"Qırımtatarlarnı ve ukrainlerni birleştirgen yarış": üçünci "Qırım inciri" yekünlendi

Dekabrniñ 26-nda üçünci “Qırım inciri” ukrain-qırımtatar edebiy yarışınıñ ğalipleri ilân etildi. Er yıl yedi namzetlikte ukrain ve qırımtatar tillerinde şiiriyet ve nesir qabul etile. Qırım aqqında ukrain tilinde eñ yahşı nesir namzetliginde İrına Zvonok "Misâçne sâyvo na morskiy vodi" eserinen ğalebe qazandı, qırımtatar tilinde ise – Zekiye İsmailova "İşte, bu!"​

Bundan ğayrı, “Qırım inciri” çerçivesinde eki mahsus namzetlik de bar: “Qırımtatar edebiyatınıñ inkişafına isse qoşuv” ve Rusiyede apis etilgen qırımtatarlarğa berilgen “Azatlıq sözü”. Bu sene “Azatlıq sözü” ğalipleri, “Memorial” aq-uquq qoruyıcı merkezi tarafından siyasiy mabüsler olaraq tanılğan Server Mustafayev ve Vadim Siruk oldılar. Diger ğalipler ve Qırım yarışınıñ zemaneviy Ukraina içün emiyeti aqqında Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yaynında söz ketti.

Terciman Mamure Çabanova Timur Kurtumerov ile beraberlikte qırımtatar tiline Oleksandr Dovjenkonıñ “Ukraina ateş içinde” eserini tercime ettiler ve üçünci “Qırım inciri”niñ laureatları oldılar.

– Birinci yıl “Qırım inciri” yarışında iştirak etmege öyle de cesaret etmedim. Bir çoq küçlü mütehassıslarnıñ iştirak etecegini eşitip, olarğa epsi bir yetalmam, dep tüşündim. Ekinci yıl, dostum Timur Kurtumerov iştirak etmege iqna etti ve biz beraberlikte Sergiy Jadannıñ “Voroşilovgrad” eseriden bir parçanı tercime etip yarışqa yolladıq. Finalğa çıqtıq. Amma ğalebe qazanmadıq. Üçünci kere ğalebe qazanmaq içün iştirak etecekmiz, dep qarar berdik ve qazandıq! Biz Oleksandr Dovjenkonıñ “Ukraina ateş içinde” eserini sayladıq. Bu kinopovestni daa mektepten hatırayım, onı ukraina edebiyatı derslerinde keçken edik. Tek bir parçasını, amma men onı o vaqıt pek begengen edim. Bir zamanları bu eserni tercime etecegimni iç bir vaqıt tüşünmez edim! Bu eserde, Ukraina topraqlarında nemse-şuralar cenkiniñ vaqiaları ikâye etile, köylü aileniñ, adiy köylülerniñ taqdiri köstere. Anda, qırımtatar halqınıñ taqdiri ile belli bir beñzev bar olğanı maña köründi.

Mamure Çabanova emin ki, bu kibi tercimeler medeniyetler arasındaki keçişmeler içün ğayet müimdir.

– Qırımtatar eserlerniñ tercime etilüvi türkiy tillerni bilmegenlerge bu edebiyatnen ve müelliflernen tanış olmağa imkân bere. Ukrain tilinden qırımtatar tiline yapılğan tercimeler ise bar olğan fondnı zenginleştire, tilniñ inkişafına imkân yarata. Tilniñ müşkül alı aqqında epimiz bilemiz. Elbette çoqusılar bu metinlerniñ asıl nushasını oquycaq, çünki añlayşlı, oñaytlı. Tercimeler ise qırımtatar tiliniñ zenginleşmesi içün kerekler. ​

“Qırım aqqında ukrain tilinde şiiriyet” namzetliginde bu sefer “Namisto brizok Auzun-Üzen” eserinen Oleg Kotsarev ğalebe qazandı. O, ne içün tamam Qırım mevzusını saylağanını añlata.

– Birincide, “Qırım inciri” yarışı – yılnıñ eñ parlaq vaqialarından birindir, bunı diqqatsız qaldırıp olamadım. Ekincide, Qırım men içün daima müim ve ayrı bir yer edi, men anda turist olaraq sıq-sıq bara edim. Yarımada daima menim metinlerimde yer ala edi. Yaqınlarda “Qırım inciri” cıyıntıqlarından birini, Qırım tarihı, medeniyeti aqqında diger malümat oqumağa qıset oldı. Ve Ukraina qıtasında Qırım aqqında ve aksine ne qadar az bilgenlerini añladım. Biri-birini bilmek içün pek çoq iş yapılmalı, asılında Qırım mevzusı siyasiy ve medeniy diskursta olmalı. Yarışta iştirak etmek men içün ukrain edebiyatında Qırım mevzusını aktualleştirüvi içün atılğan adımlardan biridir.

“Qırım inciri” yarışınıñ tesisçileriden biri Ukraina institutınıñ müdir muavini Alim Aliyev, soñki yılları iştirakçilerniñ dairesi ve cografiyası ep artqanını qayd ete.

– Bir qaç kün evel onlayn oquvlar keçirdik. Müelliflerniñ çoqusını bilmegenimni, yañı olğanlarını añladım. Keçken sene de aynı edi, “Qırım inciri” müellifleriniñ dernegini teşkil etmek kerek, dep tüşünem. Finalğa çıqqanlar arasında Sudaqtan Tbilisi ve Ankarağa qadar yaşağanlar bar. Menimce, bu em yarış, em de Qırım mevzusı peyda olğan ukrain edebiyatı içün de müimdir. Ve elbette qırımtatar edebiyatı içün de. 2020 senesi 125 müelliften 300 iş qabul ettik. Miqdardan ğayrı, keyfiyeti de bayağı arttı. “Qırım inciri” müellifleri yarış ile beraberlikte öskenlerini közetmege meraqladır.

2020 senesi “Qırım aqqında bala edebiyatı” namzetliginde “Emine, Mizezâ ve Mentaray” eserinen Lilâ Muratova ğalebe qazandı. Alim Aliyevniñ fikrince, bala müelliflerini rağbetlendirmege pek müimdir.

– 2020 senesi bu namzetlikte canlı tilde yazılğan pek çoq şiiriyet, macera ikâyeler keldi. Bu edebiyatnı oquğan balalar “incirniñ” metinlerinde de ösecekler. Bala eserleri de cıyıntıqlarımızğa kirecekler. Belki de kelecekte ayrı bir resimli kitapnı da neşir etermiz. “Qırım inciri” metinleri yañı icadiy şekiller alğanını, yani şiiriyet metinlerge, ikâyeler – teatr sanalaştıruvlarğa çevirilgenini isteymiz.

“Qırım inciri” yarışınıñ neticelerine köre endi eki cıyıntıq neşir etildi.

(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)