AQMESCİT – Qırımnıñ Rusiye ükümeti milletlerara munasebetler işleri devlet komitetiniñ reberi Ayder Tippa «Halqlarnıñ dostluq evi» bücet müessisesiniñ işine yüksek qıymet kesti. Qırım.Aqiqat, bu müessiseniñ faaliyeti aqqında qırımlı cemaatçılarnıñ fikrini sorap bilmege istedi.
2021 senesi «Halqlarnıñ dostluq evi» müessisesi Qırımda 71 tedbir keçirdi. Müessiseniñ saytında haber etilgenine köre, milliy medeniyet ve ananelerniñ inkişafınen bağlı 46 medeniy-kütleviy tedbir; cemaat araısnda eyi qomşulıq seviyesini arttıruv ve ksenofobiya ile küreşke bağışlanğan doquz tedbir ve üç konferentsiya; din saasında dört din-maarif tedbiri; doquz tedbir – qırım qarayları ve qırımçaqlarnıñ tarihiy-medeniy mirasını saqlavğa yardım çerçivesinde.
Haber etilgenine köre, 2021 senesi «Rusiye halqlarnıñ etnik medeniy inkişafı ve umumrusiye vatandaş birliginiñ pekitilüvinen bağlı» tedbirlerge 60 000 insan keldi.
Milletlerara ve dinlerara meselelerde çoq iş yapıldıAyder Tippa
«Milletlerara ve dinlerara meselelerde çoq iş yapıldı. «Halqlarnıñ dostluq evi» tedbirler keçirdi – bu bizge bağlı bir teşkilât, 7,6 millionlıq yetmişten çoq tedbir. Beraber balaban iş yapıldı. Tedbirde bütün yönelişlerde, Qırımda yaşağan milletlernen bağlı iştirak ettik. Bu medeniyet, birlik inkişafıdır. Diniy tedbirler ve bayramlar. Planlaştırılğan bütün tedbirler kerçekleştirildi», – dep tarif etti Rusiye kontrolindeki «Millet» telekanalınıñ yayınında Qırımnıñ Rusiye ükümetiniñ milletlerara munasebetler işleri devlet komitetiniñ yolbaşçısı Ayder Tippa.
Qırımtatar faali Edem Dudakovnıñ fikirince, «Dostluq evi» faaliyet köstergenini taqlit ete, lâkin olğan problemlerni çezmey. Qırımda qırımtatar tiliniñ inkişafı ve onıñ mekteplerde ögrenilüvi, mustaqil qırımtatar kütleviy haber vastalarınıñ olmaması ve diger meseleler al etilmey. Dudakovnıñ Qırım.Aqiqatqa bildirgen fikrine köre, «Halqlarnıñ dostluq evi» faaliyetiniñ Qırımda kerçek yaşayışnen bir alâqası yoq.
«Halqlarnıñ dostluq evi» Qırımnıñ tamır halqınıñ siyasiy taqip etilüvini gizleyEdem Dudakov
«Halqlarnıñ dostluq evini», qurğanlarnıñ közünen, «Qırımnıñ tamır halqı» ıstılasını çoq milletli propaganda mifologiyası içün nivelirlemek kerek edi, bu da baş imperiya mifiniñ ilerilevine yardım ete – «ananeviy rus Qırımı». Devlet komitetinde «Qırım qazaqlığı» bölügi bile peyda oldı. Bu bölük Ayder Tippa vaqtında inkişaf ettirile. Devlet komitetiniñ reisi ise «rus dünyası» mefküresine para bere. «Halqlarnıñ dostluq evi» daa bir «müim» vazife yapa – Qırımnıñ tamır halqınıñ siyasiy taqip etilüvini, insanlarnıñ hırsızlanğanını, işkence, apis cezaları ve babasız qalğan 200-den çoq balanı gizley», – dep ayttı fikrini Qırım.Aqiqatqa faal.
Qırımtatar cemaat faali Zair Smedlâ Qırım.Aqiqatqa izaat berip, «Halqlarnıñ dostluq eviniñ» faaliyetini körmey, dep ayttı.
Cemaat arasında mülk ve vazife, milliy ve diniy mensüplikke köre ayıruv artaEdem Dudakov
«Bu «Evniñ» büyük faaliyeti aqqında eşitmedim: amma aytacam: masraf etilgen sermiya keregi kibi qullanılsa edi, neticesi körünir edi. Ne yazıq ki, cemaat arasında mülk ve vazife, milliy ve diniy mensüplikke köre ayıruv arta. Bu qurulışlarnıñ faaliyeti aqqında bir şey aytıp olamaysıñ. Olar maliye sermiyasını qullanuvda acayip ustalar, amma para kerekmegen, halqımıznıñ vekillerine qarşı yapılğan qanunsızlıq meselelerinde olar ne eşiteler, ne de köreler. Öyle de yaşaymız: akimiyette olğanlarnıñ bayramları bitmey, qalğanlarınıñ – sınav ve işkenceleri», – dep tarif etti cemaatçı.
Qırımnıñ Azerbaycan cemiyetiniñ sabıq reberi Ragim Gumbatov «Halqlarnıñ dostluq evi» tarafından «dostluqnıñ» etnik gruppalarını qavrap alğanınıñ alçaq seviyesini» qayd ete.
Normal vaziyette «Halqlarnıñ dostluq eviniñ» işi – «olsun dep» ve körünmek içün degil de, sistematik ve semereli teşkil etilse, pek faydalı ve kerekli bir iştirZair Smedlâ
«Cedvelge aluvnıñ malümatına köre, Qırımda yüzden çoq millet yaşay. Milletlerara devlet komitetiniñ «Halqlarnıñ dostluq evi» malümatında ise Qırımda yaşağan 170 millet vekilleri aqqında aytıla. Qırımda al-azırda on beşke yaqın cumhuriyet seviyeli milliy-medeniy birleşme bar. Qırımda milliy-medeniy teşkilâtlarnıñ quruluvı ve inkişafına belli bir alâqası olğan insan olaraq «dostluq» etnik gruppalarını yahşı qavrap almay, dep aytam. Meselâ, Ukraina vaqtında Milletlerara cemiyet fondunıñ erkânına cumhuriyet seviyeli tahminen qırq milliy-medeniy teşkilât kirgen edi. Normal vaziyette «Halqlarnıñ dostluq eviniñ» işi – «olsun dep» ve körünmek içün degil de, sistematik ve semereli teşkil etilse, pek faydalı ve kerekli bir iştir», – dep izaatladı vaziyetni Qırım.Aqiqatqa cemaatçı.
Qırımlı faal Tatyana Sergeyevanıñ aytqanına köre, bir çoq qırımlını «Halqlarnıñ dostluq eviniñ» faaliyeti meraqlandırmay, çünki onıñ tek formal tarafı bar.
«Bütün milliy ve etnik bayramlar çoqtan endi esabat içün resmiy tedbirler oldı. Milliy medeniyet, musafirçenliknen tanış etken, bilmek, qabul etmek, dostlaşmaq, ürmet etmek, sevmek ve emiyetini bilmek istegini doğurğan o samimiy ve sıcaq bayramlar degil endi. Bir qaç yıldan berli böyle bayramlarğa barmaymız, çünki qaravul ve qoralar peyda oldı, «canı» ise ketti», – dep izaatladı vaziyetni Qırım.Aqiqatqa Sergeyeva.
Qırım.Aqiqatqa izaat bergen «Serbest Qırım» cemaat areketiniñ faali Emine İbraimova «Halqlarnıñ dostluq eviniñ» faaliyeti qırımtatarlarğa qarşı repressiyalar yapılğanda bir taraflı körüne, dep qayd etti.
«Veba vaqtında ziyafetni» añdıra, tamır halqlarnıñ vekilleri sıq-sıq apiske alınaEmine İbraimova
«Büyük para almaq içün neler yapmağa azırlay. «Veba vaqtında ziyafetni» añdıra, tamır halqlarnıñ vekilleri sıq-sıq apiske alına. Babaları sağ olsa da, babasız qalğan bala sayısınıñ artuvı da – o «büyük halqlar dostluğınıñ» bir qısmıdır. Halqlarnıñ qaviy dostluğı içün din kütken qırımtatarlarnı apiske yollamaq kerektir, ve ne qadar çoq yollasalar, «Qırımnıñ halqlar dostluğı» mevzusında tedbirlerge o qadar çoq para alırlar. Qırımtatarlarğa qarşı işkenceler ise bu programmanıñ «esas qısmıdır», – dep ayttı İbraimova.
«Halqlarnıñ dostluq evi» – Qırımnıñ Rusiye ükümetiniñ milletlerara munasebetler işleri devlet komitetine ait olğan müessisedir, onıñ vazifesi «Qırım halqlarınıñ milliy-medeniy inkişafı», «Qırımda milletlerara ve halqlarara barışıqnı temin etüv» ola.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
