Mahsus Qırım.Aqiqat içün
Tele alıp barıcısı ve şoumen Volodımır Zelenskıy prezident saylavlarında ğalebe qazandı. Şimdiki devlet yolbaşçısı Petro Poroşenko yeñilgenini tanıp, prezident ofisini terk etmege niyetlene, lâkin Ukraina siyasetinde qalacaq, dep işandırdı. Volodımır Zelenskıy artıq kerçek siyasetke rastkelecek: Donbastaki cenk, zapt etilgen Qırım, reineler, Rusiyeniñ Azaq deñizini ilhaq etmek ıntıluvları, Kremlniñ informatsion ve diplomatik tesiri.
Prezident yarışınıñ ğalibi oyuncı Volodımır Zelenskıy (daa resmiy şekilde devlet yolbaşçısı degil) prezident olıp, ilk vazifesi bütün ukrainalı mabüs, şu cümleden Qırım yalısında zapt etilgen ukrainalı arbiylerniñ azat etilüvi olacaq, dep bildirdi. Bu aqta o, rey berüv yekünlengen soñ jurnalistlernen öz ştabında laf etip ayttı.
«Al-azırda birinci vazifemiz – bütün mabüs, esir, bütün cenk esirleri, deñizcilerimizni qaytarmaqtır. Bu birinci vazifemizdir. Bugün resmiy şekilde Ukraina prezidenti degilim, amma deñizcilerimizniñ ana-babaları, analarınen laf ettim. Olarnı qaytarmaq içün elimden kelgenini yapacam. Vade etip olamayım, amma bütün ukrainalı mabüslerni istisnasız evge qaytarmaq içün er şey yapacam. Elbette, bu tek menim içün degil, er bir ukrainalı içün eñ müim vazifedir. Eminim, er kes bu meselede müsbet netice olacağını bekley», – dep qayd etti Volodımır Zelenskıy.
Rusiye akimiyeti Ukraina prezidenti olaraq oyuncınıñ saylanmasını şimdilik muqaytlıqnen izaatlay. Rusiye baş naziri Dmitriy Medvedev yañı prezidentnen Kyiv ve Moskva arasında munasebetlerni eyileştirmek «fırsatı» bar, dep qayd etti. «Şübhem yoq: yañı devlet yolbaşçısı Rusiyege nisbeten saylavaldı kampaniyasında qullanğan laflarnı qaldıracaq. Ealiniñ farqlı gruppalarına yönelgen belli mefküreviy formullarnı tekrarlaycaq. Bunıñnen bağlı şübhem yoq. Aynı vaqıtta memleketimiznen işbirligi eyileşecegine ümüt bar. Buña ne kerekmi? Namuskârlıq. Em de pragmatik ve mesüliyetli yanaşuv kerek», – dedi Dmitriy Medvedev.
Volodımır Zelenskıy resmiy şekilde devlet yolbaşçısı daa olmadı, Moskva ise endi ondan tek teslim olacağını beklegenini gizlemey
Zelenskıy istegen mabüslerniñ azat etilüvi şeklinde bile Ukraina ve Rusiye arasındaki «munasebetlerniñ eyileşüvi» imkânsız. Adiy sebep bar: Kreml barışıq ve eki taraflı uzlaşuv olmasını istemey. Yañı saylanğan prezident Ukrainağa ait yarımada işğal etilgen soñ peyda olğan geopolitik «Qırım kerçekligini» itibar etmege mecbur olacaq.
2014 senesi mart ayında Rusiye akimiyeti strategik maqsadını tam olaraq belgiledi – Ukraina mustaqil devlet olaraq yoq etilecek. O vaqıttan berli Kremlniñ prioritetleri deñişmedi.
Moskva prezident saylavlarınıñ ekinci turı ögüne memleketimizniñ yañı prezidentine ilk talaplarını aydınlattı. Ve Volodımır Zelenskıy «Malorossiyanıñ» degil de, Ukrainanıñ prezidenti olmağa istese, bu talaplarğa razı olmazdır. Birinciden, Rusiye Tış işler naziri Sergey Lavrov «Zvezda» propaganda telekanalına intervyü berip, Ukrainanıñ arbiy gemileri Keriç boğazında Qara deñizden Azaq deñizine problemsiz keçe bile, dep bildirdi.
«Endi çoq aytqan edik, Ukraina arbiy gemileriniñ Qara deñizden Azaq deñizindeki limanlarına keçmesi içün bir de bir problem yoq. Yekâne şartımız – Keriç boğazında yürüv telükesizlik normalarına riayet etmeli», – dedi Sergey Lavrov.
«Adiy» rus tiline tercime etsek, Kyiv Rusiyeniñ Azaq deñizindeki kontroline razı olıp, öz suvlarından keçmek içün Moskvadan «izin» almalı. Resmiy şekilde memleketniñ yañı prezidentini 2014 senesiniñ «referendum» neticelerini ve FSB sıñırcılarınıñ keçken seneniñ soñunda ukrain deñizcilerine ücüm etkenini «qanuniy» olaraq tanımağa mecbur etecek olalar. Çünki Moskva bizim arbiylerimiz Rusiyeniñ «devlet sıñırlarını» bozdı dep israr ete, amma bu yalan ola.
Ekinciden, Rusiye diplomatiyasınıñ yolbaşçısı Ukrainanıñ yañı akimiyeti «halqara uquqnı» Rusiyege köre ürmet etsin, dep israr ete.
«Añlaşmaq qabiliyetiniñ olması müim, yañı ya da eski akimiyet halqara uquqnı, Ukrainanıñ halqara vazifelerini ürmet etmeli», – dep ayttı Lavrov. O, böyle «vazifelerden» biri Minsk añlaşmaları ola, dep ayta.
Bu ibareni de «adiy» rus tiline tercime etecek olsaq, Rusiye naziri Minsk añlaşmaları Kreml istegeni kibi yerine ketirilmeli demek istedi: Donetsk ve Lugansk vilâyetleriniñ ayrı vilâyetleri resmiy şekilde Kyiv kontroline qayta, amma asılında Moskva tarafından kontrol etile. Ukraina kevşek «federatsiya» ola, terrorist «cumhuriyetler» ise siyasiy esnasnıñ iştirakçileri ola. Minskte imzalanğan ilk añlaşmalardan berli Kreml Rusiye zıddiyetniñ tarafı olmağanını, Kyiv ise Lugansk ve Donetsknen «doğru dialog» qurmalı, dep ardı-sıra israr ete.
Qırım ilhaqınıñ tanılması (Rusiyeniñ Azaq deñizindeki kontroline razı oluv, yarımada qamaçavınıñ lâğu etilüvi) ve Donbas içün «muhtariyet», Lugansk ve Donetskke Ukraina siyasetine red aqqınıñ berilüvi – Kremlniñ esas talaplarıdır. Baş nazir Medvedev yañı prezidentten Ukraina-Rusiye munasebetlerinde «pragmatik ve mesüliyetli yanaşuvını» beklegenini tarif etip, bunı aytmağa istedi. Volodımır Zelenskıy resmiy şekilde devlet yolbaşçısı daa olmadı, Moskva ise endi ondan tek teslim olacağını beklegenini gizlemey.
Sergey Stelmah, qırımlı siyasiy közetici (telükesizlik maqsadı ile muellifniñ adı ve soyadı deñiştirilgendir)
«Fikir» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarını aks ettirmey bile