''O, Buçadaki deşetni pek ağır qabul etti''. Rusiye tarafından ''terrorizm'' içün mahküm etilgen qırımlı Bogdan Zizanıñ ikâyesi

2022 senesi mayısnıñ 16-nda ağda Kezlevdeki Rusiye memuriyetiniñ mavı ve sarı renkli binasınıñ fotoresimini körgen Aleksandra Barkova onı Rusiye tarafından işğal etilgen Qırım yarımadasında yaşağan eki doğmuş qardaşına yolladı ve "siziñ taraflarıñıda partizanlar bar" dep yazdı. Mayıs 18-de Aleksandra Google qıdırma penceresine qardaşı Bogdan Zizanıñ adını yazdı ve Rusiye akimiyetiniñ kontroli altında olğan ''Krım 24'' telekanalınıñ videosına rastkeldi.

Videoda qardaşı yapqanını tanıdı ve peşman olğanını ayttı. Bu videoğa Aleksandra Barkova "ayatımdaki eñ qorqunçlı anlardan biri" dedi.

Qırımlı ressamnıñ qız qardaşı Qırım.Aqiqatqa, Bogdan balalıqta nasıl edi, Qırımdan ne içün ketmedi ve nasıl etip cenkke qarşı aktsiyağa çıqmağa qarar aldı, dep tarif etti.

2023 senesi iyün ayında Rusiye mahkemesi qırımlı ressam Bogdan Zizanı terrorizmde qabaatlap, 15 yılğa azatlıqtan marum etti. Bundan evel o, bir yılğa yaqın Aqmescit SİZO-sında bulunğan edi. Mahkeme qararını ilân etken soñ Bogdannı Rusiye apishanelerinden birine etap etecek ediler. Çoq vaqıt devamında tuvğanları onıñ ne yerde olğanını bilmey edi. Yanvar ayında onıñ qız qardaşı Aleksandra, Bogdan Ziza Rusiyeniñ Vladimir şeerindeki ''Vladimirskiy tsentral'' adlı apishanege qapatılğanını bildi.

''O, zorbalıqnı qabul etmey''

Aleksandranıñ aytqanına köre, o qardaşı ile balalıqtan yaqın edi, biri-birini "yarı sözden" añlay ediler. O, balalıqta Bogdan faal bir bala olğanını hatırlay. Resim çeke, parkurnen oğraşa, Aleksandra qorantası ile Kezlevge musafirlikke kelgende ise, aqiqiy numayışlarnı teşkil ete edi.

"Ve bu er vaqıt pek hoş ve pek yahşı edi. O, çoq şeyge oğrağanına baqmadan, pek musbet bir bala edi. Ana-babası pek erte vefat ettiler. Ve biz er vaqıt, hatırlayım ki, anamnen Bogdan böyle musbet, dülber, dünyağa açıq olğanına şaşa edik", - dey Aleksandra.

Qırım yarımadası Rusiye tarafından işğal etilgen soñ, Aleksandra Qırımğa artıq barmadı, Bogdan ise anda qartanasını baqmağa qaldı. O, Kezlevde yaşay edi, foto, graffiti ve parkurnen oğraşa edi. İçtimaiy ağlarında şiirler ve felsefiy mevzularda çıqarılğan videolarnı sıq-sıq yerleştire edi. 2021 senesi Bogdan bir qaç ay devamında Rusiyeniñ şimaline iş qıdıra edi. Anda anbarda çalıştı, ve yolculıqta bir sıra video çıqarğan edi. Olardan birinde Qırımdan ketkenini ayttı, çünki "yahşı ücretli" iş tapmaq qıyın.

Qardaşı Aleksandra Bogdan ile online bağ tuta edi. Rusiyeniñ Ukrayinağa büyük istilâsınıñ başlanuvını o Qırımda kördi, ve o, tatasına destek oldı. Ana-babası ve qız qardaşı bir qaç ay devamında Zaporojjâ vilâyetinde bulunğan ediler.

"Fevralniñ 24-nden başlap, biz onıñnen 24/7 bağda edik. Umumen, bütün cenk vaqtında onıñ yanında men zayıf ola bile edim... Ve hatırlayım ki, Buça, Irpen, Gostomelniñ deşetini körgenimizden soñ, Bogdannıñ, yani, asabiy sarsıntı oldı, dep aytmayım, amma o, bunı pek ağır qabul etti. O, esasen, yaşayışta pek şefqatlı bir insandır ve zorbalıq onıñ içün qabul etilmey. Ve onıñ içün pek yaramay bir şey olğanını ayta bilem, elbette", - dep hatırlay Aleksandr.

Mavı ve sarı boya içün 15 yıl koloniyada

Cenkke qarşı aktsiyağa ilk-evelâ Rusiye memuriyetiniñ başı Aleksandr Loskutov, qırımlınıñ areketlerini "vandallıq" dep adlandırdı.

Mavı ve sarı boyalardan ğayrı, Ziza binanıñ içine yanıcı qarışmanıñ şişesini atqan edi. Bogdannıñ areketleri neticesinde kimse zarar körmedi, amma qırımlı aman-aman anda tutuldı. Neticede onı terakt yapuv, terakt azırlav ve terrorizmge çağıruv maddeleri boyunca qabaatladılar. Ressamnı terrorist ve ekstremistler cedveline kirsettiler.

Aqmescit SİZO-sında bulunğan Bogdan Ziza Qırım.Aqiqatqa bergen intervyüsında öz aktsiyasını böyle añlattı: ''Cenk başlağanından berli qapaldım ve Ukrayinadan olğan qardaşım ve dostlarımdan ğayrı kimse ile qonuşmadım. Qırım ve Rusiyeden kelgen dost ve tanışlarımnıñ areketlerini közettim: kimler özüni nasıl alıp barğanını ve cenkke nasıl cevap bergenini. Çevreden közüm qayttı. İnternette bir şey derc etmekniñ faydası olmağanını añlap, bu qorqulardan, cemiyetniñ susqunlığından ve, ilk-evelâ, şahsiy susqunlığımdan pek yorulğanım içün, içimdeki acını biraz yımşatmaq içün bir şey yapmaq istedim. Mümkün olğanı qadar çoq insannıñ diqqatını celp etmege qarar aldım ve bunı menim içün alışqan bir usulnen yaptım, bu usul ise er vaqıt qıyın ruhiy vaziyetlerde - boya vastasınen - qurtardı''.

Bogdan areketlerinde terrorizm yoq, dep işandıra edi. O, cenkke qarşı aktsiyasını telefonğa çıqarıp, daa soñra internetke yüklemege planlaştıra edi.

Onıñ yaqalanmasından soñ video parçaları, hususan, Qırımda Ukrayina tarafdarlarınıñ malümatını, fotoresimlerini ve videolarını muntazam sürette yerleştirgen ve olarnı taqip etken qırımlı cenkke qoltutqan bloger Aleksandr Talipovnıñ Telegram kanalında peyda oldı.

Qırım.Aqiqatta Bogdan Zizanıñ cenkke qarşı aktsiyasınıñ videosınıñ tolu versiyası bar.

2023 senesi iyün ayında Rusiyeniñ Rostov-na-Donu Cenübiy okrugınıñ arbiy mahkemesi kezlevli ressamnı 15 yıl umumiy rejimli koloniyada qalmasına üküm etti. Rusiye prokurorı ise Bogdan içün 18 yıl apis cezasını istedi.

Bogdan Ziza - siyasiy mabüs

Uquq qorçalayıcılar Bogdan Zizanıñ davasını siyasiy sebeplerden yapılğan, qırımlınıñ ise siyasiy mabüs olğanını tanıdılar.

''Bir taraftan bu bir insannıñ taqip etilmesidir, yani onıñ hususiy siyasiy mevamı Ukrayina tarafdarı olmağanı içün. Diger taraftan işğal etilgen topraqlarnıñ diger sakinlerine sizge ne olacağını köstermek içün: taqip ve mahkeme. Eger de siz ukrayin timsallerini qullansañız, içtimaiy ağlarda bir de bir maqaleler yazsañız, repostlar yazsañız, sizni "terrorist" dep sayacaqlar'', - dep tarif ete Qırım.Aqiqatqa bergen izaatında ZMINA insan aqları Merkeziniñ leyha idarecisi Viktoriya Nesterenko.

Bogdan Zizanıñ tuvğanları eminler ki, yigitniñ videoğa çıqqan afu istemeleri basqı altında yazılğan, oña qarşı ise zorbalıq qullanılğan edi.

''Anda, videoda, onıñ futbolkası yırtılğanını körmek mümkün, o, añlı degil... Ve soñra, o Aqmescit SİZO-sında bulunğan soñ ve biz onıñnen bağ qurğanımızdan soñ, advokatı vastasınen gizliden yollağan mektüplerinden birinde, çünki böyle şeylerni sıq-sıq bermeyler, o, oña nisbeten kerçekten de işkence qullanılğanını yazdı. Bundan da ğayrı, bu malümat onıñ davasında bar", - dep ikâye ete Bogdannıñ eki doğmuş qardaşı Aleksandra Barkova.

Bundan da ğayrı, Aleksandranıñ qayd etkenine köre, Rusiye mahkemesiniñ bütün oturışlarında foto ve video çıqarmaq yasaq etilgen edi. Onıñ zanınca, Bogdannıñ kerçek vaziyetini gizlemek içün bu yapıldı. Barkova, oturışlardan birinden soñ, Bogdannıñ yüzünde büyük bir kögerik olğanını bildirdi.

15 yıllıq apis cezası berilgen soñ, Bogdan Ziza Rusiye akimiyetinden siyasiy mabüslerni azat etmesini talap etip, açlıq ilân etti.

O künü yapqan çıqışından bir parça: "Böyle yapqanıma peşmanımmı? Menim areketlerim terrorizm maddesi içün sebep olğanına yazıqsınam. Men, menim qartanam, kerekli baquvdan marum qalacaq, dep yazıqsınam. Menden ğayrı kimsesi yoq. Şimdi Ukrayinada bulunğan tuvğanlarıma yardım etmege imkânım olmağanına yazıqsınam. Diger taraftan vicdanıma köre yaptım''.

Bogdan açlıqnı 17 künden soñ toqtattı. Bu vaqıt içinde o, 10 kilogramm azdı, sağlığı ise fenalaştı. Aleksandranıñ aytqanına köre, o, kerçekten de yaramadı, merdivenlerden köterilmey edi. Açlıq vaqtında Bogdan kartserge alındı, bu da onıñ alına menfiy tesir etti.

Siyasiy mabüslerniñ evge qaytması qolay degil

Ukrayina prezidentiniñ Qırımdaki daimiy temsilciligi 2023 senesi dekabr ayınıñ soñunda 191 ukrayinalı siyasiy mabüsni qayd etti, olardan 123 qırımtatardır.

Aq qorçalayıcılarnıñ aytqanına köre, Ukrayina vatandaşlarını evge qaytarmaq qolay degil. Birinciden, vatandaşlarnı deñiştirüv mehanizminiñ yoqluğından.

''Cenk esirleri, vatandaş esirleri ve siyasiy mabüsler bar. Yani bu üç farqlı kategoriya... cenk esirleri anda, esasen, er şey añlaşıla. Ve halqara gumanitar uquqı bu meselede çalışa - bazıda cenk esirlerini deñiştiremiz. Amma endi dört yıldan berli siyasiy mabüslerniñ deñiştirilüvi ve qaytarıluvı olmadı", - dep tarif etti ZMINA insan aqları merkeziniñ leyha idarecisi Viktoriya Nesterenko.

Uquq qoruyıcınıñ aytqanına köre, al-azırda uquq qoruyıcılarnıñ işi halqara seviyede ve Rusiyege tesir ete bilecek "üçünci taraflarnıñ" celp etilmesi ile mümkün.

"Çünki Ukrayinada denişüv teñ olması içün deñiştire bilecegimiz Rusiye vatandaşları yoq", - dep bildirdi Nesterenko Qırım.Aqiqatqa bergen izaatında.

Bogdan Zizanıñ eki doğmuş tatası Aleksandra onıñ içün küreşmege devam ete ve oña qoltutuv aktsiyalarını teşkil ete. O, qardaşı ile ğururlana.

"Onıñ apis cezasından soñ yapqan parlaq areketi - mahkemede ukrayin tilinde laf etmege başlağanıdır... O yerde, o şaraitte, o qadar qorqunçlı şaraitte - rusiyelilernen - adamnı körgende, o küreşe, o bir şeyler aytmağa devam ete. Menim içün onıñ apishanede küreşmege devam etmesi - tam bir mucizedir", - dey Barkova.

Soñki sefer Aleksandr Bogdan ile şahsen eki yıl evelsi, apiske alınmazdan evel laf etken edi. Şimdi olarnıñ alâqaları - advokatlar vastasınen berilgen mesajlar ve Bogdan yollağan bir qaç mektüp. İşte olardan biri.

Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.