Rusiye quvetçileri martnıñ 13-nde Bağçasarayda qırımtatar halqı Qurultayınıñ delegatı Edem Dudakovnıñ evinde tintüv keçirdi. Uquq qoruyıcılar qasevetlene. Olarnıñ bildirgenine köre, Rusiyeniñ Ukrayinağa istilâsı başlağanından berli qırımtatar parlamentiniñ azalarını taqip etüv sistematik oldı. Edem Dudakov kim ve ne içün Qurultay azalarına basqılar telükesi bar, bu aqta Qırım.Aqiqatnıñ materialında tarif etemiz.
64 yaşındaki Edem Dudakov delegat ve Qırımtatar Milliy Qurultayınıñ teftiş komissiyasınıñ azasıdır. Qırım Rusiye tarafından işğal etilmezden evel Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ milletler ve sürgün etilgen vatandaşlar işleri Devlet komitetiniñ reisi edi. 2014 senesinden soñ Qırımda yaşamağa qaldı. Pensiyada olğanda qırımtatarlarnıñ genetik kodını kelecek nesillerge bermek içün qırımtatar halqınıñ kerçek tarihını ögrenmeknen oğraşa, çünki qırımtatarlar acele sürette assimilâtsiyağa doğru keteler, dep saya.
Qırımlı daima yarımadadaki vaziyet aqqında ayta, şu cümleden Rusiye akimiyetini tenqit ete. Eñ faal Edem Dudakov Bağçasaraydaki Hansarayınıñ "restavratsiyasına" qarşı çıqtı. O, inşaatçılarnıñ saraynıñ kerçek elementlerini yoq etip, yerine yañılarını kirsetkenini ilk körgenlerden biri edi ve bunı toqtatmağa tırışqan edi.
Rusiyeniñ tam miqyaslı istilâsından soñ Edem Dudakovnıñ problemleri başlandı. Rusiye quvetçileri endi ekinci kere evine tintüvnen kele. Uquq qoruyıcılar böyle ziyaretler yalıñız oña degil, dep iddia ete.
"Qapını qırıp, qaqıp başladılar"
Martnıñ 13-nde saba Rusiye quvetçileri Edem Dudakovnıñ evine kirdi. Şaatlarnıñ aytqanına köre, olar qoradan atlap , qapını açtılar.
''İçki camlı qapunı parladılar, içki demirli qapu açılmadı ve olar qaqıp başladılar. Tintüv keçirilgende, hadimlerniñ bir qısmı onıñnen, bir qısmı ise onıñ apayı Elvina Dudakovanen yüre edi. Em azbarnı, em garajnı baqıp çıqtılar'', - dep bildirdiler faaller.
Rusiye quvetçileri tintüvler vaqtında qırımlılarnıñ evlerine kirmek içün böyle usullarnı yaqında qullanıp başladı. Martnıñ başında qırımtatar faalleri ve imamlarınıñ evlerinde keçirilgen tintüvler vaqtında quvetçilerniñ qoradan atlap keçkenleri, kiriş qapularını açqanları, evlerge kirgenleri ve yatqan ev saipleriniñ yüzlerine fenerler saçqanları aqqında çoq malümat bar. Edem Dudakovğa qarşı protokol tizildi. Amma onı ne ile qabaatlaylar belli degil. Vesiqanıñ kopiyasını qorantağa qaldırmadılar. Tintüvden soñ faalni Aqmescitteki FSB Qırım bölügine alıp kettiler.
"Apayı oña ilâc ve termosta çay berdi. Onıñ şeker hastalığı ve yüksek qan basımı bar. Dudakovnıñ aqrabaları oña nisbeten nasıl status olğanını bilmeyler, amma uquqiy yardım içün muracaat ettiler'', - dep yaza ''Qırım birdemligi''.
Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarovnıñ malümatına köre, tahqiqat tedbirlerini Rusiye İçki işler nazirliginiñ Qırımdaki Ekstremizm ile küreş Merkeziniñ hadimleri keçirdi.
Qırım.Aqiqat muarririyetine belli olğanı kibi, quvetçiler Edem Dudakovnıñ cep telefonı ve noutbukını tutıp aldılar. FSB-de sorğudan soñ onı yiberdiler.
''Açıqtan aytacaq olsañız belâ olacaq''
Edem Dudakov ne içün tutuldı ve o ne ile qabaatlana - şimdilik tam olaraq belli degil. Qırım.Aqiqat onıñ qorantasınen bağlanmağa tırışa.
Rusiye quvet organları Edem Dudakovnıñ tintüvi ve tutulması aqqında resmiy saytlarında haber etmey. Ukrayinanıñ aq qorçalayıcı teşkilâtları qırımlınıñ imayesine çıqtı.
Qırımtatar resurs merkezinde bildirdiler ki, Qırımda Rusiye quvetçileri tek Edem Dudakovnıñ evinde degil de, yerli ve regional Meclislerniñ diger azalarında da tintüv keçirdi. Amma bu malümat, şu insanlarnıñ havfsızlığı içün, açıq degil. Qırımda qırımtatarlarğa qarşı basqı BMT Halqara mahkemesiniñ Ukrayinanıñ Rusiyege qarşı açqan davası boyunca ırq ayırımınıñ bütün şekillerini yasaq etüv qararından soñ arttı (o, Qırımda qırımtatarlarğa qarşı taqiplerni etnik degil de, siyasiy olaraq tanıdı), dep isbatlay Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ azası Eskender Bariyev.
''Şimdi Edem Dudakovnıñ evinde keçirilgen tintüv aqqında belli, lâkin bundan evel biz, bunı sesli aytmaymız, yerli ve regional Meclislerniñ azalarında keçirilgen tintüvler aqqında bile edik. Olarğa doğru kelip, "Siz bizim qalemimizdesiñiz" dediler. Bir şeyni açıqtam aytsañız, belâ olur. Bu menfiy bir tendentsiya. Çünki böyle etip, BMT Halqara mahkemesiniñ qararında yazılğanı kibi, isbat yetmegen ırq ayırımınıñ bütün esnaslarını bütünley nezaret etip olamaymız. Bu, Rusiyege halqara seviyede daa çoq basqı yapmaq içün müim bir esnas", - dep ayttı o.
''30 Meclis azası basqığa oğradı''
''Qırım.SOS'' cemaat teşkilâtınıñ malümatına köre, Rusiyeniñ Ukrayinağa istilâsı başlağan soñ, quvetçiler qırımtatar halqı Qurultayınıñ çoqusı azaları ve olarnıñ soy-soplarını tintti. Olarnıñ arasında Edem Semedlâyev, Lemmar Yunusov ve Mustafa Mustafayev.
''Qurultay qırımtatarlarnıñ Meclisi ile sıq bağlıdır. Qırımtatar halqı Qurultayınıñ azaları Meclis vekillerini saylaylar. Qurultaynıñ diger vekâletleri arasında Meclis faaliyetiniñ esas yönelişleri ve şekillerini belgilemek. Qırımtatar Milliy Meclisiniñ tahminen 30 azası Qırım işğali yıllarında Rusiye tarafından basqığa oğratılğanı belli'', – dep qayd ete teşkilât.
Rusiye quvetçileri Qırımtatar Qurultayınıñ azalarını ''ziyaret ete'', bu organ Qırımnıñ Rusiye tarafından ilhaq etilmesi şaraitlerinde faaliyet köstermese de. Ukrayina Yuqarı Radasınıñ insan aqları vekâletlisi Dmıtro Lubinets Edem Dudakovnıñ evinde keçirilgen tintüvden soñ dünya toplulığını "Ukrayinanıñ Qırımda insan aqlarınıñ qaba bozuluvlarını toqtatmaq ve qanunsız tutulğan bütün Ukrayina vatandaşlarını acele ve şartsız azat etmek talabınen Rusiyege qarşı siyasiy ve sanktsiyalar basqısını quvetleştirmege" çağırdı.
Faalniñ imayesine Ukrayina prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki temsilciligi çıqtı.
''Temsilcilik qırımtatar faalleriniñ qanunsız tintüvlerini ve apiske alınmasını takbih ete ve Ukrayina vatandaşlarınıñ taqip etilmesini toqtatmağa talap ete. Halqara toplulıqnı işğal etilgen Qırımda qırımtatarlarğa qarşı sistematik taqiplerni takbih etmege çağıramız", - dep bildirdiler müessisede.
Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov, Rusiye cemiyetni nezaret altında tutmaq içün Qırımda arbiy areketler şaraitinde basqılarnı quvetleştirdi, dep bildire.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
