Ukrainada noyabr ayına "Qırım, saba saat 5" spektakli planlaştırılğan, oña uquq qoruyıcı performans deyler. O, Qırımda Rusiye quvetçileri tarafından qırımtatarlarnıñ evlerinde keçirilnen tintüvlerge ve yaqalavlarğa bağışlanğan. Teşkilâtçılarnıñ sözlerine köre, bu leyha "Qırım platforması" çerçivesinde Ukraina TİN ve Ukraina institutı tarafından teşkil etilgen.
Vesiqalı spektaklni dramaturglar Natalya Vorojbit ve Anastasiya Kosodiy yarattılar. Leyhanıñ azırlanmasına "Dolmen" Gençler teatr şirketi ve rejissör Dmitriy Kostüminskiy qoşuldılar. Ukraina TİN başınıñ birinci muavini Emine Cepparnıñ bildirgenine köre, yılnıñ soñunace "Qırım, saba saat 5" spektaklni Varşava ve Berlinde kösterecek olalar. Leyhanıñ maqsadı - keñiş halqara auditoriya ögünde Qırımdaki siyasiy mabüsler ve vatandaş jurnalistlerniñ taqip etilüv meselesini kötermektir.
Ukrain dramaturgı ve teatr idarecisi Anastasiya Kosodiy Qırım.Aqiqatqa Qırımda qırımtatarlarnıñ taqip etilüvi aqqında ikâye etken bu vesiqalı spektaklniñ qurulışı aqqında aytıp berdi.
Yalıñız tevqifler aqqında degil, qırımtatarlarnıñ yaşayışı aqqında tam bir tasavur yaratmağa tırıştıqAnastasiya Kosodiy
– Bu, on qaraman - qırımtatar aqqında ikâye etken spektakl. Metin vesiqalı, çünki bizim zenaatdaşlarımız uydurılğan qabaatlardan Rusiyede apis etilgen qırımtatarlarnıñ apaylarından intervyü aldılar. Doquz qaramanımız 20 yıl apis cezasına mahküm etilgen "Hizb ut-Tahrir davalarınıñ" mabüsleri. Yalıñız tevqifler aqqında degil, qırımtatarlarnıñ yaşayışı aqqında tam bir tasavur yaratmağa tırıştıq: Qırımğa qaytqan soñ nasıl etip özüne ev qurdılar, qorantalar qurdılar, ne aqqında arzu ettiler, ne içün ketmeyler. Spektaklniñ onuncı qaramanı yaqında tevqif etilgen Nariman Celâl oldı. Bu, on baş qaraman ile pek qıyın spektakl, amma biz ukrainlerge ve yalıñız ukrainlerge degil bu adamlar aqqında aytıp bermege tırıştıq.
Anastasiya Kosodiy qayd etti ki, spektaklde bir çoq ihtisasiy olmağan aktör iştirak ete, amma teşkilâtçılar kelecekte daa meşur şahıslarnı da clp etmege tüşüneler.
– Yani, ğayege köre, cemiyet arasında simvolik kapitalı sayesinde bu meselege diqqat celp ete bilecek yırcılar, alıpbarıcılar, siyasetçiler bir tabaq kğıtından metin oquycaqlar. Oleg Sentsovnıñ azat etilmesinden soñ siyasiy mabüslerniñ adlarını añılmağanını köremiz. Bu qırımtatarlar olğanını bilemiz, amma adlarını bilmeymiz. Teessüf ki, amma spektaklge kim qoşulacağını şimdilik tam aytıp olamam, çünki aktörlar er bir memlekette deñişecekler, yani yañı ve yañı adamlarnı celp etecekmiz. Vesiqalı, performativ spektakl ve yeatrniñ zemaneviy fırsatları seyirci oña daa yaqın olğanını qabul etip, hulâsalar çıqarıp olması içün oña serbestlik bere.
Öz nevbetinde, Ukraina institutı baş müdiriniñ muavini Alim Aliyev, "Qırım, saba saat 5" spektakli Ukrainağa ve apis etilgen qırımlılarğa destekni arttırmaq içün ilk-evelâ çetel seyirciler içün azırlanğanını qayd etti.
Saba saat beş – böyle bir facialı sıñır. Saba saat beşkece ailelerde yaşayış tınç, garmonik şekilde devam ete bile edi ve soñra tişten tırnağınace silâlanğan FSB hadimleri evge basıp kireAlim Aliyev
– Kerçekten de siyasiy mabüslerniñ adları yalıñız kederli statistikağa çevirildi. Amma bir insan yalıñız raqam içün degil, kimniñ oğrunda küreşkenini bilgende, elbette ki, empatiya seviyesi daa yüksektir. Şunıñ içün bir yıl evel Natalya Vorojbit ile bağlandıq ve yeterli derecede büyük bir dramaturglar taqımı ile bu qadar büyük bir performansnıñ, vesiqalı oqumalarnı muzakere ettik. Saba saat beş – böyle bir facialı sıñır. Saba saat beşkece ailelerde yaşayış tınç, garmonik şekilde devam ete bile edi ve soñra tişten tırnağınace silâlanğan FSB hadimleri evge basıp kire, ortalıqnı ast-üst etip baba, oğul ya da aqaynı alıp kete. İlk-evelâ bu performansnı Ukraina içün degil, diger memleketlerde köstermek içün azırlaymız. Bu medeniy dimlomatiyanıñ vastası. Biz sanat vastasınen insan aqları aqqında aytamız. "Qırım, saba saat 5" "Qırım platforması" çerçivesinde ilk büyük medeniy leyhadır.
Qırımdan teatr rejissörı, cemaat faali Galina Cikayeva, bu kibi performanslarnıñ ve adiy teatrlar arasındaki farqnı añlata.
Zemaneviy teatrniñ bu sanat vastaları Ğarpta pek meşurGalina Cikayeva
–"Qırım, saba saat 5" spektaklde bir qaç performativ tesir bar. Bu kerçeklik, bu vesiqa. Bu, adamlarnıñ, şaatlarnıñ ve bu ağır vaziyetni yaşağanlarnıñ sözleri. Seyirci uydurılğan ikâyeden daa çoq buña inana, o personajlarğa qayğıdaş ola ve soñra bunı unuta. Mında yaşayış elektrik boşalma kibi onıñ yüreginden, ruhundan ve bütün duyğu apparatından keçe, çünki bu sanat vastalarınen zenginleştirilgen vesiqadır. Zemaneviy teatrniñ bu sanat vastaları Ğarpta pek meşur. Bizde de şimdi adamlar buña alışıp başlay. Performansqa pek çoq adam kelmey. Bu dünyanıñ araştırması kibidir.
(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)
Qırımdaki «Hizb ut-Tahrir davaları»
«Hizb ut-Tahrir davası» boyunca apiske alınğan ve mahküm etilgenlerniñ imayecileri olarnıñ taqip etilmesi diniy sebeplernen bağlı olğanını tüşüne. Advokatlar qayd etkenine köre, Rusiye uquq qoruyıcı organları tarafından bu dava boyunca taqip etilgenler – ekseriyeti qırımtatarlar ve ukrain, rus, tacik, azeri ve islâm dinini kütken diger millet vekilleri. Halqara uquq işğal etilgen topraqlarda işğalci devlet qanunlarını kirsetmege yasaqlay.
«Hizb ut-Tahrir» halqara islâm siyasiy teşkilâtı, bütün musulman devletleriniñ islâm halifeligine birleştirilmesini öz maqsadı olğanını ayta, amma olar, bu maqsatqa irişmek içün terroristik usullarnı red ete ve Rusiyede adaletsiz taqip etilgenini ayta. Rusiye Yuqarı mahkemesi 2003 senesi «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtını 15 «terrorist» birleşme cedveline kirsetip, onı yasaq etti.
