«Qapuğa çöküçnen uralar, dep tüşündim. Başta tüş körem dedim. Bu sesni añlatıp olamayım», – tutulğan Arsen Abhairovnıñ ömür arqadaşı Azize bugünki saba aqqında tarif ete. 2019 senesi fevralniñ 14-nde Qırımdaki Büyük Onlar (Oktâbrskoye) qasabasınıñ birden üç evinde tintüvler keçirildi. Saba saat altılarda tahminen bir vaqıtta başladı. Aynı vaqıtta da bitti. Neticede «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtında (Rusiyede yasaqlanğan) iştirak etkeninden şübheli sayılğan üç qırımtatarı tutuldı.
Arsen Abhairov – çeşit yerlerde çalışa, 32 yaşında, eki balanıñ babası: büyük qızı eki buçuq yaşında, küçük oğlu altı aylıq. Apayı Azizeniñ aytqanına köre, er şey o qadar tez oldı, balalar bir şey añlap olamadı: Rusiye uquq qoruyıcıları kelip, qapunı qaqtı, olarğa açqanlar, tez-tez tintüv keçirildi. Evde onğa yaqın politsiya hadimi bar edi, ayaqqan örtüsini kiymege ya da ayaqqap çıqarmağa rica etsek de, qulaq asmadılar.
Men deyim: «Amma apayı olam». Hadimlerden biri ayta: «Tebrikleyim!»Azize Abhairova
«Telefon birden alındı, telefon etmege yasaq ettiler. Tizustü bilgisayar, diniy edebiyat tutıp alındı. Protokolnı oqumağa bermediler, men tahqiqat tedbirleriniñ iştirakçisi degilim, dep aytqanlar. Men deyim: «Amma apayı olam». Hadimlerden biri ayta: «Tebrikleyim!», – dep tarif ete Azize.
Qadınnıñ aytqanına köre, aqayını alıp ketkende FSB hadimleri eşyalarını topladımı-yoqmı, dep soradı. Arsen dey: «Nege kerek? Tezden qaytacam da». Uquq qoruyıcılarından biri indemeyip küldi ve aylandı», – dey qadın.
Abhairovğa Rusiye Ceza kodeksiniñ 205.5 maddesi 2-nci qısmına istinaden – «Rusiye Federatsiyasınıñ qanunlarına köre terrorist dep tanılğan teşkilâtta iştirak etüv» qabaatı aydınlatıldı. O, on yıldan yigirmi yılğa qadar apis cezasını ve beş yüz biñ rublege qadar ya üç yıllıq aylıq, ya da diger kâr miqdarında para cezasını alması mümkün.
Rustem Emirüseinov 39 yaşında, üç balanıñ babası. «Qırım birdemligi» teşebbüsine alâqası barmı ve faal olamı degen sualine apayı Aliye sert cevap berdi: «Aytıñız maña, şimdi Qırımda vicdanıñ olsa, «Qırım birdemliginen» alâqañ olmazmı?». Rustem mahkeme oturışuvlarına kele ve «Musulmanlar – terrorist degil» online fleşmobında iştirak etken edi.
Babası Reşat Emirüseinov 2017 senesi oktâbr ayında bir kişilik narazılıqlarğa çıqqanlardan biri edi. O, «Putin – balalarımız terrorist degil» yazuvlı şiarını yazıp soqaqqa çıqtı, şu sebepten 10 biñ ruble para cezasını aldı.
Bir buçuq yıldan soñ oğlu «terrorist bölügini qurğanında» (Rusiye Ceza kodeksiniñ 205.5 maddesi 1-inci qısmı – «Rusiye Federatsiyasınıñ qanunlarına köre terrorist dep tanılğan teşkilâtnıñ faaliyetini teşkil etüv») qabaatlandı.
Tintüv vaqtında evde olğan Aliyeniñ aytqanına köre, FSB hadimleri bütün odalarnı baqtı, çardaqqa köterildi, azbardaki ayaqyolnı baqıp, kümeske bile kirgenler. «Qıdırğanını taptıñmı?», – dep soray tahqiqatçı FSB hadimlerinden birinden, o, ise yoq dep başını sallay.
Bir qaç saat keçti, amma qızlarımnı tınçlandırıp olamayım. Ekisi de evde edi, o qadar qorqqanlar, alâ daa ağlaylarAliye Emirüseinova
Neticede malümat taşıyıcısı, bilgisayar ve telefonlar alındı. On bir yaşında qızı Ayşeniñ planşeti mektep çantasından çıqarıldı. «Bir qaç saat keçti, amma qızlarımnı tınçlandırıp olamayım. Ekisi de evde edi, o qadar qorqqanlar, alâ daa ağlaylar», – dep ayta Aliye.
Tehnikadan ğayrı, Rusiye uquq qoruyıcıları bir qaç diniy kitapnı da alıp ketti. «Amma bir kitapnı özleri qoyğanlar. Ekinci qatta çamaşır dolabımız bar, tahqiqatçı qaynatamnen laf etkende hadimlerden biri dolaptan kitap çıqardı. Bizim degil, ilk sefer köremiz, dedik, amma kene de protokolğa yazğanlar, olarnen (Rusiye uquq qoruyıcılarınen – QA) beraber kelgen şaat bile bu kitapnı tintüv vaqtında körmegenini ayttı», – dep hatırlay Aliye.
Eskender Abdulğaniyev – fevralniñ 14-nde tutulğanlarnıñ eñ küçügi. Eskender 21 yaşında, bekâr ve balaları yoq. Aqmescitte şirketlerden biriniñ yükleyicisi olıp çalışa, «Küreş» milliy yarışlarında iştirak etken edi. Anası Emine Abdulğaniyeva dey ki, tintüv keçirilgen evge olar bir qaç ay evelsi köçti. «Er vaqıt olğanı kibi başladı. «Kim?» dep soradım. «Militsiya» dep cevap bergenler. Men açtım», – dep ayta qadın.
Emineniñ aytqanına köre, tahqiqat tedbirleri vaqtında planşet, malümat taşıyıcısı, telefon ve üç mecmua alındı. Qadın, yaqında köçkenleri içün eşyalar qutularda edi, dep ayta: «Bütün eşyalarımıznı açıp yetiştirmedik, qutular tura edi ve andan hadimler üç mecmua çıqardı. Men özüm bu eşyalarnı toplağan edim, amma bu üç mecmuanı ilk sefer körem».
Eñ genç soyu, amma ruh küçü ayrette qaldıraLilâ Gemeci
Eskenderniñ advokatı Lilâ Gemeci müvekkilini FSB idaresinde ziyaret etti. Erkek tendürist olıp qala, dey: «Eñ genç soyu, amma ruh küçü ayrette qaldıra. Böyle yaş oğlan o qadar dayanacaq, dep tüşünmegen edim».
O, Rusiye Anayasasınıñ 51-inci maddesine esaslanıp, malümat bermekten vazgeçti, anasına mektüp yazıp, qasevetlenmemege, küçlü olmağa ve oğlundan ğururlanmağa rica ete.
«21 yaşında, bala daa, – dep ağlay Emine. – Bu evni satın alğanda o qadar quvana edi, anam, niayet, ayrı odam olacaq, dey edi. Ne terrorizmi? Ne silâsı ve yasaqlanğan edebiyatı?
Advokat Lilâ Gemeciniñ aytqanına köre, tintüvler bozuvlarnen keçirildi: advokatqa telefon etmege berilmedi, şaatlarnı özleri ketirgenler, aq ve vazifelerni añlatmadılar.
«Misal olaraq, Eskenderniñ evinde eki qız şaat edi, olar sabadan oquşqa kete ekenler. Olar de çıqa, de kire edi, amma şaatlar ekisi de tintüv keçirilgen yerde olmaq kerek. Tahqiqatçı bilgisayarnıñ malümat taşıyıcısını şaatlar olmağanda çıqardı. Bütün tehnika ve kitaplarnı bir torbağa topladı, onı müürlemediler. Protokol videosı hadimlerden biriniñ cep telefonına çıqarıldı, amma angisiniñ – añlaşılmay».
Adise şaatı olğanlarnıñ aytqanına köre, Abdulğaniyevlerniñ evinde tintüv saba 5:30-da başladı, amma tahqiqat tedbirleriniñ vaqtı saat 6-dan 22-ge qadar belgilene. Üç qırımtatarına qarşı cinaiy iş açuv qararını Qırımdaki Rusiye FSBsi idaresiniñ ğayet müim işlerniñ üyken tahqiqatçısı Sergey Mahnev berdi. O, «Hizb ut-Tahrirde» iştirak etkeninde qabaatlanğan altı yaltalınıñ davasınen prokuraturağa berilgenine qadar oğraşqan edi. Mahnev zapt etilgen ukrainalı askerlerniñ davasında da tahqiqatçılardan biri ola. Qararğa binaen, Emirüseinov Qurman rayonındaki «Hizb ut-Tahrir bölüginiñ» teşkilâtçısı ola, Abhairov ve Abdulğaniyev ise – onıñ iştirakçileri. Sıñırlav tedbiri fevralniñ 15-nde belgilenecek.
Böylece, olıp keçken tintüvler neticesinde daa bir «Hizb ut-Tahrir davası» peyda oldı, onı «Qurman gruppası» dep adlandırğanlar. Üç qırımtatarı tutuldı, beş çağına yetmegen bala babasız qaldı, on bir yaşında Uryane Abdulğaniyeva ise – ağasız. Qırımda olıp keçkenlerni sabadan taqip etkenlerden bazıları cumaaqşamı künü tintüv keçirmek adeti qayta, dep qayd etkenler.
