İlk qış ayınıñ 6-nda aqşam Belçikanıñ klinikasında Qırımtatar milliy areketiniñ faali, Ukrayinada yerli öz-özüni idare etüv islâatı boyunca ekspert, tasil merkezsizleştirüvniñ mafkürecisi, Qırımtatar halqı Qurultayınıñ delegatı ve qırımtatar halqı Meclisiniñ keçken çağıruvlarınıñ azası Ayder Seytosmanov vefat etti. İlk qış ayınıñ 7-nde o 61 yaşını toldurmaq kerek edi.
Meclis reisi Refat Çubarovnıñ aytqanına köre, Ayder Seytosmanov çoq vaqıt devamında ağır hastalıqnen küreşken.
Qırımtatar milliy areketiniñ kelecek faali Özbekistanda, sürgün etilgenlerniñ qorantasında doğdı. Amma Qırım ile bağını er vaqıt duya edi, ve 1991 senesi ecdatlarınıñ toprağına kelmek imkânı peyda olğanda, ondan faydalandı.
O vaqıt Qırımtatarlarnıñ vatanında kimse beklemey edi, Seytosmanovlar Kezlev civarında öz evini öz elinen qurmağa mecbur oldılar. 90-ncı seneleri o, Qırımtatar halqınıñ milliy tiklenüvi esnasına qoşuldı.
Seytosmanov qırımtatar gençlerini birleştirgen "Yaşlıq" medeniyet merkezi" cemaat teşkilâtını meydanğa ketirdi. Bu faaliyetnen beraber o, İ. Gasprinskiy adına kitaphaneniñ müdir müavini vazifesini eda etti ve Qırımtatar tilinde tasil bergen mekteplerge faal qoltuttı. 1996 senesi Ayder Seytosmanov daa bir cemaat teşkilâtınıñ — "Qırımtatar teşebbüsi" fondunıñ tesisçileri ve müdirlerinden biri oldı. Merkeziyetsizleştirüv islâatınen çalışmaq ve qırımtatarlarnıñ yerli cemiyetlerniñ idaresinde iştirak etmesi içün küreşmek onıñ esas merağı oldı.
Ukrayinada merkezsizleştirüvniñ esas ğayesi — yerli akimiyetniñ quvetleştirüvi, birleşken territorial cemiyetlerniñ meydanğa ketirilmesi ve "yerlerge" yerli organlar yerine ketire bilecek funktsiyanıñ mümkün olğanı qadar çoq berilmesidir.
Yerlerde daa çoq iqtidar
Ayder Seytosmanov öz teşkilâtınen beraber yarımadada tasil, medeniyet ve informasion programmalar üzerinde çalıştı. Onıñ içün Qırımda grajdan cemiyetiniñ inkişafı müim edi.
Seytosmanov tahminen 10 yıl devamında Qırım Muhtar Cumhuriyetinde BMT İnkişaf Programması Temsilciliginiñ yetekçi eksperti edi. Bu programma yerli öz-özüni idare etüv ve iqtisadiyat inkişafına qol tuta edi.
Meclis reisi Refat Çubarov öz Facebook saifesinde Seytosmanov Ukrayinada "aşağıdan" vatandaş teşebbüslerine qol tutuvnıñ müimligini qayd etken ilk insanlardan biri edi, dep yazdı. Çubarovnıñ aytqanına köre, faal insanlarnen qonuşmaq içün unikal bir istidatqa saip edi, o, "samimiy ve devamlı faaliyetke ıntıla edi".
Kıyivge mecbur köçüv ve cemaat ile iş
2014 senesi Rusiye Qırımnı işğal etken soñ, Seytosmanov yarımadada qalıp olamadı ve qorantasınen beraber esas Ukrayinağa köçti. Kıyivde o, Ukrayinada merkezsizleştirüvge qol tutuv adlı İsveç-Ukrayin leyhası ile çalışmağa başladı.
Seytosmanov yerli öz-özüni idare etüv meseleleri boyunca çoq sayıda neşirlerniñ müellifidir (meselâ, "Yañı hromadalardaki yañı mektep" neşrinde Seytosmanov, köylerde balalar keyfiyetli tasil alması içün mektep müdirleri ve yerli cemaat başlıqlarına bücetni nasıl etip semereli qullanmaq kerek olğanını tarif ete), halqara, Ukrayin ve Qırımtatar medeniy-maarif teşkilâtlarınıñ faaliyetinde faal iştirak ete edi. O, öz bilgilerinen paylaşa ve aman-aman bütün Ukrayinanı ziyaret ete edi.
Amma bütün bilgilerini bir kün evinde, Qırımda, qullanmaq içün toplay edi. Qırımlı öz intervyülerinde sıq-sıq yarımadanıñ qaytarılmasından soñ qırımtatarlarnıñ yerli öz-özüni idare etüvde iştirak etüv imkânlarını yaratmaq ve "Qırımğa ukrayinlikni qaytarmaq" vazifesi peyda olacağını ayta edi.
"Qırımnıñ azat etilmesinden soñ Qırımnıñ inkişafı ve tamır halqlarnıñ medeniyetiniñ saqlanuvı Ukrayina devletine ait olacaq. Elbette, bunı endiden tüşünmek kerek, tek azat etilgen soñ degil", — degen edi Seytosmanov Qırım aliy oquv yurtuna bergen intervyusında. Ukrayinanıñ öz tamır halqlarınıñ medeniyetine qol tutmasını eñ müim vazifelerinden biri dep saya edi.
Ayder Seytosmanovnıñ apayı ve dört balası qaldı. Ayder Seytosmanovnıñ cenazesi Kıyivge ketirilgen soñ, Mecliste cenaze vaqtı ve yeri aqqında haber etilecek.
