Ukrayina medeniyet ve haber siyaseti nazirligi Felemenkteki Allard Pierson müzeyi ile er keske "Skit altını" kibi belli olğan arheologik serginiñ Ukrayinağa qaytarılması aqqında añlaştı. Müzey ukrayin artefaktlarnıñ saqlanması içün borcnı lâğu etti. 500-den ziyade müzey eşyasından ibaret "Qırım: altın ve Qara deñizniñ sırları" sergisi 2014 senesi yanvarniñ 19-nda Almaniyanıñ Bonn şeerindeki Reyn ülkeşınaslıq müzeyinde keçirilgen edi. Daa soñra Amsterdamdaki Allard Pierson arheologik müzeyinde açıldı. Sergi 2014 senesi fevralniñ 7-nden avgustnıñ 31-ne qadar devam etti, faqat Rusiyeniñ Qırım işğalinden sebep Qırım müzeylerine qaytıp olamadı.Qırımnıñ dört müzeyi eksponatlarnıñ qaytarıluvınen bağlı davanı Allard Pierson müzeyine qarşı açtırğan edi. Ukrayina akimiyeti artefaktlar müzeylerniñ mülki degil, Ukrayina devletine ait, dep bildirdi. Felemenk müzeyi qadı qararı olmağan soñ ya da taraflar añlaşqanına qadar eksponatlarnı bermemege qarar aldı. İyünniñ 9-nda Felemenk Yuqarı mahkemesi "Skit altını" Ukrayinağa qaytarılmaq kerek, dep qarar çıqardı.
Bu qararnıñ medeniy ve siyasiy emiyeti ne? Rusiyeniñ nezaretinde olğan Qırım akimiyeti bu haberni nasıl qarşıladı? Ve bu qarar Ukrayinanıñ işğal etilgen topraqlarında Rusiyeniñ zapt etkeni diger artefaktlarnıñ keri qaytarılması içün pretsedent ola bilemi? Bunıñ aqqında Qırım.Aqiqat Radiosınıñ alıp barıcısı Sergey Mokruşin arheologo, taih ilimleri namzeti Evelina Kravçenko ve Qırımdan siyasetşınas Yevgeniya Görünovanen laf etti.
Müzey eşyaları arasında Qırım "Tavrida merkeziy müzeyi", "Keriç tarih-medeniyet qoruğı", "Bağçasaray tarih-medeniyet qoruğı" ve "Tavrik Hersones" Milliy qoruğınıñ köllertsiyaları bar. Söz 10 million yevrolıq Ukrayina müzey fondunıñ 500-den çoq predmeti aqqındadır.
Ukrayina Medeniyet naziriniñ vazifesini vaqtınca icra etken Karandeyev Rostislav ve Allard Pirson müzeyiniñ temsilcisi arasında imzalanğan memorandumğa binaen Felemenk tarafını tahminen 10 yıl devamında qıymetli eşyalarnıñ saqlanması içün Ukrayinadan para almaycaq.
"İlk evelâ ukrayinlerni niayet bu sergini körecekleri ile hayırlayım. Ne yazıq ki, amma bu sergi Ukrayina qıtasında taqdim etilmegen edi. Bu eşçyalar Qırım müzeylerinden Avropağa sergilenmege kettiler. Başta Almaniyağa, soñra Gollandiyağa. Bizim içün, bizim medeniy variyetimiz içün, bizim ilimimiz içün bu büyük bir vaqiadır", - dep bildirdi Qırım.Aqiqatqa atiqiyatçı Evelina Kravçenko.
Rusiyeniñ nezareti astında olğan "Tavrida merkeziy müzeyi"niñ müdiri Adrey Malgin RİA Novosti neşrine kölektsiyanıñ Ukrayinağa qatmasını izaatlar eken bunı "medeniy mirasnıñ zapt etilmesi" adlandırdı.
Bugünde Malgin yolbaşçılıq etken müzeyde Herson bediiy müzeyiniñ kollektsiyası saqlanmaqta. Bunı Malgin Qırım.Aqiqatqa özü bildirgen edi.
Kravçenkonıñ fikrince, Malginniñ areketleri kollaboratsionizm maddesine aittir ve onen Ukrayina prokuraturası oğraşmaq kerek.
Rusiyeniñ Ukrayina topraqlarını işğali vaqtında zapt etilgen ve alıp çıqarılğan qıymetli müzey eştâlarınıñ umumiy miqdarı belli degil, dep ayta atiqiyatçı. Yalıñız tahminiy statistika bar, söz millionlarnen eksponat aqqındadır. Ukrayina medeniy mirası içün bu felâkettir.
İşğal altındaki Ukrayina topraqlarında zapt etilgen medeniy servetlerni sıq-sıq Rusiye kollektsiyalarında körmek mümkün. Qırımdan siyasetşına Yevgeniya Görünova qayd etkeni kibi, bu daa bir aspektir, Rusiye memurları Ukrayinağa qısqa bir müddetke kelgenlerini añlaylar.
"Eger, aytqanları kibi temelli mında kelse ediler, bunı qaldırır ediler. Adamlarnıñ baracaq müzeyler olmalılar. Olar ise er şeyni alıp çıqaralar, çünki mında qalmaycaqlarını bileler", - dep ayta Görünova.
Rusiye haber vastaları Felemenk müzeyiniñ kollektsiyanı saqlama borcı ödenmeden Ukrayinağa qaytarmaq qararına qarşılıq köstererek, "Skit altını" oğrunda küreşni devam etmege vade etken, amma bunı nasıl yapacağanı aytmağan Andrey Mlginniñ izaatını yazıp alalar. Rusiyeniñ nezareti astında olğan memurlar kollektsiya oğrunda küreşte ğalebe qazanacakhlarını bekley ediler, amma yutquzdılar.
"Bu mağlübiyettir. Mağlübiyet sadece medeniy degil, aynı zamanda siyasiydir. Mahkeme enasnası çoq devam etti, amma ahır-soñu mahkeme bu kollektsiyanı qaytararaq Qırım Ukrayinanıñ qısmı olğanını tanıdı. Yani altın Qırım ve anda yaşağanlarğa degil de, Ukrayina halqına qaytarılması, çünki Qırım Ukrayinadır, sakinler de Ukrayina vatandaşlarıdır, şimdi ise o bölge işğal altındadır. İşğal reberlik içün mına böyle hoş olmağan vaziyet", - dep saya o.
Aynı zamanda ekspertler "Skit altını" kollektsiyasınıñ qaytarılması mahkeme emsalidir dep bildireler.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
