Rusiye kontrolindeki Qırım Yuqarı mahkemesi qırımtatar siyasetçisi ve faali, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reis muavini Nariman Celâl ve Qırımda «gaz borusındaki diversiya davası» boyunca apiske alınğan qırımtatar faalleri Asan ve Aziz Ahtemovlarnıñ apiske alınmasına qarşı imayeniñ istinaf şikâyetini red etti. Olar eñ az fevralniñ 23-ne qadar SİZOda qalacaqlar.
Nariman Celâl ve ağa-qardaş Ahtemovlar ne içün apiste qala? Rusiye tutqan qırımtatar faalleriniñ azat etilüvine ne tesir ete bile? Geopolitik vaziyetniñ kerginleşüvi Qırımda repressiyalarnıñ seviyesine nasıl tesir ete? Bu ve diger aktual mevzular Qırım.Aqiqat Radiosınıñ studiyasında «Qırım meselesi» yayınında alıp barıcı Aleksandr Yankovskiy rusiyeli advokat Nikolay Polozov ve Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarovnen muzakere etti.
Advokat Nikolay Polozov mahkemede olğanlarnı basqı ve «susturmaq» ıntıluvı dep saya.
Tutulğan şaraitlerde bütünley izolâtsiyada qala, televideniye ve radio kibi tsenzuradan keçken malümat menbalarından bile izolâtsiya etildiNikolay Polozov
– Tek mahkemede olğanlar degil, umumen – Narimannı tutuv şaraitleri, bir de bir malümatnı almaq ve bermek imkânı (basqı ola – QA). Tutulğan şaraitlerde bütünley izolâtsiyada qala, televideniye ve radio kibi tsenzuradan keçken malümat menbalarından bile izolâtsiya etildi. Men gazeta ya da matbuatnı aluv aqqında artıq aytmayım. Yanvar ayında tek beş mektüp aldı, men ise onlarnen insan oña mektüp yollağanını bilem. Ve olar tahqiqat izolâtorında qala. Mahkeme oturışuvını aytsaq, qapalı şekilde keçirildi. Qadı mahkemeni qapalı yapmaq içün bir de bir sebep bildirmedi. Mahkeme oturışuvı başlamazdan evel mahkeme oturışuvı qapalı şekilde keçirilecegine dair qarar olmağan malümatnı ögrendim. Yani qadı onı oturışuvdan evel yazdı. Bu, Rusiye akimiyetiniñ Nariman Celâlğa qarşı qabaatlav bütünley sahte olğanını añlağanını köstere ve qorçalanmaqnıñ yekâne imkânı – onıñ aytqanlarıdır. Böyle izolâtsiya, böyle qapalı mahkemeler vastasınen onı susturmağa tırışalar.
– Bu dava baqıluvında ne olacaq? Siz ya da qabaatlav tarafınıñ adımları ne olacaq?
– Esnasnıñ özüni aytsaq, cuma künü qabaatlanğanlarğa qabaatlayıcı qararlar berildi. Olar bayağı büyük ve eki cılttan ibarettir. Qanunğa köre, qabaatlayıcı qararlar berilgeninden 14 iş künü devamında ilk diñlevler ötkerilmeli. Böylece, fevralniñ başında Qırım Yuqarı mahkemesinde olacaq mahkeme esnasını bekleymiz. Ve davanıñ esas baqıluvı başlanacaq.
– Açıq şekilde baqılsın dep, israr eteceksiñizmi?
– Şübhesiz. Tek Qırımda degil, onıñ tışında da bu mahkeme davasına olğan büyük cemaat merağına emiyet berip, mahkemeniñ mümkün olğanı qadar açıq olmasını israr etecekmiz. Nariman Celâlnıñ bir de bir diversiyada iştirak etmegenini er kes bile. İnsanlar aqiqatnı, Qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ birinci muavini aslında ne sebepten taqip etilgenini bilmege istey. Ve er bir mahkeme oturışuvında tek açıq olmasını degil, Nariman Celâl ve ağa-qardaş Ahtemovlarnıñ iştirakinen keçirilmesini talap etemiz, çünki, Ahtem Çiygoznıñ davasında olğanı kibi, kimseni mahkeme salonına ketirmeycekler kibi büyük ihtimal bar. SİZOdan video bağı vastasınen mahkeme oturışuvında iştirak eteceklerine dair bir fırsat bar.
Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov, geopolitik vaziyetniñ kerginleşüvi ve Rusiyeniñ Ukrainağa kene ücüm ete bilecegi sebebinden Nariman Celâlnıñ taqdirine tesir etmek içün yañı imkânlarnı tefsir ete.
– Soñki aftaları yañı adise tek Ukraina degil, halqara toplulıqnıñ diqqatını talap ete. Bu yañı adise Rusiyeniñ Ukrainağa ve diger devletlerge qarşı er kün artqan telükesidir. Tecavuzcı memleketniñ Ukraina ve bir çoq diger devlet ve halqara teşkilâtnen olğan munasebetleriniñ kerginleşüvi vaziyetinde tolusınen qorumaq olmasa da, daa sert taqiplerden qorçalamaq içün hususiy mehanizmlerni qullanmaq aman-aman imkânsızdır. Biz böyle şekillerni tapmağa tırışamız.
Birinciden, ebet, aşkârlıq. Er kesni haberdar etüv, 2021 senesi dekabr ayında qabul etilgen BM Baş assambleyasınıñ qararına Nariman Celâlnıñ adını kirsetüv. Soñki vaqıtları meşur siyasetçiler Nariman Celâlğa doğru muracaat ete ya da fikrini çeşit forumlarda bildire. Çehiya elçihanesinden Çeh Cumhuriyetiniñ Tış işler naziri Yan Lipavskiyniñ Nariman Celâlğa şahsiy yılbaş hayırlavını yollağanına dair haber aldım. Halqara toplulıqnıñ diqqatını işğal altındaki Qırımda siyasiy mabüslerge, hususan Nariman Celâl, Asan ve Aziz Ahtemovlarğa qarşı yapılğan adaletsizlikke celp etmek içün elimizden kelgenini yapamız.
– Türkiye prezidenti vaziyetni tertiplemek içün Rusiye ve Ukraina arasında aracı olmağa azır olğanına dair teşebbüsini kene seslendirdi. Türkiye tarafınıñ Nariman Celâlnen bağlı muzakereleri keçirilgenine dair bir malümat barmı?
– Qırımtatar Milliy Meclisinde bir toplaşuv keçirdik, Türkiye Cumhuriyetiniñ prezidenti Recep Tayyip Erdoğannıñ ziyareti vaqtında iştirakimiznen bağlı bazı meselelerni muzakere ettik. Bu Kyiv ziyareti fevralniñ başında beklenile. Biz Qırımdaki siyasiy mabüsler ve olarnı azat etüv imkânlarınen bağlı meseleniñ muzakere etilmesine ayrıca azırlanamız. Belli bir tekliflerimiz bar, olarnı daa evel de Türkiye reberligine bildirgen edik. Belki de, bazıları bugün daa aktual oldı. Çeşit variantlarnı baqamız. Bundan ğayrı, Ukrainanıñ çeşit ortaq devletleriniñ vekillerinen munasebetlerimizde Qırımda Ukraina vatandaşlarını, hususan qırımtatarlarnı repressiyağa oğratqan ve taqip etken memurlarğa basqı yapuv ve sanktsiyalar kirsetüv imkânlarını baqamız.
Metinni Olga Gah azırladı
Anğara köyündeki «gaz borusında diversiya» davası
Sentâbrniñ 3-4-nde Qırımda Rusiye quvetçileri tintüvler keçirip, beş insannı tuttı. Olar arasında qırımtatar siyasetçisi ve faali Nariman Celâl bar. Eki doğmuş qardaşlar Aziz ve Asan Ahtemovlar eki ayğa apiske alındı, Azizniñ babası Eskender Ahtemov 10 künge apiske alındı. Asan Ahtemovnıñ qardaşı Arsen 15 künge apiske alındı. Kreml kontrolindeki Kiyev rayon mahkemesi qırımtatar siyasetçisi ve faali Nariman Celâlnı eki ayğa – noyabrniñ 4-ne qadar apiske aldı. Nariman Celâl bütün qabaatlavlarnı inkâr ete.
Sentâbrniñ 7-nde TASS Rusiye malümat agentilgi Rusiye FSB-sine atfı etip, Aqmescit civarındaki Anğara (Perevalnoye) köyü yaqınlarında gaz borusında diversiya yapqanından şübheli sayılğanlar qabaatını itiraf etkenler, dep bildirdi. FSB yayınlağan videoda eki ekrek kimden talimat alğanlarını ve Anğara köyünde gaz borusınıñ patlatılmasını nasıl teşkil etkenlerini tafsilâtlı aytıp berdi.
FSB, diversiyanı Ukraina Mudafaa nazirliginiñ Baş istihbarat idaresi teşkil etti, dep israr ete.
Ukraina Mudafaa nazirliginiñ baş istihbarat idaresi Rusiye FSBsiniñ qabaatlavını «bir maqsadı olğan provokatsiya» olaraq köre.
Ukraina akimiyeti qırımtatar faalleriniñ tutuluvı ve apiske alınuvını avgustnıñ 23-nde Kyivde keçirilgen «Qırım platformasınıñ» sammitinen bağlay.
Ukraina ombudsmanı Lüdmila Denisova Qırımda insanlarnıñ apiske alınması sebebinden BM İnsan aqları Yuqarı komissarı Michelle Bacheletke muracaat etti.
Sentâbrniñ 3-4-nde Qırımdaki faallerniñ evlerinde keçirilgen tintüvler ve tutuvlardan soñ Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar prokuraturası cinaiy tahqiqat başlattı.
Aleksandr Yankovskiy, qırımlı jurnalist, Qırım.Aqiqat Radiosınıñ müellifi ve muarriri
