Qırımtatar Milliy Meclisi Kyivde 6-ncı Qurultay delegetlarnıñ konferentsiyasını çağırta. Olar, Qırımdaki vaziyetni, işğal şartlarında yerli özidare organlarınıñ vazifeleri muzakere etecek, bundan ğayrı, Bağçasarayda 2014 senesi mart 29 künü keçken 6-ncı Qırımtatar Milliy Qurultaynıñ 2-nci nevbetten tış sessiyasınıñ "Qırımtatar halqınıñ öz tarihiy toprağında - Qırımda, öz taqdirini belgilev aqqınıñ ömürge keçirilmesi" Qararınıñ yerine ketirilüvini muzakere etecek.
Qırımtatar Miliy Meclis reisi Refat Çubarov bu madderni añlata.
- 6-ncı Qurultay 2013 senesi saylanılğan edi. Onıñ birinci sessiyası 2013 senesi oktâbr soñunda keçirilgen edi. Bundan soñ biz endi işğal vaqtında, 2014 senesi mart 29 künü, nevbetten tış sessiyanı keçirgen edik, ondan soñ sessiyalarımız olmadı. Şimdi Qurultay delegatlarınıñ konferentsiyası çağırıluvı aqqında laf yürsetile. Qırım işğali şaraitinde sessiya çağırtıp olamağanımız içün, biz delegatlarnı Kyivge konferentsiyağa kelmege davet ettik. Delegatlar biz qaç meseleni baqacaq, şu aradan Qırımdaki vaziyetni ve işğal şartlarında yerli özidare organlarınıñ vazifeleri, bundan ğayrı mart 29 künü keçken Qurultaynıñ 2-nci nevbetten tış sessiyasınıñ, qırımtatarlarnıñ Qırımda öz muqadderatını tayin etüv aqqına binaen Qararınıñ yerine ketirilüvini muzakere etecek.
Refat Çubarov, türlü sebeplerge köredelegatlarnıñ bir qısmı kelip olamacağını qayd ete ve tamam bu sebepten sessiya degil de, konferentsiya keçirilecegi aqqında söz yürsetile.Bu arada Qurultaynıñ Teftiş komissiyasınıñ başı Ali Özenbaş Facebook saifesinde Meclisniñ konferentsiya çağıtmaq qararını tenqit etti:
“Qırımtatar Qurultay delegatlarınıñ konferentsiya çağırıluvı - maşna bazası, zavod işçileriniñ “konferentsiya çağırıluvı” kibi bir manasız, mantıqsız şeydir! “Konferentsiya - bu bir de bir teşkilât, topluluq, devletler vekilleriniñ toplaşuv, muşaveresi…” - luğat izaatı. Böylece, onıñ adiy toplaşuvnen farqı - konferentsiyada çeşit-türlü siyasiy ya da ilmiy teşkilâtlarnıñ, ya da devletlerniñ vekilleri, daa doğrusı delegatları, iştirak etmekte. Amma yalıñız bir teşkilâtnıñ - yani bu arada Qırımtatar Milliy Meclisiniñ - azlarından ibaret olğan toplaşuv konferentsiya olmaz. Qurultaynıñ Teftiş komissiyasınıñ reisi olaraq bildirem ki, Qurultay adından qarar ala bilecek oturışnıñ iç bir şeklinde, Qurultay faaliyetini belgilegen vesiqalarnıñ iç birisinde, konferentsiya ıstılası qulanılmay.
Refat Çubarov, qırımtatar halqınıñ özidare organlarınıñ bugünki vaziyetke lâyıq olğan, evelden belgilengen protseduraları olmağanını qabul ete.
- Biz öz reglament vesiqalarımıznı, Qurultaynıñ içki protseduralarını tizgende, Qırım Rusiye tarafından işğal etilecegini iç kimse köz ögüne alıp olamay edi. Qırımnıñ başqa devletler tarafından vaqtınca işğal etilecek şaraitinde, faaliyetimiz aqqında mahsus bölük olmadı. Ameldeki vesiqalarımızda, er beş yıl, yani bu yılı, Qurultay delegatlarınıñ yañı saylavları keçirilecegi belgilengen. Amma bizim vesiqalarımızğa köre, yañı saylanılğan terkipniñ ilk sessiyasında Qurultay delegatlarınıñ salâhiyeti bite. İşğal etilgen Qırım şaraitinde böyle saylavlar imkânsız. Bundan da ğayrı, olar işğal akimiyetiniñ qanunlarına köre taqip etilecek edi. Böylece, Qurultay konferentsiyasınıñ delegatları, bu vaziyet aqqında ve yañı saylav keçirmek içün imkân peyda olmağance öz salâhiyetini saqlaycaqları aqqında bildirmenen razı olurlar dep tahmin etem.
Qırımtatar Milliy Qurultayınıñ Merkeziy saylav komissiyasınıñ reisi Zair Smedlâyev, bu özidare organınıñ konferentsiyaları keçmişte endi yüz bergenini qayd etmekte.
- Qurultay sessiyasını degil de, konferentsiyasını keçirmek qararı, sessiya ötkermesi imkânsız olğanınen bağlı. Sessiya keçirmek içün, Meclis teşkiliy hızmetni yarata, bundan da ğayrı, oña kvorum lâzim, yani delegatlarnıñ cedveliy terkibinden üçten ekisi mevcut olmaq kerek. Şimdilik bunıñ başqa sebeplerge köre imkânı yoq: quvetçiler Qurultay delegatlarına basqınç yapa, qıtağa çıqsalar, Qırımğa qaytmaqnen qıyınlıqlar çıqacağı aqqında ihtar eteler. Çıqmaqta da qıyınlıqlar olacağında iç şübelenmeyim. Bundan ğayrı, delegatlar arasında fikir yayınlandırıla ki, sanki konferentsiya kibi añlam reglamentte yoq ve bütün vesiqalarımızğa zıt kele. Hatırlatmaq isteyim ki, Qurultay konferentsiyaları eki defa keçirilgen edi - 1991 ve 1998 seneleri. Qıtağa biznesnen, devlet büdjet teşkilâtlarınen bağlı olmağan azalar çıqar. Amma iç bir oca ya da ekimni yibermeycekleri belli.
Oktâbr soñunda yarımadada, rusiyeli Qırım musulmanlarınıñ diniy idaresi teşkil etken Qırım musulmanları Qurultayı keçirildi. Onıñ delegatları ameldeki müfti Emirali Ablayevniñ salâhiyetini daa beş yılğa devam ettirdi. Bu Qurultay, Ukraina halq mabusı ve qırımtatar halqınıñ lideri Mustafa Cemilev tesis etken, “Qırım” fondunıñ mülküni QMDİ adına “milliyleştirmek” rusiye akimiyetine muracaatta bulundı.
Qırımtatar milliy meclis azası,qırımtatar halqınıñ aqlarını qorçalav komitetiniñ reisi Eskender Bariyev, Qurultay konferentsiyası, rusiye akimiyetiniñ qırımtatarlarğa yapqan basqınçı aqqında dünyağa bildirtmek içün de kerek deolğanında emin.
Bugün qırımtatar halqı öz institutlarınıñ demokratik, serbest saylavını keçirmek ve olarnı idare etmek aqqında marum qalğanını bildirmek kerekmizEskender Bariyev
- Qurultay konferentsiyası, Meclis ve bütün qırımtatar halqı içü,n ileride köz ögüne alınacaq, ariza, tevsiye, muracaatlarnı qabul ete bile. Amma, ebet, olarQurultaynıñ daimiy organlarınıñ saylavları kibi reglament esnaslarını kerçekleştirip olamaz. Delegatlarğa yapılğan basqınçnı közde tutıp, biz, Qırımda ve qırımtatarlar ögünda peyda olğan meselerni belgilep muzakere etmek, ve halqara teşkilâtlarına bir sıra muracaat ve arizalarnı qabul etmek içün konferentsiya çağırtamız. Bugün qırımtatar halqı öz institutlarınıñ demokratik, serbest saylavını keçirmek ve olarnı idare etmek aqqında marum qalğanını bildirmek kerekmiz. Bu BMT-nıñ tamır halqlar aqqında 18-inci ve 19-ıncı maddelerini boza, işğalciler bizni bu aqsız qaldıra.
(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)
