"Qırımtatarlar içün milliy territorial muhtariyet sağ qalma meselesidir" – Alim Aliyev

Uquq qoruyıcı, jurnalist, tetqiqatçı ve tasil ve medeniyet leyhalarınıñ idarecisi Alim Aliyev ömrüni Qırımnen sıq bağladı. Qırımnıñ işğalden azat etilgeninen ise yarımadağa qaytıp faaliyetini öz küçük Vatanında devam etmek azır. Şimdi Alim Aliyev Ukrayina institutınıñ baş müdiriniñ muavini, "Qırım inciri" edebiyat yarışınıñ tesisçi, "QırımSOS" ve "Qırım evi" cemaat teşkilâtlarınıñ tesisçilerinden biridir. Qırım.Aqiqatqa intervyü berir eken Alim Aliyev Qırımnıñ müstemlekeleştirilüvi, qırımtatar muhtariyeti ve kelecek yazğa planları aqqında aytıp berdi.

Rusiyeniñ Qırımnı müstemleke etmesi nedir

Müstemlekeleştirüv bu şuurnıñ arbiyleştirilüvi. Bala bağçalarından başlap. Balalarğa deyler: "Qırım baarinden" resimler ketir. Balalarğa sovet ve rusiye ordusınıñ urbasını kiydireler. Bütün bular identiklikniñ deñiştirilmesi aqqında. Soñki vaqıtları Qırımda suniy olaraq yaratılğan cemiyetni qabul ettirmek tırışalar. Bunıñ adı da "qırım halqı". Sovet devrinde bu sovet halqı edi. Yani, öz adetlerini, tamırlarını, tarihını bilmegen halq. Bu ukrayin ve qırımtatar identiklikke qarşı yapıla. Ve [müstemlekeleştirüv ] bu ealini deñiştirüv. Bu sadece Qırımdan ketkenler (esaplamalarğa köre 70-100 biñ adam şimdi Qırımdan ketti) aqqında degil, amma Rusiye tarafından yarımadağa yañı ealiniñ köçürilmesi de. Bütün bu identiklikni, ealiniñ etnik ve diniy terkibini yoq etmek içün yapıla.

Qırımğa nege qırımtatar muhtariyeti kerektir?

Qırımtatar milliy territorial muhtariyet qırımtatarlar içün imtiyaz degil. Bu, toprağımız içün mesüliyet taşımaq içün bir fırsattır. Amma bu, bütün akimiyet organlarında 100 faiz yalıñız qırımtatarlar [olacağı] demek degildir. Yoq, yoq ve daa bir kere yoq. Leyhada (qırımtatra muhtariyeti aqqında – QA) bile yazılğan: üçte biri qırımtatarlar, üçte biri ukrayinler, üçte biri diger millet vekilleri (akimiyet organlarında – QA), yani teñlik.

Qırımnı qaytarmadan cenkni bitirmek mümkünmi?

Qırım yarımadasını işğalden azat etilmeden cenkniñ soñunı körmeyim. Eger bu yüz berse (amma böyle bir şey olmaz dep eminim), biz cenkni balalarımıznıñ omuzlarına yükleycekmiz demektir. Qırım ile bağlı halqara kün tertibi pek faal şekilde deñişe. Zanımca, şimdi Qırımnı qavuzlar tışına iç kimse çıqarmay. Çünki niayet er kes Ukrayinadaki cenk bu yalıñız Ukrayina, Qırım ve qırımtatarlar içün cenk olmağanını añladı. Bu halqara telükesizliginiñ esas meselesidir.

Qırım işğalden azat etilgen soñ ne olacaq

İlk adımlardan biri Qırım yarımadasını silâdan arıtmaq. Keliñiz, Rusiye Qara deñiz flotunıñ tarihı 90-cı senelerden devam etkenini hatırlayıq. Yazıq ki, RF Qara deñiz flotu Qırımda Troya atı kibi 2014 senesi attı. Ekincisi, menim içün pek müimi - balalarnen, gençlernen, tasil ve medeniy leyhalarnen işlemektir. Bugünde identiklik yoq olayatqanı pek büyük telükedir. Qırımtatarlar içün qırımtatar tilini, medeniyetni saqlap qalmaq ve onı inkişaf ettirmek pek müimdir. Şunıñ içün milliy territorial muhtariyet köntekstinde aytqanda bu sadece qırımtatarlarnıñ arzusı degildir. Bu sağ qalma meselesidir.

Azat etilgen Qırımda körüşüv

Meni sevindirgen şeylerden biri de yarımadada ilk künlerimni tasavur etkenimdir. Men evge qaytam, evimizde ana-babam ev işlerinen oğraşa, dostlar, soy-soplar musafirlikke kele, cenkte, cebede olğan yaqın insanlarım qayta, apishanelerde ve esirlikte bulunğan dostlarım qayta, olar episi sağ ve sağlam qayta. Epimiz Qara deñiz yalısına ketemiz, anda bizim türkülerimizni yırlaymız. Ve iç qorqmdan ve saqınmadan istegenimizni aytamız. Çünki biz serbestmiz ve bu içimizdeki duyğudır. Bugünki Rusiye cemiyeti bunı añlamaz. Azatlıq bu bizimi temelimizdir. Onıñ oğrunda ölmege azırmız. Amma biz öz serbestligimiz içün ölmek degil de, yeñmek kerekmiz.

MALÜMAT: Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.

Aprelniñ başında Moskva Ukrayina şimalinde faal olğanını toqtattı, dep bildirdi. Tezden Ukrayina akimiyeti Kıyiv, Çerniğiv ve Sumı vilâyetinde Rusiye arbiyleri qalmadı, dep ayttı.

Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.

Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.

Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.