Obama Ukrainağa yardım etmege işandıra ve Cemilevnen qonuştı

Varşava – AQŞ-ı Merkeziy-Şarqiy Avropada arbiy küçlerniñ arttırıluvına milliard dollar sarf etecek. Amerika içün NATO ve ittifaqdaşlarınıñ hafsızlığı, Rusiye ile dostluq munasebetelerden daa müimdir. Bunı salı künü VArşavada Amerika prezidenti Barak Obama bildirdi. O, Poloniyadaki demokratik deñişmelereniñ 20 yıllığı munasebetinen ötkerilgen tedbirlerde iştirak ete. Obamanıñ sözlerine binaen, AQŞ Ukrainanıñ mustaqilligi ve bütünligini saqlamaq ıntıluvılarını destekleycek. Varaşavadaki tantanalarnıñ eñ müim noqtası – Mustafa Cemilevge, Leh Valensa adına Birdemlik Mukâfatınıñ berilüvi oldı.

Amerika Qoşma Ştataları prezidenti Barak Obamanıñ nutqını endi tarihiy olaraq adladılar. Poloniyadaki Amerikan ticariy palatasınıñ mütehassısı Roman Revaldnıñ fikirince, AQŞ-nıñ aytqan sözleri – rus-amerikan munasebetelerniñ deñişüvini bildire. Yañartılacaq munasebeteler, Rusiyeniñ serbestligine ümüt beslegen ve öz vaqtında bunı söylegen Hillari Klintonnıñ aytqanlarına zıt kele.

Varşavada, Barak Obama, AQŞ Rusiyeniñ istilâcı siyasetini, hususan, qomşu Ukrainağa nisbeten areyetlerini cevapsız qaldırmaycağını bir qaç kere ayırıca qayd etti. Avropanıñ şarqında kerginlikni yoq etmek içün, amerikalılar arbiy küçlerni arttırmağa isteyler.

«Ukrainadaki şimdiki vaziyetni köz ögüne alaraq, biz, amerikalı küçlerni arttıracaqmız. Poloniyağa qoşma olaraq ordularnı ve F-16 qırıcılarnı yollaycaqmız. Bunın episi, ordularımıznıñ birlikte talimlerni keçirmege ve NATO-nıñ ava küvetlerini küçleştirir. Bu da, Merkeziy ve Şarqiy Avropada NATO-nıñ küçlerini arttırmaq maqsadında yapılğan areketlerniñ tek bir qısımıdır», - dedi Amerika prezidenti.

«Biz küçlerimizni arttır ekenmiz, Merkeziy ve Şarqiy Avropa memleketleri arasında ordu ve ava küçlerini taqsimleymiz. Biz, mudafaa ihtiyaclarnı teminlemek içün, Ukraina, Gürcistan, Moldovadaki şeriklerimiznen işbirlikni daa sıq alıp baracaqmız. Men Kongressni bu maqsadlarğa milliard dollarnı ayırmağa çağıram, çünki, bunıñ episi NATO-daki şeriklerimizge qol tutvnıñ bir numayışı olacaq», – qayd etti Obama.

Ukrainada silâlı şahıslar tarafından qalabalıqnı çıqarmalarına yol bermemek kerek- Obama

Barak Obamanıñ sözlerine binaen, Poloniyadaki demokratik deñişmelerniñ ötkerilüv tecribesi, ukrainliler içün bir nümüne ola bile. Faqat, prezidentniñ fikirince, şimdilik Ukrainağa iqtisadiy, energetik ve siyasiy mustaqilligini saqlap qalmağa yardım etmek lâzim. Obama, Ukrainada yañı saylanğan prezident Pötr Poroşenkonıñ siyasiy beyannamelerge eyi qıymet kese.

Hususan, bu mevzuda o şunı ayttı: «Yañı saylanğan prezident nizam ve anayasa tertibini saqlamaq içün Ukrainanıñ er regionı ile ayırıca çalışmağa azır olğanını ayttı. O Rusiye ile eyi qomşulıq munasebetlerni pekitüvinde işançını bildirdi. Aynı zamanda, UKrainanıñ mustaqilligi bu munasebetlerden daa müim olğanını bildirdi. Ve bu noqtada biz oña büs-bütün qol tutamız».
​
Obamanıñ sözlerine köre, Rusiyeniñ Qırım ve Ukrainanıñ şarqındaki areketleri halqara hafsızlığınıñ temeli içün bir telükedir. «Rusiye bu esaslarnı bozsa, NATO aksine olarnı qorçalaycaq», - qayd etti AQŞ-nıñ prezidenti. Bunen beraber o şunı ilâve etti: «Añlağanıma köre, ukrainliler iqtisadiy cietinden yardımğa muhtacalar, çünki, devletniñ iqtisadiy saası zarar köre bile. Halqara Para Fondu ve bizim destegimiz, vaziyetni tertipke ketirmege tırışqan ukrain ükümeti içün ğayet müim olacaqtır. Onıñ içün biz vaqtımıznıñ büyük bir qısımını Ukrainağa bağışlap, bu devletniñ mudafaa imkânlarına da diqqat ayıracaqmız».

Bunen beraber, Obama, Ukrainanıñ büyük bir qısımında silâlı cinayetçilerniñ qalabalıqlar çıqarmasına yol bermemek kerekligini qayd etti. «Onıñ içün, bu regionlarda tertip ve nizamnı temin etecek usullarnı işlep çıqarılmalı», - dedi amerikalı prezident.
​
Barak Obama, Ukrainanıñ şarqında vaziyetni kerginleştirgen Moskva aqqında keskin söyledi. O şunı ayttı: «Biz eminmiz, devlet bütünligi ve mustaqilligi esasları bozulmamaq kerek. Rusiye ise, bu temellerni bozdı, biz de Qırımnıñ qanunsız qoşuluvı sebebinden yasaq tedbirlerini arttıracaqmız. Qomşularına nisbeten bu kibi sisetini devam ettirecek olsa, biz Rusiyege iqtisadiy cietinden zarar ketirmege azırmız». «Öz kelecegini belgilemege istegen adamlar ile daima yan-yanaşa bulunacaqmız», - dep yekünledi Barak Obama.

Qırım Ukraina erkânına qaytarılacaq – Poroşenko

Varşavada matbut-konferentsiyası devamında AQŞ-nıñ Prezidenti Ukrainanıñ yañı saylanğan Prezident Pötr Poroşenko ile körüşüvni sabırsızlıq ile beklegenini ayttı. Faqat, çarşenbeniñ sabasına belgilengen körüşüvni beklemey, eki devlet yolbaşçısı salı künü aqşam körüştiler. Obama ve Poroşenko Poloniya qıralları sarayında, tantanalı aqşam yemegi devamında bir sofra başında oturdılar.

Pötr Poroşenko qırımtatarlar lideri Mustafa Cemilevge Leh Valensa adına Birdemlik mukâfatınıñ taqdim etilüv tedbirinde iştirak etti. Cemilevge mukâfatnı Poloniyanıñ şimdigi ve sabıq prezidentleri – Bronislav Komorovskiy ve Leh Valensa taqdim ettiler. Valensa aytqanı kibi, mukâfat Cemilev qoşqan issesisini qayd etip, ilerideki küreşke teşviq etmeli.

Pötr Poroşenko tantanalı tedbir devamında, Qırım mıtlaqa Ukraina erkânına qaytarılacağını bildirdi. Salonda bulunğan prezidentler, Merkeziy-Şarqiy Avropada faaliyet köstergen erbaplar onıñ sözlerini elçırpmalarnen qarşıladılar.

Birdemlik mukâfatınıñ saibi Mustafa Cemilev, premiyanı alğan vaqıtta, bu mukâfat, zorbalıqnı silâsız yeñgen qaraman qırımtatarlarnıñ mukâfatı olğanını bildirdi. Tantanalı aqşam yemeginden soñ, Varşavada Barak Obama, resmiy olmağan şekilde Mustafa Cemilevnen laqırdı etti.

Varşavadan Kiyevge qaytqanda, Mustafa Cemilev Azatlıq Radiosına, Obamağa Rusiyege qarşı amerikan yasaqlarını küçleştirmege rica etecegini bildirdi.