1944 senesi mayıs 18-20 künlerinde NKVD-NKGBniñ mahsus operatsiyası esnasında bütün qırımtatarlar Qırımdan Orta Asiya, Sibir ve Uralğa sürgün etildi (resmiy malümatqa köre, 194 111 kişi sürgün etildi). Qurultaynıñ mahsus komissiyası «Unutma» umum halq kampaniyasını keçirdi. Onıñ esnasında sürgünlikniñ şaatlarına ait 950 hatırlav toplandı. Qırım.Aqiqat bu arhivlerde yer alğan şaatlıqlarnı derc ete.
Men, Server Çubukçiyev, qırımtatarım, 1937 senesi Qırım ASSR-niñ Bağçasaray şeerinde doğdım.
Men Sovetler Birliginiñ Stalin rejimi 1944 yılında yapqan qırımtatar haqlınıñ tamamı ile sürgünliginiñ şaatı olam.
Men, Server Çubukçiyev, 1937 senesi aprel 6-ında Bağçasarayda doğdım. Sürgünlik vaqtında qorantamız dört adamdan ibaret edi: bitam Fera Asanova (1874 yılı doğma), anam Sayde Çubukçiyeva (1914 yılı doğma), men, Server Çubukçiyev, qardaşım Dilâver Çubukçiyev.
Sürgünlikten evel biz Bağçasarayda Rozı Lüksemburg soqağında yaşay edik. Babamız Bilâl Çubukçi Sovetler Birligini cebbede qorçalaganda, onıñ qorantasını – imayesiz anası, qadını ve balalarını – Qırım ASSR-den çıqardılar. Anam, sürgün etmekten evel ev-evden yürip, qırımtatarlar qorantalarnı esapqa alğan ediler, dep ayda edi. Biznen beraber bütün qırımtatarlarnı çıqardılar, olarnıñ arasında babamnıñ bitası Esma Çubukçiyeva, babamnıñ anası Zeyneb Çubukçiyeva, babamnıñ eki doğmuş tataları Mayre Nimetlayeva ve Ziliha Nimetlayeva, babamnıñ eki doğmuş ağası Aydar Kaybullov da bar edi.
Babam Bilâl Çubukçi (1910 yılı doğma) cebbede edi, onıñ qardaşı Süleyman Çubukçi (1924 yılı doğma) emek ordusına çağırdılar.
1944 senesi mayıs 18-inde, saba saat 4, qapı qaqıla: turıñız, azırlanıñız, sizni sürgün eteler, 15 daqqañız bar. Qorantamıznı çıqarğanda, küç qullanmadılar, amma dayım Emir-Usein Niyetşayevğa qarşı qullanıldı. Onıñ küçük hasta qızı bar edi. Askerler sürgün aqqında aytqanda, o, qızçığı hasta, onıñ icün bir yerge ketmeycek, dep cevaplandı, onı köteklediler.
Yanımızğa bir şey almağa razı olmadılar. Em de ne alacaq edik biz? Bitam 70 yaşında, biz qardaşımnen – balalar, anam şaşmaladı, bizni kiyindirip, şeylerni toplap olamadı.
Bizni yük maşnalarına yüklediler ve Bağçasaraynı demiryol vokzalına alıp kettiler. Silâlı askerler qaravullay edi. Vokzalda bizni tuvar vagonlarına yüklediler, olarnıñ içinde rıqma-rıq adam bar edi.
Yolda dayım Emir-Usein Niyetşayevniñ qızçığı can berdi, onı demiryol yanında çölde qaldırdılar, dayım bütün vaqıt onı hatırlap, ağlay edi.
Poyezd stantsiyalarda çoqqa toqtanmay edi, amma çöllerde çoqça vaqıt berile edi.
Sürgünlik başlağanınıñ künü – 1944 senesi mayıs 18, soñ noqtağa kelgen künümiz – 1944 senesi iyünnin 3-ü ya da 4-ü.
Bizni NKVD hadimleri qarşıladı, olar er qorantanı esapqa ala ediler, kommunal hocalıq ise er kesni qoranta-qoranta arabalarğa oturtıp, yaşaycaq yerlerge yerleştire edi
Biz Ferğana vilâyetiniñ Margilan şeerine kelip çıqtıq. O rayonnıñ adı Şelkokombinat edi. Bizni yaqıp yandırğan küneş tübünde açıq yerde qaldırdılar. Bizni NKVD hadimleri qarşıladı, olar er qorantanı esapqa ala ediler, kommunal hocalıq ise er kesni qoranta-qoranta arabalarğa oturtıp, yaşaycaq yerlerge yerleştire edi. Yerli sakinler bizden başta qorqa ve saqına edi, çünki kelgenimizden evel olarğa bizim içün çoq yaramay şey aytıldı.
Başta bizni mağazlarğa ketirdiler, qorantamız anda üç kün bulundı, dörtünci künü ise baraqqa alıp kettiler ve 13 kvadrat metrlik bir hane berdiler, qapı ve pencereleri bar edi. Qışta biraz kömür bere ediler. Suvumız bar edi – er kes qullanğan quyudan ala edik. Erzaqnı bere ediler: qabaq, boğday, turupqa oşağan, amma çoqusı alda şorbağa qoyulğan şalğam. Bitamnı ve qardaşımnen ekimizni anam baqa edi, o, yipek kombinatında üç smenada 8-10-ar saat çalışa edi, aylığı bir qaç kapik edi. Anamda eşitken edim ki, işke beş daqqağa bile keç qalsañ, pek cezalay ediler.
Mahsus yaşayış yerleriniñ 16 yaşından büyük sakinleri er ay komendaturağa barıp, komendturanıñ razılığı olmadan bir yerge çıqmaycaqlarına dair imza qoymalı edi. Bu qaideni bozsañ – 20 yıllıq katorga.
Babam Bilâl Çubukçi cenkten qaytmadı, onıñ qardaşı Süleyman Çubukçi emek ordusında edi
Anamnıñ anası Fera Asanova 1947 senesi noyabr 29-ında hastalıqtan keçindi, babamnıñ anası açlıqtan 1947 senesi UzSSR-niñ Begovat şeerinde.
Babam Bilâl Çubukçi cenkten qaytmadı, onıñ qardaşı Süleyman Çubukçi emek ordusında edi. Emcemniñ ikâyelerine köre, o Gorkovskaya vilâyetinde dağ yıqa edi, Vorkutada kömür qazıp çıqara edi, bir yerde Ohotskoye deñizinde balıq tuta edi ve Guryevoda (Qazahiztan) himiya zavodını qura edi. O, 1950-nci yıllarnıñ ortasında bizge Margilanğa qayttı.
Men 17 yaşında 1954 senesi Margilan qurucılıq oquv yurtuna dülgelniñ şegirti olaraq işke kirdim ve №2 aqşam mektebinde oquşımnı devam ete edim.
1956 yılğa qadar bizni, qırımtatarlarnı, orduğa almay ediler. 1956 senesi qararından soñ, hızmetke çağırıp başladılar. 1957 senesi meni askerlikke aldılar. 1960 senesi hızmetim bitkeninden soñ, oquşımnı devam ettim ve 10-uncı sınıfnı bitirdim. Mektepni bitirgen soñ 1963 senesi Andican qurulış tehnikumına ğıyabiy bölükker oqumağa kirdim. 1966 senesi oquşımnı bitirdim ve on yıldan çoq qururcı tehnik kibi çalıştım.
Qırımğa 1988 senesi qayttım ve 1988 senesi martnıñ 10-unda Curçı (Pervomayskiy) rayonında Çernovo köyünde qayd olundım, şimdi de anda yaşayım.
(2009 yılı oktâbrniñ 20-nde yazılğan hatırlav)
Neşirge Qırım tarihçısı, Qurultaynıñ qırımtatar halqınıñ genotsidini ögrenüv ve onuñ neticelerine qarşı çareler körüv boyunca mahsus komissiya reisiniñ muavini Elvedin Çubarov azırladı