Yevğen Solonina
Ukraina qırımtatarlarnı daa bir qanun ile destekledi. Yuqarı Şura milliy mensüplik boyunca sürgün etilgen şahıslarnıñ aqlarını yerine ketirgen qanun ekinci oquv devamında qabul etildi. Vesiqağa köre, qırımtatarlar, ev qurucılığınen bağlı masraflarnıñ, topraq damartasınıñ satın alınuvınıñ tazminatını ala bilecek ve ilâhre. Bunen beraber, mütehassıslarnıñ fikirince, qanun Qırım azat etilgen soñ ya da Ukrainanıñ maliye cietinden biraz serbestçe olğan vaqıtta işke tüşürilecek. Qırımtatarlarnıñ özü, bu qarar müim olğanını bildirip, amma aynı zamanda işğal olunğan Qırımda olarnıñ aqlarını yeterli derecede qorçalamaz, dep belleyler.
Milliy mensüplik boyunca sürgün etilgen halqnıñ aqlarını ğayrıdan tiklevi aqqında ğaayrıdan işlenilgen qanunnı Rada ekinci oquvda qabul etti. Sürgün etilgen halqlar arasında sayı cietinden eñ büyük halq vekilleri tarafından bu kibi qanun leyhaları Ukraina mustaqil olğanınen azırlanıp başladı. Amma, çeşit sebeplerden, qanunnı sessiya salonında desteklemey ediler.
Yalıñız rusiyeli ordular qırımnı zapt etken soñ, ukrain parlamenti qırımtatarlar ve diger sürgün etilgen halqlarnıñ menfatlarını qorçalağan qanunnı qabul etti. Sürgün etilgenlerniñ aqları boyunca qanun soñkisilerinden biridir.
Spiker ve devlet yolbaşçısı vazifesini eda etken Truçinov tarafından imzalanğan soñ, qanun nasıl şekilde çalışcağı aqqında vesiqa müelliflerden biri, insan aqları boyunca parlament komitetiniñ reisi, «Udar» vekili Valeriy Patskan ikâye etti.
«Keçken sene, Rugionlar firqası qırımtatarlar içün bücetten 17 million grivna ayıracaq edi, olar ise 1, 7 million grivnanı elde ettiler. Qırımtatarlarnıñ ekseriyeti qurucılığı yekünlenmegen evlerde, suvsız, yarıqsız yaşaylar. Sermiyalarnıñ belli bir qısımı evni qurmaq içün ayrılacaq, belli bir tazminat topraq damartasınıñ fiyatına köre berilecek. Tavsilâtlıca ükümet qarar berecek. Amma, endi bugünde bugün para yeterli olacağını qayd etmek mümkün», – dedi Valeriy Patskan.
Aytqanına köre, qanun Qırım azat olunğan soñ, ömürge keçirilip başlaycaq, vesiqanıñ bazı maddelerini eñ yaqın vaqıtta işke tüşürmek mümkün.
Qırımtatarlar ukrain vatandaşlığını qaldırmaq aqqını qorçalaylar
Qırımtatar halqınıñ lideri Mustafa Cemilev sürgün etilgenlerniñ aqları boyunca qanunnı alğışladı. Onıñ sözlerine köre, Qırım işğal olğanı vaziyette, bu kibi qanun yeterli degil. Ukraina tarafından idare etilmegen eñ büyük meselelerden biri, rusiyeli ve ya ukrain grajdanlığı arasında seçüv problemasıdır, dedi Mustafa Cemilev.
«Rusiye pasportını almasalar, qırımtatarlar serbest yarımada boyunca yürip olamazlar, iş tapmazlar. Rusiye grjdanlığını almağa istemegenler ğayet kergin vaziyetteler. Lâkin, Ukrainanıñ işğal etilgen territoriyalar aqqında qanunlarına köre, ukrain vatandaşlığından tek ariza yazıp boşanmaq mümkün. Ve Rusiye pasportını alğan – ukrain grajdanı olıp qala. Amma, onı qoluna bile almağa istemegenler ne yapsın?» – qayd etti Mustafa Cemilev.
Keçenleri o, qırımtatar halqı aqlarını Türkiye ükümeti vekillerinen muzakere etti. Ziyaret vaqtında Türkiye Cumhureitiniñ «Milletlerni yaqınlaştırğanı» içün nişan aldı.
Qırımlılar ve qırımtatarlarnı qorçalağan bu ve diger qanunlar büyük siyasiy tesirge malik, amma, vaqıt keçtikçe çalışıp başlaycaqlar. Bu kibi fikirni Azatlıq Radiosına siyasetşınas Aleksandr Paliy bildirdi.
«Bu qarar pek müim, – qayd etti o. – Ukraina qırımlılarnen laf ete, hususan qırımtatarlarnen bağ tut, ve qayğırğanını bildire. Sürgün etilgenlerniñ aqları boyunca qanun – kelecekke qaldırılğan mesele: devletniñ parası az, onı da arbiy küçlerge sarf etmeli».
Aleksandr Paliyniñ fikirnce, Ukraina tek bir qaç aydan soñ, qanunnı ömürge keçirip olacaq.
Ekspertler ve yerli sakinlerniñ qayd etkenine köre, işğal olunğan Qırımda qırımtatarlarnıñ aqlarını keñişletmek vadesini Rusiye yerine ketirmedi. Ziyadesi, basqı yapılıp başladı. Böyleliknen, öz başına tayin etilgen ükümetniñ reis muavini Rustam Temirgaliyev (Rusiye yaqlı qazan tatarlar lideriniñ oğlu) «Hizb ut-Tahrir» islam teşkilâtınıñ faaliyetini toqtatmağa işandıra, teşkilâtqa 10 biñ qırımtatarı kire. Aynı zamanda Rusiyede bu teşkilât «ekstremist» cedvelinde buluna.
Ukraina qırımtatarlarnı daa bir qanun ile destekledi. Yuqarı Şura milliy mensüplik boyunca sürgün etilgen şahıslarnıñ aqlarını yerine ketirgen qanun ekinci oquv devamında qabul etildi. Vesiqağa köre, qırımtatarlar, ev qurucılığınen bağlı masraflarnıñ, topraq damartasınıñ satın alınuvınıñ tazminatını ala bilecek ve ilâhre. Bunen beraber, mütehassıslarnıñ fikirince, qanun Qırım azat etilgen soñ ya da Ukrainanıñ maliye cietinden biraz serbestçe olğan vaqıtta işke tüşürilecek. Qırımtatarlarnıñ özü, bu qarar müim olğanını bildirip, amma aynı zamanda işğal olunğan Qırımda olarnıñ aqlarını yeterli derecede qorçalamaz, dep belleyler.
Milliy mensüplik boyunca sürgün etilgen halqnıñ aqlarını ğayrıdan tiklevi aqqında ğaayrıdan işlenilgen qanunnı Rada ekinci oquvda qabul etti. Sürgün etilgen halqlar arasında sayı cietinden eñ büyük halq vekilleri tarafından bu kibi qanun leyhaları Ukraina mustaqil olğanınen azırlanıp başladı. Amma, çeşit sebeplerden, qanunnı sessiya salonında desteklemey ediler.
Yalıñız rusiyeli ordular qırımnı zapt etken soñ, ukrain parlamenti qırımtatarlar ve diger sürgün etilgen halqlarnıñ menfatlarını qorçalağan qanunnı qabul etti. Sürgün etilgenlerniñ aqları boyunca qanun soñkisilerinden biridir.
Spiker ve devlet yolbaşçısı vazifesini eda etken Truçinov tarafından imzalanğan soñ, qanun nasıl şekilde çalışcağı aqqında vesiqa müelliflerden biri, insan aqları boyunca parlament komitetiniñ reisi, «Udar» vekili Valeriy Patskan ikâye etti.
«Keçken sene, Rugionlar firqası qırımtatarlar içün bücetten 17 million grivna ayıracaq edi, olar ise 1, 7 million grivnanı elde ettiler. Qırımtatarlarnıñ ekseriyeti qurucılığı yekünlenmegen evlerde, suvsız, yarıqsız yaşaylar. Sermiyalarnıñ belli bir qısımı evni qurmaq içün ayrılacaq, belli bir tazminat topraq damartasınıñ fiyatına köre berilecek. Tavsilâtlıca ükümet qarar berecek. Amma, endi bugünde bugün para yeterli olacağını qayd etmek mümkün», – dedi Valeriy Patskan.
Aytqanına köre, qanun Qırım azat olunğan soñ, ömürge keçirilip başlaycaq, vesiqanıñ bazı maddelerini eñ yaqın vaqıtta işke tüşürmek mümkün.
Qırımtatarlar ukrain vatandaşlığını qaldırmaq aqqını qorçalaylar
Qırımtatar halqınıñ lideri Mustafa Cemilev sürgün etilgenlerniñ aqları boyunca qanunnı alğışladı. Onıñ sözlerine köre, Qırım işğal olğanı vaziyette, bu kibi qanun yeterli degil. Ukraina tarafından idare etilmegen eñ büyük meselelerden biri, rusiyeli ve ya ukrain grajdanlığı arasında seçüv problemasıdır, dedi Mustafa Cemilev.
«Rusiye pasportını almasalar, qırımtatarlar serbest yarımada boyunca yürip olamazlar, iş tapmazlar. Rusiye grjdanlığını almağa istemegenler ğayet kergin vaziyetteler. Lâkin, Ukrainanıñ işğal etilgen territoriyalar aqqında qanunlarına köre, ukrain vatandaşlığından tek ariza yazıp boşanmaq mümkün. Ve Rusiye pasportını alğan – ukrain grajdanı olıp qala. Amma, onı qoluna bile almağa istemegenler ne yapsın?» – qayd etti Mustafa Cemilev.
Keçenleri o, qırımtatar halqı aqlarını Türkiye ükümeti vekillerinen muzakere etti. Ziyaret vaqtında Türkiye Cumhureitiniñ «Milletlerni yaqınlaştırğanı» içün nişan aldı.
Qırımlılar ve qırımtatarlarnı qorçalağan bu ve diger qanunlar büyük siyasiy tesirge malik, amma, vaqıt keçtikçe çalışıp başlaycaqlar. Bu kibi fikirni Azatlıq Radiosına siyasetşınas Aleksandr Paliy bildirdi.
«Bu qarar pek müim, – qayd etti o. – Ukraina qırımlılarnen laf ete, hususan qırımtatarlarnen bağ tut, ve qayğırğanını bildire. Sürgün etilgenlerniñ aqları boyunca qanun – kelecekke qaldırılğan mesele: devletniñ parası az, onı da arbiy küçlerge sarf etmeli».
Aleksandr Paliyniñ fikirnce, Ukraina tek bir qaç aydan soñ, qanunnı ömürge keçirip olacaq.
Ekspertler ve yerli sakinlerniñ qayd etkenine köre, işğal olunğan Qırımda qırımtatarlarnıñ aqlarını keñişletmek vadesini Rusiye yerine ketirmedi. Ziyadesi, basqı yapılıp başladı. Böyleliknen, öz başına tayin etilgen ükümetniñ reis muavini Rustam Temirgaliyev (Rusiye yaqlı qazan tatarlar lideriniñ oğlu) «Hizb ut-Tahrir» islam teşkilâtınıñ faaliyetini toqtatmağa işandıra, teşkilâtqa 10 biñ qırımtatarı kire. Aynı zamanda Rusiyede bu teşkilât «ekstremist» cedvelinde buluna.
