QIRIM – 2014 senesi Rusiye Qırımnı işğal etken soñ qırımtatarlarnıñ büyük ekseriyeti Ukrayianağa qoltutmamağa devam ete. Ukrayina devleti de buña büyük qıymet bere.
Bu yıllar içinde Ukrayinada er şey arasında qırımtatar tiliniñ, medeniyetiniñ inkişafı, qırımtatar halqınıñ tamır halq olaraq tanılması içün bir sıra uquqiy akt, qanun qabul etilgen. Qırımtatarlar Yuqarı Radada, Nazirler kabinetinde ve diger yüksek rutbeli vaziflerde temsil etilgen. Qırımtatar cemaatçılığı Qırımda tarihiy toponimikanıñ keri qaytarılması çalışmalarına celp etilgen.
Belli sebeplerden Ukrayina qıtasında bulunmaq mecbur olğan qırımtatar liderleri bütün bu vaqıt devamında Qırımdaki semetdeşleri ile alâdalar ve kollaborantlarnıñ olarnıñ halq ile alâqanı ğayıp etmeleri aqqında lafları yalandır.
Qırımtatar Rusiye basqılarınıñ qurbanları ve siyasiy mabüsleri oldı
Aynı zamanda Qırımda yüzlernen qırımtatar Rusiye basqılarınıñ qurbanları ve siyasiy mabüsleri oldı. Qırımdaki etnik gruppalarnıñ kontrastı köstericidir. Şunıñ içün Kıyivniñ Qırım yarımadasını azat etecigi lafları vaziyetinde qırımtatarlar Qırım işğalden azat etilgende kelecek Ukrayina akimiyet organlarında olarğa lâyıq olğan yerlerini köreler.
İlhaq izsiz keçmedi. Rusiye akimiyeti hususan da devlet saasında çalışqan qırımtatarlarnı, bazıda mecburiy de, öz siyasiy işçiklerine faal şekilde celp ete edi. Eñ çoq bular saylavlar vaqtında is etile edi. Amma şimdi fırqalarnıñ azaları olğan qırımtatarlarnı olarnı terk etmek içün arizalar yazıp başlağanı aqqında eşitem. Bu da Kıyiv tezden Qırımnı azat etecegini taslıqlağan şeydir.
Neticede "işançsız" sayılğan bir çoq kitap ve gazet alındı
Malüm olğanı kibi, cenk başlanğan soñ mektep kitaphanelerinde tekrar teşkerüv keçirildi ve neticede qırımtatarlar ya Qırımtatar milily areketi aqqında bir şeyler yazılğan kitaplar alındı. Yerli kitaphanelerge ise mahsus komissiya kelip, qırımtatarlar aqqındaki kitaplarnı teşkerip çıqtı. Neticede "işançsız" sayılğan bir çoq kitap ve gazet alındı. Ne olarnen yapqanlar? Eger bir yerde saqlağan olsalar daa yahşı, amma yoq tken olsalar?
İşğalniñ doquz yılı içinde qırımtatarlar bayağı şeyni ğayıp ettiler. Balalar ve gençler öz tilinde yaramay laf ete, bazıları da bilmey bile. Misal olaraq, keçken afta keçirilgen kitap yarmalağı vaqtında alıp barıcılar musafirlernen qırımtatarca laf ete edi, gençler ise tilni yaramay bilgenleri içün rusça laf ete edi.
Mustaqil qırımtatar haber vastalarınıñ da vaziyeti pek muşkul. Çoqusı öz işini toqtattı. Özüni saqlap qalğan media arasında "Qırım" gazetini qayd etmek mümkün. Amma olarnıñ da vaziyeti qıyın.
Gazetniñ baş muarriri Bekir Mamutnıñ işine sadıqlığı, şahsiy nufuzı ve hadimlerniñ coşqunlığı sayesinde gazet iç bir şeyge baqmadan neşir etilmege devam ete.
Kremlniñ qırımtatarlar ile bağ qurmağa ıtıluvları neticesiz oldı
Bu sebeplerden qırımtatarlar Ukrayinanı bekleyler. Rusiyeniñ az bergeni içün degil, Ukrayina ile inkişaf etmege istek içün. Bunıñ içün işğalniñ ilk yıllarında Kremlniñ qırımtatarlar ile bağ qurmağa ıtıluvları neticesiz oldı.
Söz sırası, Herson vilâyetinde zapt etilgen arhivler Qırımğa ketirilgeni aqqında eşittim. Mında saqlanıp qalırlarmı dep tüşüneler? Saflar, Qara deñi zflotunıñ reberliginden yanğından soñ vesiqalarnıñ ne qadarı saqlanıp qalğanı aqqına sorasınlar.
Zarema Seitablayeva, qırımlı bloger (müellifniñ adı ve soyadı telükesizlik maqsadınen deñiştirildi)
«Bloglar» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün
MALÜMAT: Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi 2022 senesi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.
Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.
Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d1ug5n8f9xpr1h.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.