyetini toqtatması içün basqı yapqanları aqqında aytmaq müimdir, çünki o, insan aqlarınıñ bozuluvı aqqında aytqan belli uquq qorçalayıcısıdır. Bu Rusiyeniñ aq qorçalayıcı toplulıqnı ve jurnalistlerni taqip etüv strategiyasına aittir, ve menimce, Lutfiyege de ait olğan maqsat budır", - dep tüşüne Olga Skripnik.

Daa bir müim mesele: fevralniñ 20-nde Azatlıq Radiosı Rusiyede istenilmegen teşkilâtlar cedveline kirsetilgeni belli oldı. Şimdi Rusiye vatandaşları ve Rusiye tarafından öz vatandaşları olaraq tanılğanlar cinaiy taqip telükesi altında Rusiye ile işbirlik yapmağa yasaqlana. Repostlar, like ve tefsirler de telükeli ola bile. Uquq qoruyıcı, böyle teşkilâtnen er angi işbirlik, FSB ve ''E'' merkeziniñ insanlar aqqında malümat toplamaq ve içtimaiy ağlarnı bütünley nezaret etmek imkânlarını kenişlete, dep tüşüne.

Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.