Bu afta Rusiye kontrolindeki Aqmescitniñ Kiyev rayon mahkemesinde «Qırım» mustaqil qırımtatar gazetası taqibiniñ daa bir basamağı yekünlendi, neticede neşir ve muarriri umumen 790 biñ ruble (tahminen sekiz biñ euro) miqdarında para cezasını aldı. Qırımtatar jurnalistleri işğal etilgen Qırımda böyle repressiyalarğa ne içün oğradı, muarririyetni daa neler bekley, Qırım.Aqiqat maqalesinde oquñız.
Tapamağanını – uydurıp çıqarğanlar
Gazetanıñ muarriri Bekir Mamutov ve «Qırım» gazetasınıñ muarririyeti» uquqiy şahsını temsil etken tesisçi Seyran İbragimov eki maqale sebebinden qabaatlandı.
Maqalelerden birinde Qırımtatar Milliy Qurultayı teftiş komissiyasınıñ reisi Ali Özenbaş qırımtatarlar Rusiye ordusında hızmet etmemek içün ve seferber olmamaq içün ne içün qaçmaq kerek olğanına dair fikrini ayta, başqa maqalede ise jurnalistler BM Baş kâtibi António Guterresniñ işğal etilgen Qırımda ve Aqyarda insan aqları vaziyetine dair maruzasını derc etti.
«İnsannıñ özüni suniy-mecburiy ölümden qurtarmaq aqqı barmı» serlevalı maqalede, «E» Merkeziniñ hadimi (Rusiye Federatsiyası İç işler nazirliginiñ ekstremizm ile küreş baş idaresi – QA) Korenivskiy V.V. tizgen protokolğa köre, «mahsus arbiy operatsiyanen» (Rusiye 2022 senesi fevralniñ 24-nde başlağan Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı büyük istilâsını böyle adlandıra – QA) razı olmama ifade etildi, hususan, protokolda yazılğanına köre, «qatil, işğalciler ve Ukrayinada qanlı adiselerni başlatqanlarnen qıyaslav yapıldı». Protokolda metin parçası da bar ve «işğalciler» sözü iç yoq – «E» Merkeziniñ hadimi onı uydurdı.
Uquq qoruyıcılar maqaleniñ diger qısımlarını da bayağı farqlı tefsir etti. «Qatiller» sözü, protokolda aytılğanı kibi, birinen qıyaslap aytılmay, «olar (qırımtatarlar – QA) sebepsiz qatil olmamalı» ibaresinde qullanıla. «Ukrayinada qanlı adise-vaqialarnı başlatqanlarnen» qıyaslav da qıyaslav degil, vaziyetke qıymet kesüv ola: «olayatqan qanlı adise-vaqialar…».
Amma buña baqmadan, qadı Yanina Ohota tilşınaslıq ekspertizasını keçirmeyip ve tercimannı sorğuğa çekmege razı olmayıp, muarrir Bekir Mamutovnı Rusiye ordusını itibardan tüşürgeninde qabaatlap, 110 biñ ruble para cezasını berdi.
Bundan bir buçuq afta evel ordunı itibardan tüşürgeninde uquqiy şahıs da qabaatlandı – «Qırım» gazetasınıñ muarririyeti». Qadı Anton Tsıkurenko yuqarıda aytılğanlarından ğayrı, maqale derc etilgen sayt uquqiy şahısqa ait degil ve bundan iç bir mesülieti olmağanına qulaq asmadı. Bundan ğayrı, qadı tercimannı ve bu davanıñ diger şaatlarını sorğuğa çekmege razı olmadı. Uquqiy şahısqa 300 biñ ruble para cezası berildi.
«Birleşken Milletlerniñ «sahte malümatı» ve havfsızlıq içün bir telüke»
Taqipniñ ekinci sebebi BM Baş kâtibiniñ işkenceler aqqında da aytılğan «2022-2023 seneleri Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar şeerinde insan aqları saasındaki vaziyetke dair» maruzasınen bağlı. «(BM insan aqları yuqarı komissarı – QA) idaresi qayd etkenine köre, uquq qoruyıcılar tarafından 5 erkekke ve 1 qadınğa qarşı işkence yapıldı… Maruzada yumruq ya da tahta tayağınen kötek, boğuv, parmaq ve ellerni buruv, vucutqa elektrik beyerüv ve diger fizikiy basqı usulları aytıldı», – dep bildire qırımtatar gazetasında yazılğanlarnı «E» Merkeziniñ hadimi Körenivskiy memuriy bozuv protokolında.
Qadı, mahkeme qararınıñ metnindeki delillerge köre, qırımlı uquq qoruyıcılar BM insan aqları Yuqarı komissarı İdaresiniñ hulâsalarını şübhege oğrattı ve Qırımdaki Rusiye İç işler nazirliginiñ idaresine muracaat yolladı. Andan olarğa «2017 senesinden başlap bugünge qadar uquq qoruyıcı qurulışlar tarafından vatandaşlarğa qarşı işkence ve sert munasebet aqqında haber ve beyanatlar» olmadı, dep cevap berildi. Bunıñ esasında «ekstremizmnen küreşkenler» bir hulâsa çıqardı, «Qırım» gazetası «sahte malümatnı» bile-bile derc etip, «cemaat nizamı ve cemaat havfsızlığını kütleviy bozuv telükesini yarattı».
Mahkemede jurnalistler BMniñ yüksek reberleriniñ resmiy malümatınıñ doğrulığından mesüliyetli olmağanlarını añlatmağa tırıştılar, bu malümatnı Rusiye akimiyeti deye açıqtan-açıq red etmedi. Bundan ğayrı, imaye kütleviy qalabalıqlarnıñ havfı aqqında tam bir malümat ve delillerniñ olmağanına diqqat ayırdı. «Rusiye Federatsiyası aza olğan BMniñ resmiy saytında olğan, muarrirniñ tüzetüvleri olmadan, resmiy metinniñ neşiri nasıl telüke doğurğanı ve bu nasıl isbatlanğanı belli degil», – dep qayd ete neşirniñ istinaf şikâyetinde.
Alt mahkemeniñ qadısı Aleksandr Pâtnikovskiy bu delillerge açıq qıymet kesmedi, aslından protokoldaki malümatnı mahkeme qararına yañıdan yazdı. O, neşirniñ muarriri Bekir Mamutovnı malümat serbestligini suistimal etkeninde qabaatlap, 130 biñ ruble para cezasını berdi. Qadı Sergey Moskalenko muarririyetke qarşı da aynı qararnı çıqardı. Para cezasınıñ miqdarı 250 biñ ruble oldı. Oktâbrniñ başında eki qararğa qarşı istinaf şikâyetleri baqıldı. Qadılar Aleksey Mikitük ve Vera Serikova eki qararnı da deñiştirmediler.
Devamı bar
«Qırım esnası» cemaat teşkilâtınıñ malümatına köre, neşirniñ muarririne ve uquqiy şahısqa qarşı malümat serbestligini suistimal etüv protokolları tizildi. Bu qabaatlavlar boyunca birinci diñlev oktâbrniñ 16-na belgilendi.
«Qırım esnası» alğan malümatqa köre, neşir «çet memleketlerniñ agentleri» olaraq tanılğan teşkilâtlarnıñ mecburiy işaretini qaçırğanında qabaatlana. Belli sovet aq qorçalayıcısı Lüdmila Alekseyevanıñ tercimeialını tasvirlegen metinde onıñ 1970 seneleriniñ soñunda Azatlıq Radiosı ve Amerikanıñ sesi ile işbirligi qayd etildi. Rusiye akimiyetiniñ talaplarına köre, bu eki qurum er vaqıt tek tış agent olaraq qayd etilmeli.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d3454ggyqnys2v.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
