Ukrayina devlet başı Volodımır Zelenskıy 2023 senesi sentâbrniñ 3-ü tarihlı muracaatında "Mudafaa nazirliginiñ em ordu ile, em de umumen cemiyet ile yañı yanaşmalarğa ve diger qarşılıqlı faaliyet formatlarına ihtiyacı bar" dep bildirdi. Devlet başı Mudafaa naziri vazifesine Rustem Umerovnıñ namzetini teklif etti. Ertesi künü şimdiki Mudafaa naziri Oleksiy Reznikov Yuqarı Radağa istifası aqqında ariza berdi. Devlet mülkü fondunıñ yolbaşçısı Rustem Umerov da vazifesinden istifa etti. Rustem Umerov kimdir? Qırım ve onıñ azat etilüv oğrundaki işi aqqında ne ayta edi? Zenaatdaşları onıñ aqqında ne dey? Bunı Qırım.Aqiqat ögrendi.
Rustem Umerov Ukrayina ükümetinde bu yüksek vazifede qırımtatar halqınıñ ilk temsilcisi ola bile. O "Ses" fraktsiyasınıñ sabıq mebusıdır, Qırımtatar halqınıñ milily lideri Mustafa Cemilevniñ mesleatçısıdır ve Qırımtatar Halqı Qurultayınıñ delegatıdır.
Qırımnıñ işğalden azat etilmesi planları
Rustem Umerov Ukrayina Yuqarı Radasınıñ İnsan aqları, vaqtınca işğal etilgen topraqlarnıñ azat etilüvi ve reintegratsiyası komitetiniñ kâtibidir. Bundan ğayrı o "Qırım platforması" fraktsiyalarara birleşmesiniñ reislerinden biridir ve 2020 senesi Ukrayina Milliy Telükesizlik ve Mudafaa şurasınıñ yanında teşkil etilgen Qırım ve Aqyarnıñ işğalden azat etilmesi ve reintegartsiyası Strategiyasınıñ azırlanılması boyunca iş gruppasınıñ azasıdır. 2021 senesi Garvard universitetiniñ Ukrayina ilmiy institutınıñ halqara konferentsiyasınıñ onlayn sessiyası vaqtında Qırımnıñ işğalden azat etilmesi ile bağlı fikirlerini bildirgen edi.
Şu cümleden Umerov bölgeniñ işğalden azat etilmesi ve reintegratsiyası içün açıq-aydın bir plannıñ kerekligi ve Ğarpnıñ bu işte Ukrayinağa nasıl etip yardım ete bilecegi aqqında aytaqan edi. Ayrıca, onıñ fikrince, Qırımnıñ işğalden azat etilüv planı Ukrayina devleti terkibinde öz kelecegini körgen ve bunı bildirgen Qırımnıñ tamır qırımtatar halqınıñ menfaatlarından ibaret olmalıdır:
"Misal olaraq, Donbas içün daima "Minsk"imiz bar edi, Qırım içün bir şey yoq edi. Şunıñ içün biz şimdi "Qırım platforması"nı yarattıq. Yarımadanıñ meselesini al etmekniñ yekâne yolu tamır qırımtatar halqınıñ [onıñ] al etüv formulasına kirsetilmesidir".
Rustem Umerov 2020 senesi Qırım.Aqiqatqa izaat berir eken, vaqtınca işğal etilgen Qırım ile munasebetlerge baqışını bildirgen edi. 2020 senesi Qırım yarımadasına qıtadan suv berilüvi imkânı mevzusında muzakereler olğan edi. O zaman işğalciler qurğaqlıq ve işğal içün qapatılğan Şimal-Qırım kanalı sebebinden Qırımnıñ merkeziy ve şimaliy qısmına suv tek eki saatqa bere edi.
O zaman millet vekili olğan Umerov, işğal etilgen Qırımğa suv satıluvı ile bağlı qanun leyhası Ukrayina Yuqarı Radasına taqdim etilgen olsa qarşı çıqar edim, dep bildirgen edi:
"Şimdi Qırımğa suv berile bilmez, dep sayam. Çünki bu vaqtınca işğal etilgen topraqtır ve bu siyasiy seviyede al etilmeli olğan milliy telükesizlik meselesidir. Devletniñ noqta-i nazarı bar, siyasetçiler siyasetçi kibi bir şeyler ayta bileler. Bizim devletimizniñ noqta-i nazarı bu vaqtınca işğal etilgen topraqtır. Suv berilüvi bu milliy telükesizlik meselesidir".
Ukrayinalı arbiy esirlerniñ ve siyasiy mabüslerniñ azat etilmesi içün taqımda işi
Rustem Umerov ukrayinalı arbiy esirlerniñ azat etilmesi ile bağlı meselelerde Ukrayina ükümetiniñ işinde iştirak ete. Hususan, Ukrayina Mudafaa naziri vazifesine namzetniñ Türkiyede olıp keçken "Azov" komandirleriniñ keri qaytarılmasına iştirak etkeni bellidir.
Bundan ğayrı Umerov Ukrayina devlet organları seviyesinde qırımlı siyasiy mabüslerniñ deñişüv meseleleri ile oğraşa. O, siyasiy mabüslerniñ ve olarnıñ aileleriniñ içtimaiy mudafaası aqqında qanun leyhasınıñ azırlanılmasında iştirak etti. Uquq qoruyıcı saasındaki faaliyeti aqqında Umerov 2022 senesi oktâbr ayında "Ukrayına aqiqatı" neşrine bergen intervyü vaqtında aytıp bergen edi:
"İnsan aqları menim DNK-da. Men Özbekistanda doğdım, reintegratsiya, Kıyivge keldim, studentlik teşkilâtınen oğraşıp başladım, o zaman populâr olmağan Avropa, NATO şeyçikleri, Mustafa Cemilevniñ yardımcısı olaraq çalıştım, soñra 2014 senesi. Bütün aytışmalar 2014 senesi başlandı. Siyasiy mabüsler peyda oldı ve men Meclis adından bu yönelişni idare etken adam oldım. Şunıñ içün men qaç siyasiy mabüsimiz bar, qaç advokat kerek, qaysı advokatlarnen çalışmaq mümkün olğanını bile edim".
Aytışmalar vaqtında Rusiye ile neler laf etildi?
Rusiyeniñ Ukrayinağa büyük istilâsı başlağanından aman soñra Rustem Umerov Ukrayina ile Rusiye arasındaki muzakerelerde Ukrayina delegatsiyasına qoşuldı. Bu mevzudaki kesin noqta-i nazarını defalarca bildirdi:
"Biz topraq meselesinde uzlayşmaycaqmız. Ortaqlarımız Ukrayinanıñ haklqra seviyede tanılğan sıñırları bizim içün qırmız sızıq olğanını añlamalırın isteymiz. Buña baqmadan, biz topraqlarımıznı, mustaqilligimizni ve menligimizni telüke altına qoymağan er angi ola bilecek qararlarnı eşitmege azırmız".
Umerov qaysı çizgileri içün qıymetlidir?
2022 senesi Rustem Umerov Ukrayina Devlet mülkü fondunıñ reisi vazifesine tayin etildi. "Ses" fraktsiyasınıñ yolbaşçısı Yaroslav Jeyeznâknıñ malümatına köre, Umerovnıñ namzetine 282 millet vekili qoltutqan ve 0 qarşı çıqqan.
Jeleznâk, Umerovnıñ Ukrayina Mudafaa naziri vazifesine tayin etilüv ihtimalını izaatlağanlardan birincidir:
"Buna kelgende, doğrusını aytqanda, pek obyektiv degilim, çünki o Devlet fondu yolbaşçısınıñ vazifesine tayin etilmezden evel uzun zamandır fraktsiyamıznıñ azası edi. Amma Devlet mülkü fondu iç bir vaqıt mega islâat qurum degil edi. Bu, biñlernen işhaneleri olğan bir organdır. Rustemniñ ise bir yıl devamında bir dane bile qabarcı qavğağası olmadı. Bu onıñ em namuslı biri, em de yahşı idareci olğanını köstere".
Ukrayina Qabarcılıqqa qarşı merkezi Rustem U merovnıñ Devlet mülkü fondunıñ yolbaşçısışı vazifesinde ve Ukrayinağa arbiy yardımnıñ arttırılması yönelişinde işini qayd etti:
"Rustem telükesizlik ve mudafaa sektorınıñ nasıl işlemeli olğanına dair strategik baqışına saip olğan memurlardan biridir".
Umerov beş tilde laf ete: ukrayince, qırımtatarca, rusça, türkçe ve inglizce. Türkiye, Qoşma Arap Emirlikleri, Qatar, Saudi Arabistan ile yahşı munasebettedir.
MALÜMAT: Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi 2022 senesi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.
Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.
Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d3454ggyqnys2v.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
