Qırımda «Balalarımız terrorist degil» bir kişilik narazılıq aktsiyalarınıñ yañı dalğası başlandı. Fevral ve mart aylarında Rusiye uquq qoruyıcıları qırımtatar faalleriniñ evlerinde tintüv keçirip, olarnı Rusiyede yasaqlanğan «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtı ile alâqaları bar olğanında qabaatlap tevqif etken soñ insanlar soqaqlarğa çıqıp başladı. Qırımlılar nege qarşı narazılıq bildire ve uquq qoruyıcılar buña ne dey – Qırım.Aqiqatnıñ maqalesinde oquñız.
Yılnıñ başından Rusiye FSBsiniñ hadimleri aman-aman er ay qırımtatarlarnıñ evlerini tinte. Fevralniñ 14-nde Qurman rayonında «Hizb ut-Tahrir» ile alâqaları bar olğanında qabaatlanıp, üç qırımtatarı tutulğan edi. Martnıñ 27-nde ve 29-nda FSB vekilleri Aqmescit civarındaki Mamaq (Strogonovka) köyünde ve Bavurçı (Kamenka) qasabasında, Qarasuvbazar rayonında daa 24 qırımtatarını aynı sebepten tutıp aldı. Olar apiske alındı, çoqusı qomşu Rusiyeniñ SİZOlarına yollandı.
Apiske aluvlardan bir qaç künden soñ qırımlılar bir kişilik narazılıqlarğa çıqıp başladı. Bu taqiplerni adaletsiz dep sayğan «Hizb ut-Tahrir davaları» mabüsleriniñ tuvğanları narazılıq bildire. Aprel başından yarımadanıñ çeşit regionlarında «Qırımtatarlar terrorist degil» şiarınen altı narazılıq aktsiyası keçirildi.
«Böyle terroristler olurmı?»
İlk narazılıq aktsiyasına 70 yaşında Zera Suleymanova çıqtı – «Hizb ut-Tahrir» ile alâqaları bar olğanında qabaatlanıp tevqif etilgen Ruslan Suleymanovnıñ anası. Suleymanov martnıñ 27-nde FSB hadimleri tarafından tutulğan edi. O, Rusiyeniñ Rostov-na-Donu №4 SİZOsında buluna. Onı Rusiye Ceza kodeksiniñ 205.5 maddesiniñ 1-inci qısmına (terrorist teşkilâtınıñ faaliyetini teşkil etüv) istinaden qabaatlaylar.
Oğlusız qalğan Zera Suleymanova aprelniñ 5-nde «Oğlum terrorist degil!» yazuvlı şiarınen Aqmescit rayonı Mamaq köyüniñ çaprazına çıqtı.
Oğlum universitetni bitirdi, mektepni altın medalnen bitirdi. Böyle terroristler olurmı?Zera Suleymanova
«Martnıñ 27-nde saba erte tintüv keçirip, evlâdımnı alğanlar. Üç küçük balası qaldı. Bütün Mamaqta tintüvler keçirildi, er kesni qorquzğanlar. Men yaramadım, «acele yardım» çağırmağa mecbur oldıq. Bu afta biraz özümizge keldik. Elimizden kelgenini yapmaq kerekmiz, şu sebepten men yazuvlı şiarnen çıqtım. Oğlum universitetni bitirdi, mektepni altın medalnen bitirdi. Böyle terroristler olurmı?», – dep ayttı «Qırım birdemligi» faallerine Zera Suleymanova.
«Qabaatsız balalarnı tutıp alğanlar»
Zera Suleymanovanıñ areketi bir çoq insanğa ilham berdi. Mamaqta oğlunı qorçalamaq içün Dilâver Saledinov soqaqqa çıqtı. O, 2016 senesi oktâbr ayından berli «Hizb ut-Tahrirde» iştirak etkeninde qabaatlanıp, SİZOda bulunğan Ayder Saledinovnıñ babası ola.
Qırımda qırımtatarlar arasında terroristler yoq ve olmağan ediDilâver Saledinov
«2,5 yıldan ziyade SİZOda delilsiz, uydurılğan dava boyunca tutalar. Bu künleri köyümizde on bir qabaatsız balanı tutıp alğanlar. 70 yaşında qartana – Ruslan Suleymanovnıñ anası turğanını kördim. Oña birdemlik köstermek içün balalarımızğa qoltutmağa çıqtım. Qırımda qırımtatarlar arasında terroristler yoq ve olmağan edi», – dedi Dilâver Saledinov.
Zera Suleymanovağa birdemlik köstermek ve tutulğan qırımtatarlarnı qorçalamaq içün bir kişilik narazılıq aktsiyasına daa bir aqmescitli çıqtı, onıñ adı şimdilik belli degil. Aktsiyağa «Qardaşım terrorist degil!» yazuvlı şiarınen çıqqan edi. Faal Gafar Ablâkimovnıñ bildirgenine köre, yoldan keçip, yazuvlı şiarnı tutqan erkekni kördi. Yanında Rusiye uquq qoruyıcıları bar edi.
«Bu insan kim olğanını bile aytıp olamayım. O, tutulğanlardan iç birisiniñ soyu da degil. Ruslan Suleymanovnıñ (apiske alınğan faallerden biri – QA) anası narazılıq aktsiyasına çıqqanını körip, çette qalamağanını ayttı. Hadimlerniñ teşkergen pasport malümatlarına köre, o, qırımtatarı ola. Olar (Rusiye uquq qoruyıcıları – QA) malümat alıp ketkenler», – dedi Ablâkimov.
Qurman rayonınıñ Büyük Onlar (Oktâbrskoye) qasabasında aprelniñ 8-nde bir kişilik narazılıq aktsiyasına oğlunı qorçalamağa istegen Reşat Emirüseinov çıqtı. Onıñ qollarında «Oğlum terrorist degil» yazuvlı şiarı bar edi. Fevralniñ 14-nde Rusiye uquq qoruyıcıları Emirüseinovlar qorantasınıñ evinde tintüv keçirip, Rustem Emirüseinovnı «Hizb ut-Tahrir» terrorist teşkilâtınıñ faaliyetini teşkil etüvde» qabaatlap tuttı.
Aman-aman bütün halq terrorizmde qabaatlandıReşat Emirüseinov
«Oğlum eki ay evelsi terrorizmde qabaatlanıp tutuldı. Şimdi SİZOda buluna. Oğlumnıñ terrorizm ile iç bir alâqası yoq. Apiske alınğan diger qırımtatarları da terrorizmnen bağlı degil. İç bir vaqtı birisine zarar ketirmedi, qanunlarnı bozmadı. Birisine yoq demeycek, er vaqıt eyilik yapqan lâyıq bir insannı terbiyeledim. Bu insan terrorizmde qabaatlandı. Aman-aman bütün halq terrorizmde qabaatlandı. Allahtan bir sınav, em oğlum, em biz, em halqımız dayanıp olurmız», – dedi «Qırım birdemligi» faallerine Reşat Emirüseinov.
«Aktsiyañız teşkil etildi. Hayırlayım, UAZ bekley»
«Hizb ut-Tahrir davasınıñ» daa bir mabüsi, akimiyetni küçnen zapt etmege tırışqanında ve terrorist teşkilâtınıñ faaliyetini teşkil etkeninde qabaatlanıp apiske alınğan Enver Mamutovnıñ tuvğanları da oğlu ve ömür arqadaşına qoltutmağa çıqtı. Rusiye mahkemesi Mamutovnı 17 yılğa sert rejimli koloniyada qalmasına ve 1 yıl ve 6 ayğa azatlığı sıñırlanacağına üküm etti.
Aprelniñ 8-nde esli-başlı anası Zarema Mamutova Bağçasarayda «Oğlum terrorist degil. Ne içün 17 yıl?» yazuvlı şiarınen bir kişilik narazılıq aktsiyasına çıqtı.
Tezden qadınnıñ yanına Rusiye politsiyasınıñ dört hadimi eki maşinanen keldi, vaziyetni añlatmasını istediler. Qadın ağlap, üç yıl devamında oğlunıñ davasında adalet olmağanı içün soqaqqa çıqqanını tarif etti.
O, pek yahşı oğul, pek yahşı aqay ve baba. Kitap oquğan edi. Kitaplarnı oqumaq yasaqmı?Zarema Mamutova
«O, (Enver Mamutov – QA) namaz qıla, pek yahşı oğul, pek yahşı aqay ve baba. Kitap oquğan edi. Kitaplarnı oqumaq yasaqmı? Musulman olğanımnı, nasıl musulman olğanımnı ve nasıl yaşaycağımnı daa nasıl bilecem? Oğlum ise apiske alındı. Üç yıl adalet yeñer, dep ümüt ettim. Onı ise azat etmeyler. Ne yapayım?», – dep tarif etti Zarema Mamutova.
Enver Mamutovnıñ ömür arqadaşı Aliye Abselâmova bularnı cep telefonınıñ kamerasına çıqarğan edi. Uquq qoruyıcılardan biri, yanında olsa, bir kişilik narazılıq keçirilüviniñ nizamı bozula, dep sayılacaq, dedi. Bundan soñ Abselâmova yolnıñ diger tarafına keçti ve andan video çıqarmağa başladı. Birazdan ondan kelip, pasportnı köstermege rica etkenler.
Rusiyede qanun bir kişilik piket keçirilüvini yasaqlamay. Eki kişisiñiz ve mında ekiñiz bulunasıñız. Sizni bölükke alacaqmızPolitsiya hadimi
«Rusiyede 54-ünci federal qanun bir kişilik piket keçirilüvini yasaqlamay. Eki kişisiñiz ve mında ekiñiz bulunasıñız. Sizni bölükke alıp, anda qarar alacaqmız», – dedi politsiya hadimi.
Politsiya hadimi video ne maqsadnen çıqarıla, dep soradı ve Facebookta canlı yayın olğanını eşitip şöyle dedi: «Pek yahşı. Aktsiyañız teşkil etildi. Hayırlayım, UAZ sizni bekley».
UAZ içinde kamuflâjda silâlı insan otura edi. O, Zarema Mamutova ve Aliye Abselâmovağa yer berip, diger politsiya maşinasına keçti. Neticede olarnı Bağçasaray politsiya bölügine alıp ketkenler, anda bölükke ketirilgenlerine dair protokol tizildi. Bir de bir qabaatları aqqında aytılmadı.
«Uquq qoruyıcılarnıñ resmiy bir sebebi yoq»
«Qırım birdemligi» cemaat birleşmesiniñ malümatına köre, bunıñ kibi bir kişilik narazılıq aktsiyaları aprel ayında yarımadanıñ üç regionında keçirildi: dört danesi Aqmescit rayonında ve birer dane Bağçasaray ve Qurman rayonlarında.
Narazılıq aktsiyalarına çıqqan insanlarnıñ qorqusı qalmadı. Çünki olar oğulları ve qardaşlarını terrorizmde qabaatlağan bu sistemanıñ cezasız qalğanını is etti«Qırım birdemligi»
«Narazılıq aktsiyalarına çıqqan insanlarnıñ qorqusı qalmadı. Çünki olar oğulları ve qardaşlarını terrorizmde qabaatlağan bu sistemanıñ bütün qanunsızlığını ve cezasız qalğanını is etti. Olar adaletke irişmek içün başqa bir çare tapamaylar, cemaat, uquq qoruyıcılar ve akimiyetniñ diqqatını celp etip, bunı körgenlerniñ sağlam aqlı yeñer ve Qırımda böyle qabaatlavlarğa yer qalmaz, dep ümüt eteler», – dep añlata «Qırım birdemligi» Qırım.Aqiqatqa.
Uquq qoruyıcılarnen tek Zarema Mamutova ve Aliye Abselâmovanıñ problemleri oldı. Qalğanlarınıñ pasport malümatları yazıp alındı, fotoresimi ve videosı çıqarıldı. Şimdilik protokollar yoq, lâkin 2017 senesi «Balalarımız terrorist degil» bir kişilik narazılıqlarınıñ dalğasına uquq qoruyıcılar daa sert bir cevap bergen edi. Olarnıñ iştirakçileri kütleviy şekilde tutulğan edi, politsiyağa çağırılğan ve para cezasını alğan edi. Bu para cezaları «Qırım marafonı» yardımınen ödendi.
Qırımlı advokat Emil Kurbedinov bu sefer narazılıq aktsiyaları aynı meselege bağışlansa da, farqlı künlerde keçirile dep, uquq qoruyıcılarnıñ areketleri başqa oldı, dey.
Bir insan çıqsa, uquq qoruyıcılarnıñ qanunğa köre resmiy bir sebebi yoqEmil Kurbedinov
«2017 senesi tahminen 90 bir kişilik narazılıq aktsiyası bir künde keçirildi. Şu sebepten akimiyet bunı bir maqsadnen ve bir teşkilâtçınen birleştirilgen kütleviy miting dep saydı. Buña esaslanıp, insanlarnı tuta ve memuriy protokollar tizgen ediler. Bu sefer birinci eki bir kişilik narazılıq aktsiyası uquq qoruyıcılarnıñ diqqatını bile celp etmedi. Soñra insanlarnıñ yanına barıp, sual bermege, foto ve video çıqarıp başladılar. O qadar. Çünki bir insan çıqsa, uquq qoruyıcılarnıñ qanunğa köre resmiy bir sebebi yoq. Sebep olmasa, tek malümat alalar», – dep añlattı Emil Kurbedinov Qırım.Aqiqatqa.
Aynı vaqıtta, advokat Rusiye uquq qoruyıcılarınıñ narazılıq aktsiyalarınıñ iştirakçileri aqqında toplağan malümatı ileride olarğa qarşı çıqa bile, çünki artıq «daimiy nezaret altında» olacaqlar, dey.
