Ukrainanıñ BM daimiy vekili Serğiy Kıslıtsâ Qırımnıñ Rusiye işğali şaraitlerinde qırımtatar halqınıñ vaziyetinden qasevetlengenini bildirdi. Bu aqta o, BM tamır halqlar meseleleri Daimiy forumınıñ 20-nci sessiyası çerçivesinde teşkil etilgen qırımtatarlarnıñ vaziyeti muzakere etilgen online körüşüvde ayttı.
«Yarımadada insan aqları vaziyeti umumen beterleşkeni içün Qırımnıñ tamır halqı qırımtatarlarnıñ vaziyetinden qasevetlenemiz. Şunıñ içün qırımtatarlarnıñ medeniy kimmligini qoruv meselesi BM Baş Assambleyasınıñ diqqatı ortasında qala, bu onıñ ve baş kâtibiniñ qararlarında aks etilgen», – dep bildire Kıslıtsânıñ aytqanlarını Ukraina missiyasınıñ matbuat hızmeti.
Onıñ fikirince, qayd etilgen qararlarğa köre azırlanılğan BM baş kâtibiniñ maruzaları «Ukraina vatandaşları, hususan qırımtatarları, iqtisadiy, içtimaiy ve medeniy aqlarını, emek aqqı ve ukrain ve qırımtatar tillerinde tasil aluv imkânlarını yerine ketirgende oğrağan bütün sıñırlavlarnı qayd etmeli».
«Biz uyanıq olıp, Ukrainanıñ tamır halqları meselesini BM kün tertibinde saqlap qalacaqmız. Bu Qırımda Rusiye işğalci akimiyeti kirsetken qanunsız Meclis yasağınen de bağlı, ebet», – dep qoştı Kıslıtsâ.
New Yorkta BM tamır halqlar meseleleri Daimiy forumınıñ 20-nci sessiyası keçirile. Aprelniñ 23-nde Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov çıqışta bulunıp, qırımtatarlar işğal altındaki Qırımda taqip etile, dep qayd etti. Onıñ aytqanına köre, Rusiyeniñ maqsadı qırımtatar halqını işğal etilgen Qırım yarımadasından tamamen çıqarmaq ola.
2016 senesi aprelniñ 26-nda Rusiye kontrolindeki Qırım Yuqarı mahkemesi işğal altındaki yarımadada Qırımtatar Milliy Meclisiniñ faaliyetini yasaqladı. Meclisniñ imayesi Rusiye Yuqarı mahkemesine istinaf şikâyetini yolladı. Lâkin 2016 senesi sentâbrniñ 29-nda Rusiye Yuqarı mahkemesi bu istinafnı red etip, Meclis faaliyetiniñ yasağını tasdıqladı.
2017 senesi aprelniñ 19-nda BM Halqara mahkemesi Ukrainanıñ Rusiyege qarşı davasında ara qarar çıqardı. Gaagadaki mahkeme Kyivniñ Terrorizmni maliye etüv yasağı şartnamesi çerçivesinde Rusiyege qarşı muvaqqat tedbirler talaplarına qol tutmadı. Amma Moskvadan qırımtatarlarnıñ ve etnik ukrainlerniñ aq bozuluvını toqtatması, Meclisni ğayrıdan tiklemesi ve işğal etilgen Qırımda ukrain tilinde tasil temin etmesini talap etildi.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
