"Qırımnıñ işğali Ğarpnıñ uyanması içün bir signal edi". Avropa parlamentinde munaqaşa

Avropa parlamentinde, Qırımnıñ Rusiye tarafından işğaliniñ on yıllığında, Ğarp Ukraнinağa Qırım yarımadasını qaytarmağa nasıl yardım ete bilecegini talil ettiler, bir vaqıtları "Moskva" kreyseri NATO talimlerinde nasıl iştirak etkenini ve Qırım ilhaqına nisbeten halqara reaktsiyanıñ Yaqın Şarqta ve Afrikada bir sıra facialı adiselerge yol açqanını hatırladılar.

Brükselde Avropa parlamentiniñ cam binasınıñ salonlarından birinde bir qaç on insan toplandı: parlament hadimleri, Avropa talil merkezleriniñ ve Ukrayina vatandaş cemiyetiniñ vekilleri. Odada eki Avropa deputatı bar edi: Poloniya temsilcisi Anna Fotiga, onıñ yardımınen tedbir teşkil etildi, ve onıñ çeh zenaatdaşı Sasha Vondra.

Men özüm Qırımdanım, anda evim bar. Amma men Qırımnı 2014 senesi terk etmege mecbur oldım... Şimdi ise evimden, Qırımdan, yañı evime - Kıyivge - raketalar uçqanını sıq-sıq körem, dep ikâye ete tribundan Qırım uqu qoruyıcı gruppasınıñ reisi, "Qırım platforması" halqara ekspertler ağınıñ koordinatorı Olğa Skrıpnık.

Anda bulunğanlarnı şaşırtmaq zor, Avropa parlamentinde Qırımnıñ işğali mevzusı 10 yıl içinde onlarca, belki de yüzlerce kere çeşit formatlarda seslendirildi: em büyük sessiya salonındaki keniş munaqaşalarda, em de Avropa deputatları içün müim olğan mevzular boyunca teşkil etken bu kibi kiçik seminarlarda.

Er sefer böyle tedbirlerde qırımlılardan birisi rus akimiyetiniñ basqıları, sürgünlik ve taqipler aqqında ikâye ya da statistika ile paylaşa. Avropa deputatları ise öz nevbetinde Kremlniñ areketlerini takbih etip, Avropa paytahtlarınıñ zayıf reaktsiyasını tenqit eteler. Lâkin Rusiyeniñ Ukrayinağa tam miqyaslı istilâsı ile mında Ukrayina Qırımnı qaytarmaq kerek, dep qayd etmege başladılar. Frenkistan prezidenti Emmanuel Makronnıñ, Ukrayinanıñ 1991 senesiniñ sıñırlarına qaytması kerekligi aqqında soñki beyanatları ise, muzakerelerge tek eyilik qoştı.

"Makron aqlıdır", – dep bildirdi Avropa deputatı Saşa Vondra, Frenkistan prezidentiniñ sözlerini hatırlap, Ukrayinağa çetel ordularınıñ yollanılmasını red etmek kerekmey.

"ABD, Büyük Britaniya ve Frenkistan kibi özek devletleriniñ rolü pek müimdir. Yani, olar Budapeşt memorandumında iştirak ettiler, ve biz arzu etken şeylerni kerçekleştirmediler. Şunıñ içün şimdi meseleni çezmek ve Rusiyeni toqtatmaq kerek", - dedi Vondra.

Rusiyeniñ barışuvı

Rusiyeni toqtatmaq ve Qırımnı qaytarmaq tek arbiy yol yardım ete bile, dep israr ettiler munaqaşa iştirakçileri. Olarnıñ arasında Moskvadaki NATO haber bürosınıñ sabıq müdiri, Şarq tedqiqatları Merkeziniñ baş ilmiy hadimi Robert Pşel. O, İttifaqnıñ evelki barışıq teşebbüsleriniñ çalışmağanını hatırlattı.

"Men 20 yıl devamında NATO memurı edim ve ortaqlıq üzerinde çoq çalıştım. Ve, kerçekten de, bizde Rusiye ile de, Ukrayina ile de ortaqlıq bar edi", - dep tarif etti Robert Pleş ve 2022 senesi Ukrayina Silâlı quvetleri tarafından yoq etilgen "Moskva" Rusiye gvardiya raketa kreyseri ile misal ketirdi.

"Moskva" Rusiye gemisi şimdi suv üstünde degil de, suv altında, hatırlağanım kibi, NATO talimlerinde iştirak ete edi. Bundan da ğayrı ukrayin gemisi Ğetman Sağaydaçnıy – 2014 senesine qadar dünya böyle edi", – dep tarif etti Robert Pşel ve añlattı ki, bu "çalışmağan Avropa telükesizlik mimarlığınıñ temellerini qurmaq ümüdi ile normal işbirlikniñ belli bir şeklini inkişaf ettirmek ıntıluvı edi.

Anna Fotiga, Rusiyeniñ Qırım meselesinde pek sert olmağan reaktsiya ile barıştırmaq ıntıluvı aqqında hatırlattı.

"Obama prezidentliginiñ ekinci müddeti devamında Suriyede İGİL-ge qarşı koalitsiya qurmaq qararını alâ daa hatırlayım. Ve men, kerçekten de, bütün Avropada, Qırım Rusiye Federatsiyası içün İGİL-ge qarşı koalitsiyada muvafaqiyetli iştirak etmesi içün müim olğanı aqqında bildirüvlerni hatırlayım. Elbette, bu Rusiye yañlış malümatınıñ bir parçası edi. Ve Rusiyeniñ İGİL-ge qarşı koalitsiyağa qoşulması, Aleppo ve diger şeerlerniñ bombalanması kibi ilerideki areketlerge sebep oldı", - dep tarif etti Anna Fotiga ve şunı da qoştı ki, bundan soñ "Vagner" gruppasınıñ Rusiye arbiy taqımlarınıñ bir sıra Afrika memleketlerine istilâsı oldı.

Qırımnıñ qaytarıluvına yol

"Bugünki künde Qırımnı qaytarmaq içün tek arbiy yol körüne. Mında farqlı stsenariyler ola bile, şu cümleden Qırım territoriyasında cenk areketleriniñ olması ya da olmaması. Amma şimdi belli ki, Qırımnı azat etmek içün er alda Ukrayina Silâlı quvetleri kirsetilecek. Çünki sekiz yıl diplomatik ve siyasiy yollar olmağanını tasdiqladı. Putin tek quvet tilini añlay", - dedi Olğa Skrıpnık.

Azatlıq Radiosına bergen izaatında Olğa, Rusiye şimdi bu yolnıñ imkânsız olğanını añlatqan ikâyelerniñ darqatıluvı üzerinde çalışqanını añlattı. Şunıñ içün halqara meydançıqlarda bu meselede Ukrayinanıñ mevamını bildirmek pek müimdir.

"Soñki seferlerim Rusiye teşviqatınıñ daa da küçlengenini köstere. Ve bu propagandanıñ esas sütünlerinden biri Qırım etrafında aylana. Qısqadan aytqanda, "Donbas aqqında añlaşsaq, Qırım Rusiyege qalacaq", "Siz Qırını baş etip olamadıñız, çünki anda er şey Rusiye tarafdarı", "Eger tek siz Qırımğa barsañız, anda er şey Rusiyege bağlı olğanı içün içki zıddiyetni doğuracaqsıñız". Yani şimdi böyle yahşı maliye etilgen Rusiye ikâyeleri çoq, şu cümleden Avropada tarqalğan ikâyeler çoq", - dep ayttı Skrıpnık ve Qırımda Ukrayina qaytarılması içün küreşken insanlarnıñ sayısı arta, dep israr etti. Bular "Sarı şerit", "Arbiy çağalalar", "Ateş" kibi gizli areketlerniñ iştirakçileri olalar. Bunıñ sebebi Rusiyeniñ tam miqyaslı istilâsı ve qırımlılar Kıyiv vilâyetiniñ işğalden azat etilmesinden soñ bilgen vahşiylik oldı.

"Men özüm Qırımdanım, bir çoq tanışım oğanı içün, Rusiye kelse, bir şey deñişmez, grivnalar rublege deñişir, dep tüşüngen tarafsız qısımğa 2022 senesinden soñ, Buça, İrpen şeerinde [Rusiye ordusınıñ] cinayetleri tesir etti, dep ayta bilem. Olarnıñ episi şimdi Ukrayinağa qoltuta, çünki bu cinayetlerniñ miqyası ve sertligi olarnı Putinden uzaqlaştırdı", – dep añlattı Olğa Skrıpnık.

Robert Pşel, Rusiye statistikasına ve sahte referendumlarğa inanmamaq kerek olğanını qayd etti.

"1991 senesi Qırım sakinleriniñ çoqusı Ukrayina mustaqilligi içün rey bergenini unutmayıq. Ve 2014 senesinde, aqiqiy referendum olsa edi, neticeler başqa olur edi, dep köstergen bir de bir malümat yoq", - dep israr etti Pşel, ve qoştı ki, 2014 senesine qadar BMT ya da diger halqara teşkilâtlarğa Qırımdaki azlıqlar tarafından büyük beyanatlar ya da teşkil etilgen şikâyetler kelmedi.

Anna Fotiga munaqaşağa, Qırımnıñ işğali "kollektiv Ğarp içün uyanuv signalı oldı, amma keregi qadar küçlü degil", dep yekün çekti.

"Biz añlamaq kerekmiz ki, Rusiyeniñ Ukrayinada yeñilmesinden ğayrı, bütün dünyada problemlerimiz olacaq. Ve tek bizim yaqınımızda, şarqiy qomşuda degil, Yaqın Şarqta, Afrikada, Latin Amerikada ve diger yerlerde de", - dep yekünledi Fotiga.

MALÜMAT: Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi 2022 senesi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.

Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.

Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.

Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.