QMC milletlerara munasebetler ve sürgün etilgen vatandaşlarnıñ işleri boyunca komitetiniñ sabıq başlığı, Qırım faaliyetçisi Edem Dudakov 2016 senesinde Bağçasaraydaki Büyük Han camisiniñ damında qazalarğa qarşı ilk nevbetteki işlerniñ yapılması esnasında çıqarılğan resimler ve videonı Facebookta derc etti. Onıñ sözlerine köre, olar Han Camisinde dam konstruktsiyasınıñ «bayağı qaviy vaziyette» bulunğanını tasdiqlaylar.
Dudakov: «O vaqıt işçiler şimaliy taraftan kerişniñ tübüne tireme konstruktsiyasını yerleştirdiler. Bu video tamam şu vaqıtta PMK-2 baş qurucısınıñ iştiraki ile çıqarılğan edi», – dep bildirdi.
O, medeniy miras obyektinde «divarlarnıñ bir qısmında çatlaq, konstruktsiyalarnıñ bir qısmında qazalı vaziyet, kerişniñ çürmesi ya da damnıñ suv aqızması kibi nasıldır qazalı adiseler olsa», o zaman, qaidege muvafıq olaraq, qazalarğa qarşı ilk nevbetteki işler yapıla, dep qayd etti.
«Aqiqatta olar (tış icracıları – QA) öyle bir çalışalar ki, güya Han Camisiniñ damı yıqıldı ve bütün medeniy miras eşyalarını mahv etti», – dedi Qırım faaliyetçisi.
Daa evel Bağçasaray tarih ve medeniyet qoruğınıñ sabıq rehberi Elmira Ablâlimova, Bağçasarayda Han sarayınıñ territoriyasında bulunğan Büyük Han camisinde ög divarnıñ çatlağanını bildirdi.
Qırımdaki Rusiye Medeniyet Nazirligi saytında ve Han sarayı saytında caminiñ ög divarındaki çatlaqlar aqqında malümat yoq.
Rusiye advokatı Nikolay Polozov, Kremlniñ kontroli altında bulunğan Aqmescitteki Jeleznodorojnıy mahkemesinde, Han sarayınıñ «rekonstruktsiya»sını toqtatmaq talabınen dava açılğanı aqqında ikâye etti. Qırım adliyecisi Rustem Kâmilev, Rusiye Tahqiqat komitetiniñ Qırım boyunca idaresine Bağçasaraydaki «Han sarayı» saray kompleksine qarşı cinayet yapılğanı aqqında bildirgen ariza ile muracaat etti.
Ukraina Medeniyet nazirligi, Qırımnıñ Rusiye akimiyeti tarafından Bağçasaraydaki qoruq territoriyasında işlerniñ yapılması neticesinde Han sarayınıñ baş korpusı içün mahv etilüv telükesi bar.
2016 senesiniñ iyülinde Rusiyeniñ kontroli altında bulunğan Qırım akimiyeti yanındaki Medeniy mirasnı qoruv boyunca devlet konitetiniñ ilmiy-usuliy şurası yarımadanıñ bir qaç tarihiy obyektinde ve şu cümleden Bağçasaraydaki Han sarayında qazalarğa qarşı ilk nevbetteki işlerniñ yapılması aqqında kelişti.
Bağçasaraydaki Han sarayı – 16-18-nci asırlarda Qırım Hanlığı ükümdarlarınıñ rezidentsiyası, bir qaç muzeyniñ yerleşken yeri, qırımtatar tarihınıñ baş abidesi, Ukrainada milliy emiyetke malik medeniy miras abidesidir. Onıñ qaplap alğan meydanlığı – 4,3 hektar (eñ başında – 18 hektar edi). Bu meydanda saraynıñ öz binaları, eki cami, ammam, mezarlıq ve ayrı türbeler, bağçalar, «közyaş çeşmesi» ve başqa obyektler buluna. 19-ncı asırda yapılğan rekonstruktsiyalar munasebeti ile eñ başındaki körünişi yoq etildi. 2003 senesinden başlap o, UNESCOnıñ birinci basamaq Dünya mirası cedvelinde buluna.
