Ukrayina Prezidentiniñ Qırım MC daimiy temsilcisi Tamila Taşeva, yarımadanıñ arbiy yolnen azat etilüv ihtimalı bar, dep bildirdi. 2021 senesi mart ayında Ukrayina prezidenti Volodımır Zelenskıy "Vaqtınca işğal etilgen Qırımnıñ işğalden azat etilmesi ve reintegratsiyası Strategiyasını" tasdıqladı. Bu vesiqa Ukrayina topraq bütünliginiñ ğayrıdan tiklenmesi içün em diplomatik em de arbiy tedbirlerni köz ögünde tuta. Amma Strategiya Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı büyük istilâsı başlamazdan evel qabul etilgen edi ve "yenilenmelidir". Bunıñ aqqında Qırım. Aqiqat Radiosınıñ yayınında alıp barıcı Andriy Gevko Ukrayina Prezidentiniñ Qırım MC daimiy temsilcisi Tamila Taşeva, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov ve "Uquq quveti" cemaat teşkilâtınıñ yolbaşçısı, sabıq Qırım vitse baş naziri Andriy Sençenko ile laf etti.
Arbiy element esastır
"Qırım platforması" Sammitiniñ beyannamesinde işğalden azat etilüv diplomatik yolnen olacağı aqqında yazıla. "Vaqtınca işğal etilgen Qırımnıñ işğalden azat etilmesi ve reintegratsiyası Strategiyasın"da da işğalden azat etüvniñ esas yolu siyasiy ve diplomatik olğanı qayd etile. Amma Rusiyeniñ Ukrayinağa büyük istilâsı başlanğanından soñ bu kibi yanaşma deñişe, dep saya Ukrayina Prezidentiniñ Qırım MC daimiy temsilcisi Tamila Taşeva.
"Rusiye vaziyetniñ siyasiy ve diplomatik yolnen çezilmesi mevzusında laf etmek istemey. Büyük istilâ başlamazdan evel istemegeni kibi şimdi de istemey. Laf ete bilecegimiz birisi olmağanını añlaymız", - dey Taşeva.
Taşevanıñ sözlerine köre, Donetsk, Lugans, Herson ve Zaporijjâ vilâyetleriniñ bir qısmını işğal etme ıntıluvlarından soñ, yarımadanıñ işğalden azıt etilüvinde arbiy yolnıñ esas olğanı malüm olğan.
Yarımadanıñ işğalden azıt etilüvinde arbiy yolnıñ esas olğanı malümdirTamila Taşeva
"Yerli eali ve arbiyler arasında ğayıplarnı ve grajdanlıq infraterkipniñ mahv etilüvini azğarğa endirmek içün siyasiy ve diplomatik yolnı da köz ögümizde tutamız, amma yarımadanıñ azat etilüvi büyük ihtisalnen arbiy yolnen olacağını pek yahşı añlaymız", - dedi o.
Yarımadanıñ işğalden azat etilmesi yaqın vaqıtta ola bilmesini köz ögüne alıp, "Vaqtınca işğal etilgen Qırımnıñ işğalden azat etilmesi ve reintegratsiyası Strategiyasına" kirsetilecek deñişmelerni azırlamaq kerek, dep saya Taşeva.
"İyün ya da iyül ayına Ukrayina Milliy telükesizlik ve Mudafaa şusarınıñ oturışı qararlaştırıla. Bu oturışta büyük istilânı ve işğalden azat etilüv daa qısqa zaman içinde ola bilmesini köz ögüne alacaq yañartılğan Strategiya qabul etilecek", - dep bildirdi o.
Arbiy memuriyetten grajdanlıq memuriyetine
Qırım işğalden azat etilgen soñ, keçüv devrinde yavaş-yavaş grajdanlıq memuriyetine keçecek arbiy memuriyet teşkil etilmeli. Onıñ sözlerin köre, böyle bir teklif Qırımnıñ işğalden azat etilmesi Strategiyasına deñişmeler kirsetilmesi çerçivesinde Milliy telükesizlik ve mudafaa şurasına baqıluvğa berilgen.
"Bizim baqışımız şundan ibarettir ki, başında arbiy memuriyet olmalı, soñra arbiy memuriyetten arbiy-grajdanlıq memuriyetine keçme ve birazdan grajdanlıq yaşayışqa keçme olmalıdır", - dedi Taşeva.
O, keçüv devriniñ dört esas elementten ibaret olğanını hatırlattı: zaraz körgenler içün tazminat, cenk cinayetleriniñ qurbanları içün kerçekni bilme aqqı, olğanlarnıñ bir daa tekrarlanmaması içün islâat ve insan aqlarını bozıp, cenk cinayetlerini yapqanlarnı mesülietke çeküv.
Kim kollaborant, kim ise qurban?
Evel Milliy telükesizlik şurasınıñ kâtibi Oleksiy Danılov "Qırımnıñ işğalden azat etilmesi içün 12 adım" adlı yazını yayınlağan edi. Teklifler arasında "rus şerefi şeeri"niñ " "Obyekt № 6" olaraq yañıdan adlandırılması da bar. Bundan ğayrı Danılov Qırımda "Rusiye arbiy gemisi siktir ket" abidesini tiklemege, 2014 senesinden soñ Qırımğa kelgen RF vatandaşlarını andan sürgün etmege ve Qırım köprüni sökmege teklif ete.
Em işğal etilgen Qırım topraqlarında em de Ukrayinanıñ serbest topraqlarında yaşağan Ukrayina vatandaşlarınıñ bozulğan aqlarını ğayrıdan tiklemek içün bir sıra tedbir kerektir, dey "Uquq quveti" cemaat teşkilâtınıñ yolbaşçısı, sabıq Qırım vitse baş naziri Andriy Sençenko.
"Mülkiyet, kira aqqınen, maşnalarnen ve ilâhre ne olacaq? Bugün adamlar bütün bu Ukrayina uquq alanına nasıl qaytacağına dair cevap bekleyler. Bu er keske tiye", - dey Sençenko.
Sençenko, Ukrayina Qırımda kimniñ kollaborant, kimniñ ise qurban olaraq sayılmalı olğanını alâ daa belgilemedi, dey.
"Bu, işğalcilerniñ, Rusiye mahsus hızmetleriniñ bu mevzuda spekulâtsiya yapmasına ve şunı aytmasına imkân bere: bir insan, misal olaraq, acele yardım maşnasınıñ aydavcısı olıp çalışqan olsa, Qırım işğalden azat etilgen soñ basqılarğa oğratılacaq ", - dey o.
"Bugün Qırımda yaşağan insanlarnı lagerlerge bölmelimiz. Apiske kireceklerni beligilelimiz – bular Aksönov, Konstantinov ve olar kibiler.Ve daa bir büyük lager, bular Ukrayina devleti olarnı qurban olaraq sayğanını añlamaq kerek olğan eki million adam", - dedi siyasetçi.
Sençenko, ağır cinayetler yapqan şahıslar mesülietke çekilmeli, orta ağırlıqtaki cinayetler içün apis cezasınıñ tışında qalğan ceza berile bilecegini saya.
Milliy telükesizlik ve Mudafaa şurasınıñ kâtibi Oleksiy Danılov tarafından teklif etilgen Qırımnıñ işğalden azat etilmesi içün 12 adımdan birinde "rus şerefi şeeri"niñ "Obyekt № 6" olaraq yañıdan adlandırılması da bar. Buña cevap olaraq Qırımtatar Milliy Meclisi reisi Refat Çubarov bu şeerge tarihiy olğan Aqyar adını qaytarmağa teklif etti. "Ukrayina tamır halqları aqqında" qanunda bu halqlarnıñ olarnıñ iradesine qarşı deñiştirilgen tarihiy adlarnı qaytarma aqqı olğanı aqqında maddeler bar, dey Çubarov. "Qırımda bunı desteklerlermi" formulası qırımtatarlarnıñ sürgünlik yerlerinden qaytmasınıñ başlamasından 2014 senesine qadar devam etti. Ve onıñ neticesi malümadir, dey siyasetçi.
Dekommunizatsiya, desovetizatsiya ve dekolonizatsiya
Yanvar ayında Qırımtatar Milliy Meclisi ve Qırımtatar resurs merkezi "Adlarnı qaytarayıq - Qırımnı qaytarayıq" malümat kampaniyasını başlattı. Teşkilâtçılarnıñ sözlerine köre, Rusiye akimiyeti Ukrayina tamır halqları olğan qırımtatarlar, qaraylar ve qırımçaqlarnıñ medeniyeti, tili ve tarihını yoq etip keldi. Bunıñ içün Qırımda biñlernen meskün yer ve cografik obyektiniñ adını deñiştirilgen. Tarihiy toponimikanıñ qaytarılması Qırımnıñ işğalden azat etilmesi içün müim adımdır, dep sayalar teşkilâtçılar.
Ukrayina qanunları tarafından belgilengen parametirlerge köre areket etmelimizRefat Çubarov
"Ukrayina qanunları tarafından belgilengen parametirlerge köre areket etmelimiz. Bu dekommunizatsiya, desovetizatsiya ve dekolonizatsiyadır. Vesselâm! Ve başqa yol yoq! Birisi bunı begenmese, demek Moskvanı begene! Eger birisi Sevastopol ya da Gvardeyskoye ya da Pervomayskoye adını begense, Tver ya da Voronej vilâyetine ketsin i anda bu adlarnı qıdırsın!", - dedi Çubarov.
MALÜMAT: Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi 2022 senesi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.
Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.
Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün:https://d1ug5n8f9xpr1h.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
