Qırımğa kelgenlerni birinciden parmaqlıqlar, qoralar, çitler qarşılay. Avto ve demiryol vokzalları demirli çetennen sarılğan, maden qıdırıcılar, bütün memuriy binalarda, festivallerde, kontsert ve başqa merasimlerde qoyulğan. Qırımlılarğa tetik olmaqnı muracaat eteler.
“Şübeli nesnelerge, uquq qoruyıcı organlarnıñ hadimleri olarnı teşkermegence, iç yaqın kelmeñiz! Diqqatlı olğanıñız ve vaqtında bildirgeniñiz içün elevden minnetdarmız”, - dey Aqmescit vokzalında yañğıratqıç.
Bu al tek yarımadada soñki beş yıl olmağan insanlarnı degil de, yerli sakinlerni de şaşırta.
Olarnıñ maqsadı - qorquzmaq ve bu tedbirlerni kelecekte de körmektirQırım sakini
Psihologlar emin ki, böyle telükesizlik tedbirleri sadece telâş duyğusını uyata. Qırımlılarnıñ özleri de, 2014 senesi baarinece yaşayış raatça olğanını ve şimdi ise akimiyet ealini qorquzmaq istey, dep ayta.
“Ükümi olğan adamlar - tsinik birileri, olarnıñ yüksek ahlâqına inanmayım. Olarnıñ maqsadı - qorquzmaq ve bu tedbirlerni kelecekte de körmektir. İdare etmek içün ne kerek? Doğru - başta qorquzmaq, soñ ise istegenini yapmaq!”, - dey yarımada sakini.
Telâş müitini yaratuv - totalitar qurumlar qullanğan kütleni idare etüv şeklidir, dey psihologlar. Adamlar, azatlıq yerine sahte havfsızlıqnı saylamaq içün, özlerini eminsiz duymalı.
Adamnıñ serbestlikten - psihologik degeri kibi - vazgeçmesi kerekLarisa Voloşina
“Devlet içün, adamnıñ serbestlikten - psihologik degeri kibi - vazgeçmesi kerek, o bunı özü yapsın dep kerek. Amma adam bu tabiat hususiyetini özü inkâr etip olamağanı içün, onı mecburlamaq kerek. O, bunı ya da özü içün havfnı körmese ve özüni raat duysa, ya da azatlıqtan vazgeçüv ve itaat - sağ qalmaqnıñ şartı olğanını körse, yapa”, - añlata Qırım psihologı Larisa Voloşina.
Qırımlılar muqaytça olıp başlay
Qırım ilhaqınıñ beş yılı devamında qırımlılarnıñ çoqusı bilinmegen adamlarnen fikir paylaşuvdan vazğeçti. Jurnalistlernen, çoqusı alda, tek anonimlik şartlarında qonuşa.
«Мы стараемся не обсуждать политические темы и политические события в Украине и России, потому что, как везде, есть люди, которые считают своим долгом сообщить об этом в соответствующие органы. Сообщать об этом в ФСБ, прокуратуру и прочие органы. Поэтому говорить об этом мы стараемся как можно меньше», – рассказал Крым.Реалии собеседник на условиях анонимности.
Свободное общение на работе, отмечают некоторые собеседники, тоже опасно, не в каждом коллективе все – единомышленники. Не так сказанная фраза – и могут уволить.
Было поставлено мне условие, что либо я закрываю рот, либо я теряю работу
«Сначала мы свободно с коллегами и с руководством обсуждали наши политические какие-то противоречия, но затем было поставлено мне условие, что либо я закрываю рот, либо я теряю работу. Причем поставлено было в достаточно жесткой форме. Поэтому я не могу назвать свое молчание страхом, это, скорее, практичное решение, чтобы сохранить свои возможности заработка, обеспечения семьи», – рассказывает о собственной ситуации другой анонимный собеседник.
Rusiye tarafdarı olğan qomşular bile biri birine inanmay, bunıñ içün qırımlılar saqına, muqaytça ola, dey uquq qoruyıcılar. Faallerni ise, aksine, qorqu birleştirdi, dey jurnalist Anton Naumlük “Qırım birdemligi” birleşmesi aqqında.
“Beş yıl devamında, ebet, büyük deñişmeler oldı. 2015 senesi ve qısmen 2016 senesi olğan qorqu, mence, bayağı azlaştı. Ya da şeklini deñiştirdi… adamlarnı biri birinen birleştirgen nasıldır energiyağa”, - dey o.
Qırım qorqu yeri oldı
Aqyardan Qırım faali İgor Movenko, şeerden keçe edi, ayaqmaşnasında ukrain timsalât edi, bunıñ sebebinden “Berkut”nıñ sabıq hadimi Vladimir Suhodolskiynen dava çıqtı.
Movenkonıñ başı yaralandı, amma onıñ ücüm aqqında arizasını politsiya öyle de qabul etmedi. Bunıñ yerine onıñ özüni tevqif etip, mahküm ettiler, sanki o “Vkontakte” içtimaiy ağında ekstremist yazılarını derc etken. Sabıt berkutçı Suhodolskiy ise öyle de cezalanmadı.
Adamlarnıñ istekleri şimdiki ükümetniñ isteklerinen bir kelmese, qurban ola bilesiñİgor Movenko
“Mında, kerçekten, tam aqsızlıq. Böyle baqsañ, er şey yahşı dep körüne. Yani, bir yerden kelip, soqaqlarnı kezinip yürseñ, er şey yahşı körüne. Amma adamlarnıñ istekleri şimdiki ükümetniñ isteklerinen bir kelmese, qurban ola bilesiñ”, - dey Movenko.
Faalniñ aytqanına köre, Qırımda söz serbestligi yerine qorqu tarqatıla.
“Menim tanışlarım, dostlarım bu davada şaatlıq etmege qorqa, çünki o siyasiy sebepli ve neticede ne olacağı er keske belli”, - dey o.
Olarnıñ maqsadı - adamlarnıñ iradesini qırıp, olarnı bölmektir
Qırım qorqu yeri oldı, dedi BMT-niñ oturışında sabıq siyasiy mabüs, qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ muavini Ahtem Çiygöz. Bu yarımada soqaqlarında da duyula.
“Qırım, aytqanım kibi, bu deşet ve qaranlıqqa battı. Men böyle boş soqaqlarnı iç körmegen edim. Qırım daima şeñ, türlü, duyğulı edi. Öz narazılıqlarında da, öz quvançlarında da. Şimdi ise o çıraysız”, - dedi sabıq siyasiy mabüs.
Psihologlar, qırımlılarğa daima tüşünip ve telükelerni közde tutıp areket etmekni tevsiye ete. Ve olarğa qarşı, tarihte totalitar rejimlerinde qullanılıp turğan tehnologiyalarnıñ qullanılğanını aqlında tutmaq. Olarnıñ maqsadı - adamlarnıñ iradesini qırıp, insanlarnı bölmektir.
