QIRIM – Rusiye nezaretindeki Qırım ve Aqyar musulmanları diniy idaresi Bağçasarayda islâm universitetini açmaq niyetinde olğanını bildire. Rusiye akimiyeti ve QMDİ tarafından bu teşebbüsniñ sebebi aqqında Qırım.Aqiqat malümatında oquñız.
Qırım ve Aqyar musulmanları müftisiniñ muavini Emir-Asan Ümerovnıñ malümatına köre, ilhaq etilgen Qırımda diniy tasil saasında 100 talebe içün Azaq islâm ilimleri medresesi çalışa. Onıñ üç bölügi bar: erkek, qadın ve hafızlar bölügi. Bu orta diniy musulman ihtisas tasil müessisesidir.
"Qırımda yüksek diniy tasil, yani Bağçasarayda yerleşken Zıncırlı medresesinde merkezli islâm universiteti qurulması planlaştırıla. XVI asırdan başlap bu Qırım musulmanlarınıñ ananeviy maneviy merkezi oldı. Yanında İsmail Gasprinskiy tarafından qurulğan oquv korpusı bar. O yerde aliy oquv yurtu açılması planlaştırıla, ve o vaqıt biz, yani Qırım Cumhuriyeti ve Aqyar şeeri musulmanları diniy idaresi, öz kadrlarımıznı – imamlarnı, hızmetçilerni, müezzinlerni azırlaycaqmız, olar ibadetlerni keçirecek, qırımtatar müitinde dinni, ananeviy qıymetlerni tarqatacaq", – dep qayd etti Ümerov.
Şimdiki vaqıtta medrese mezunları orta mektepni bitirip, esasen Qazanda, Moskvada, Kavkazda islâm universitetlerine oqumağa kire.
Qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ muavini İlmi Ümerov emin ki, bu teşebbüs – istilâcı memleketniñ Qırımda qırımtatarlarnıñ sadıqlığı içün küreş siyasetiniñ devamıdır.
Bu universitet açılsa bile qırımtatarlarnıñ fikirlerini kütleviy şekilde qazanmaq imkân olmaycaqİlmi Ümerov
"Qırımdaki imam ve müezzinlerniñ bütün oquvını temin etmek, oquğanlarnıñ aqıllarını "işğal etmek" imkân berecek, bu ise "kassadan çıqmamaq" dep adlandırıla. İleri islâm memleketlerinde tasil alğan kadrlar akimiyet siyasetine er vaqıt kelişmey. Olarğa eñ qıymetli vaqtımıznı sarf etmek kerekmiz. Bu sebepten akimiyet müftiyat ögüne Qırımda şimdiki akimiyetke sadıq olğan diniy erbaplarnıñ terbiyelenmesini vazife olaraq qoya. İslâmğa sadıq olmağan ealiniñ yoq etilüvi devam ete. Amma müftiy de, onıñ tarafdarları da muvafaqiyet qazana bilmediler. Bu universitet açılsa bile, bir sıra obyektiv sebeplerden qırımtatarlarnıñ fikirlerini kütleviy şekilde qazanmaq imkân olmaycaq", – dep ayttı Qırım.Aqiqatqa Meclis reisiniñ muavini.
Qırım Reintegratsiya Assotsiatsiyasınıñ eksperti Boris Babinniñ fikirince, bu teşebbüsniñ üç esas maqsadı bar.
"Sergey Aksönovğa yaqın olğan "mufti" Emirali Ablayevniñ gruppirovkasınıñ kollaborantlarınıñ ilânlarını Kremlde öz mevamını pekitmek istegi olaraq, ve "Qırım seminariyasınıñ pekitilmesine faal şekilde qol tutqan" Qırım mitropoliti Tihonğa cevap olaraq, ve Rusiye mahsus hızmetleriniñ menfaatları içün azırlıqnı teşkil etmek ıntıluvı olaraq baqmaq kerek, ve, şu cümleden "ihracat içün", "musulman din erbapları adı altında yañı kollaborantlarnı" azırlamaq ıntıluvı olaraq", – dep izaatladı Qırım.Aqiqat mütehassıs.
Qırımtatar faali, Kremlniñ sabıq siyasiy mabüsi İsmail Ramazanov qayd ete ki, islâm universitetiniñ açıluvı Qırımda din saasında olğanlarnı nezaret etmek içün daa bir alet olacaqtır.
Rusiye diger halqlarnı esir etmek içün parasını qızğanmayİsmail Ramazanov
"Yasaq etip olamasañ, yolbaşçılıq et" degen söz bar. İşğalciler bunı yapmağa tırışalar, din saasında tam kontrolni kirseteler. Cuma camisi, kelecekte islâm aliy oquv yurtu, Qırımda tamır qırımtatar halqını daa ziyade nezaret etmek içün açıla. Bu da propaganda içün qullanılacaq. Rusiye diger halqlarnı esir etmek içün parasını qızğanmay. Amma işğalcilerniñ bütün bu ğayretlerine baqmadan, qırımtatar halqı on yıllıq işğalde Ukrayinağa sadıq qala", – dep qayd etti Qırım.Aqiqatqa faal.
Qırım cemaatçısı Ragim (muarririyet onıñ adını telükesizlik sebebinden aytmay), o, çoq vaqıt devamında Qırımdaki milliy musulman din cemiyetlerinden birisini idare ete edi, Qırım.Aqiqatqa, Qırımda o qadar çoq islâm aliy oquv yurtunıñ mezunına ihtiyac yoq, dep ayttı.
"Al-azırda Rusiyede onlarnen islâm aliy oquv yurtları çalışa, islâm akademiyası da bar. Olarnıñ bir qısmı Şimaliy Kavkazda, bir qısmı Volga boyunda ve bir aliy oquv yurtu Moskvada yerleşe. İslâm aliy oquv yurtları yerleşken regionlarda millionlarnen islâm dinini kütken insanlar yaşay. Qırımda musulmanlarnıñ sayısı tahminen 300-400 biñ insannı teşkil ete. İslâm universitetini musulman sayısı az olğan bir yerde açmaq kerekmi? Kerekligi şübeli, çünki istegenler başqa şeerlerde ilâhiyat tasilini ala bile. Akimiyet böyle etip Qırımnıñ musulman ealisine dinine qayğırğanını köstermek istey", – dep ayttı cemaatçı.
Qırımtatar cemaatçısı Ali (muarririyet onıñ adını telükesizlik sebebinden aytmay), bu meselede, teşviqattan ğayrı, kelecek universitet teşkilâtçılarınıñ maddiy menfaatı da bar, dep saya.
"Menimce, bu, ilk evelâ para aqqında söz kete. Elbette, bu, Qırım müftiligine sadıq imamlar, hadimler, müezzinler ve ilâhre idare etilgenlerniñ erkânını nezaret etmek ve azırlamaq içün daa elverişli bir yoldır. Em de müsbet tarafı da bar anda oquğanlar ümmetimizde diger musulman halqlarınıñ bizge yabancı olğan ananelerini aşılamaycaq, er türlü, şu cümleden islâm firqalarını teşviq etmeycek, niayet, ibadetlerni rus tilinde ya da qorqunçlı suricede degil de, yalıñız qırımtatar tilinde keçirecekler", – Qırım.Aqiqat ile öz noqta-i nazarını paylaştı cemaatçı.
Qırım musulmanları diniy idaresi 2014 senesi Rusiye tarafından yarımada ilhaq etilgen soñ qırımtatar halqı Meclisinen öz areketlerini koordinatsiya etmey ve Rusiye qanunçısına binaen Qırım ve Aqyar musulmanları diniy idaresi olaraq ğayrıdan qayd etildi.
2018 senesi o vaqıt Rusiye Devlet Dumasınıñ işğal etilgen Qırım deputatı Ruslan Balbek, 2019 senesi Bağçasarayda musulmanlar içün aliy diniy oquv yurtunı qurmağa planlaştırğanlarını bildirgen edi. Balbek, "böyle bir oquv yurtu rusiyelilerni er türlü ekstremist mefküresinden qoruycaq", dep işandıra.
Ekspertlerniñ fikrine köre, QMDİ Qırımda farqlı fikirlerge qarşı küreş aleti olaraq çalışa.
Rusiye nezaretindeki Qırım ve Aqyar musulmanları diniy idaresiniñ yolbaşçısı Emirali Ablayev Ukrayina mahkemesi tarafından Rusiye Federatsiyasınıñ Ukrayinağa qarşı arbiy tecavuzına qoltutqanı içün 12 yılğa apis cezasına mahküm etildi. Ukrayina tahqiqatınıñ malümatına köre, Ablayev yarımadanıñ qırımtatar ealisini Rusiye Silâlı quvetleriniñ saflarına kirmege faal surette davet etti.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d3454ggyqnys2v.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
