"Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı tecavuzı keçken sene başlamadı". "Qırım platformasınıñ" ekinci parlament sammitinde neler muzakere etildi?

Rusiye 2022 senesi degil de, 2014 senesi Qırımnı işğal eterek Ukrayinağa ücüm etti ve dünya toplulığınıñ buña zayıf cevabı Rusiyeniñ qollarını yiberdi. Bu beyanat "Qırım platforması" ekinci Parlament sammitiniñ esas mevzusı oldı. Sammit Çehiyanıñ paytahtı Pragada olıp keçti. Sammitte beş qıtanı temsil etken 69 parlament delegatsiyasınıñ temsilcisi iştirak etti.

Ukrayinanıñ teşebbüsinen teşkil etilgen «Qırım platforması» halqara koordinatsion mehanizm 2021 senesi avgust ayında Kıyivdeki tesis sammitinde başlatıldı. Platformanıñ maqsadı – halqara kün tertibinde Qırımğa diqqatnı saqlap qalmaq, Qırımda insan aqlarını qorumaq, yarımadanıñ işğalden azat etilüvine yardım etmek ve ilâhre.

Azatlıq Radiosınıñ jurnalisti Saşko Şevçenkonıñ aytıp bergeni kibi, Parlament sammitinde Ukrayinanıñ ögünde olğan esas vazife iştirakçilerniñ cografiyasını kenişletmek edi. İlk sefer sammitte Syerra-Leoneden delegatsiya iştirak etti. Jurnalistimiz bu memleketniñ parlamentiniñ tış işler naziri ile laf etip oldı.

"O, yanvar ayından başlap Syerra-Leone BMT Telükesizlik Şurasınıñ daimiy olmağan azası olacağını hatırlattı. Bu memleketniñ ise Ukrayinağa yardım etmekte merağı bar, çünki bu diger şeyler arasında daa erzaq telükesizligi meselesidir", - dep aytıp berdi bu memleketniñ temsilcisi ile subet aqqında Saşko Şevçenko.

Bunıñ arfesinde jurnalist Ukrayina TİN yolbaşçısınıñ birinci muavini Emine Ceppar ile laf etti. O, Rusiyeniñ başqaları içün artıq telüke olmaması içün dünyanıñ nasıl bir "Qırım dersini" alması kerek olğanını añlattı. Ceppar Rusiyeniñ Ukrayinağa ücümini Ekinci cian cenki vaqtında Almaniya ile qıyasladı.

"Dün toplulığınıñ izni ve Ukrayinanıñ cevap bermek azır olmaması ile Qırımğa kirgen Putinniñ ikâyesine beñzey. O, büyük cenk vaqtında da aynısı olacağını belledi. Amma öyle olmadı. Şunıñ içün "Qırım dersini" dünya toplulığı ezberden bilmek kerek", - dep ayttı Ceppar.

Azatlıq. Radiosınıñ jurnalisti sammitniñ iştirakçileri de aynı fikirde olğanını ayta. Çehiya Cumhuriyeti delegatsiyasınıñ temsilcileri aytqanı şey tam olaraq bu edi.

"Çehiya akimiyetiniñ temsilcileri tecavuzcı ile nasıldır bir şekilde añlaşmaq telükeli olğanın pek yahşı bileler. Çehiya tış işler naziri Yan Lipavskiy er angi topraq uzlaşmaları aqqında laflar manasız ve telükelidir dep ayttı", - dep bildirdi Saşko Şevçenko.

Sammitte Ukrayina devlet başı Volodımır Zelenskıy de iştirak etti. Öz video muracaatında o büyük cenk vaqtında Qırımnıñ işğalden azat etilmesi içün zeminler şiddetli şekilde yaratılğanına diqqat çekti. Bu Qara deñizniñ cenübiy-şarqiy qısmına köçmek mecburiyetinde qalğan Rusiye Qara Deñiz flotunıñ imkânlarınıñ azlatılması, Rusiye işğal etken topraqlarda arbiy logistikanıñ yoq etilmesi de. Zelenskıy, işğal akimiyetiniñ basqılarına baqmadan Qırımda Ukrayinanıñ desteklenmesi kettikçe daa açıq olğanını da qayd etti.

Diger meseleler arasında tahminen 10 yıldır Rusiyeniñ Qırımnı işğal etmesi sebebinden azap çekken adamlarnı da unutmamağa çağırdı. Zelenskıy hususan yarımadanıñ tamır halqı olğan qırımtatarlar aqqında ayttı.

"Qırımnı nezaret etmek ıntıluvlar yalıñız topraq, Moskvanıñ qomşu bölgedeki vaziyetni turğunsızlaştırmaq içün ihtiyacı olğan arbiy platsdarm ile bağlı ikâye degil. Bu bütün basqılardan qurtarılmaq kerek olğan insanlar ile bağlı bir ikâyedir. Bu Rusiye apishanelerinden azat etilmek kerek olğan siyasiy mabüslerniñ ikâyesi. Bu qorunmağa lâyıq olğan aileler ile bağlı ikâyedir. Bu er angi diger medeniyet kibi işğalcilerden azat, öz evine saip olğan bir medeniyetniñ ikâyesidir. Bu adamlarnı unutmañız. İç kimse taqdiriniñ toqtatılmasını aq etmey. Bunıñ içün maqsadımız topraqlarımıznı işğalden tamamınen azat etmektir! Tamamınen! Şu cümleden Qırımnı da", - dep bildirdi Zelenskıy.

Qırım platformasınıñ ortaq memleketleriniñ noqta-i nazarı bu sefer deñişti, dep qayd ete İnsan aqları bölge merkeziniñ adliyecisi Darına Podgorna. O "Qırım platforması" ekspert ağınıñ temsilcisi olaraq sammitiniñ birinci kününde iştirak etti

"Eger keçken sene Qırımnıñ azat etilip etilmeycegi muzakere etilgen olsa, bugün Qırımnıñ azat etilgen soñ olacaq adımlar muzakere etildi. Ve elbette, ilk adım adliye ve Qırımda yaşağan insanlarnıñ aqaları qorunması arasında muvazenetke irişme olacaq", - dep bildirdi o.

Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarovnıñ bildirgenine köre, «işğal etilgen Qırımda, işğal etilgen diger Ukrayına topraqlarında yerleşken çetel vatandaşları ya da vatandaşlığı olmağan insanlar cinayet yaptı, hırsızlanğanını aldı, şunıñ içün Qırımnı acele terk etmeliler. Başqa çareleri olmaycaq».

«Qırımdan qaçqan Rusiyege yarımadada büyük kolonistler ordusı şeklinde qalmağa imkân bermeycekmiz. Qıymetli dostlar, Ukrayınanıñ sadıq dostlarını birleştirgen Qırım platforması sayesinde bugün, Rusiye Federatsiyasınıñ bir qaç ortağından ğayrı, bütün halqara toplulıq Rusiyeniñ Ukrayınağa qarşı cenki Qırımda başladı, Qırımnıñ azat etilüvinen de bitecek, dep inana», – dep ayttı Çubarov.

Darına Podgornanıñ sözlerine köre, yarımadanıñ işğalden etilgen soñ anda yaşmaq içün kelgen Rusiye vatandaşları ile ne yapılacağı mevzusında eki fikir bar. Olar yarımada işğaletilgen soñ anda yaşamağa kelip halqara uquqnı bozdılar. Bunıñ içün olar para cezası ödep, memleketten ketmeliler. Amma bu meselede qıyınlıqlar da bar.

"5-10 adam aqqında söz ketkende bu qolats iştir. Amma million insan aqqında aytqanımızda o vaqıt başqa fikir peyda ola. Bu milliondan çoqusı Qırımda endi yerleşti, qorantaları, mülkü bar. Ve haqara uquq qaidelerine ve insan aqlarına köre, er bir keyss ayrı-ayrı baqılmalı", - dep qayd etti o.

Ukrayina Prezidentiniñ Qırım MC daimiy temsilcisi Tamila Taşeva Qırım işğalden azat etilgen soñ çalışmamız kerek olacaq diger aspektlerge diqqat çekti.

Onıñ sözlerine köre, Ukrayina esas diqqatını yañartılıp olğan energiya menbalarınıñ, turizmniñ inkişafına, halqara ava naqliyatınıñ qatnamasını eski alına ketirmesine berecek. Mustaqil medeniyet institutlarınıñ, cemaat teşkilâtlarınıñ yardımına ihtiyac olacaq.

"Qırım platforması"nıñ Parlament sammitiniñ ortaq beyannamesinde onıñ iştirakçileri Ukrayina topraq bütünliginiñ eski alına ketirilmesi cenkniñ toqtatılması ve bölgede devamlı sulhniñ tiklenmesi içün esas şarttır, dep bildirdiler.

MALÜMAT: Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi 2022 senesi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.

Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.

Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.

Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d1ug5n8f9xpr1h.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.