Yigirmi dört Mamut Belâlov – Qırımda Rusiye uquq qoruyıcıları qanunsızlığınıñ daa bir qurbanı. 2022 senesi sentâbrniñ 10-nda onı Kefede tutıp, Qırımnıñ Rusiye kurort ve turizm nazirini öldürmege tırışqanında qabaatladılar. Belâlov deşetli işkenceler körip, Aqmescit SİZOsında buluna.
«2014 senesi 9-ıncı sınıfta oquy edim, Rusiye memuriyetiniñ vekilleri kelip, yañı vatandaşlıq almaq kerek, dep aytqanlar. Men razı olmadım. Bir yıldan soñ meni arbiy komissarlıqqa alıp ketmege istediler, amma men red cevabını imzaladım», – dep ayta Mamut Belâlov.
Rusiyeni qabul etmeyip, 2017 senesi Mamut Herson devlet agrar universitetine oqumağa kirdi, onı bitirip, Herson şirketlerinden birinde kadastr müendisi zenaatı boyunca çalışıp başladı.
«2021 senesi sentâbr ayınıñ soñunda aileviy sebeplerden Qırımğa qaytmağa mecbur oldım. Bir-eki aydan Hersonğa ketecek edim. Amma oktâbrniñ soñunda qartbabam vefat etti ve evde qaldım. Qurucılıq yapıp başladım».
2022 senesi sentâbrniñ 10-nda Mamut Belâlov tutuldı, ertesi künü ise Rusiye Federatsiyası Ceza kodeksiniñ 30-ıncı maddesiniñ 1-inci qısmı, 105-inci maddesiniñ 2-nci qısmı «b», «j», «z» alt maddelerine (öldürüv) istinaden qabaatladı.
Qabaatlav metninde aytılğanına köre, 2022 senesi yazda İlya adı olğan bir Ukrayına sakini Qırımnıñ Rusiye kurort ve turizm naziri Volçenko V.A.-nı öldürmege istegen eken. Cinayetni kerçekleştirmek içün ortaq olaraq İgor Tişçenkonı saylağan, öldürecek kişi o olacaq edi ve Mamut Belâlovnı, o, silâ tapıp, Tişçenkoğa para töleycek edi.
«Tişçenko İ.A. 06.08.22 künü Qırım Cumhuriyetine kelip, Cenübiy arbiy okrugınıñ FSB idaresine azırlanğan cinayet aqqında bildirdi, soñra da operativ-qıdıruv tedbirleri çerçivesinde areket etti. 09.09.2022, saat 23:20-lerde, Belâlov M.A. Tişçenkoğa silâ bermek içün bu adresteki evge keldi: Qırım Cumhuriyeti, Kefe ş., Pimenov soq., 9, lâkin faaliyeti uquq qoruyıcı organlarınıñ hadimleri tarafından toqtatıldı».
Sentâbrniñ 9-nda saba 9-da Tişçenko maña telefon etip, kira tölemek içün acele para kerek, dep ayttı
Mamutnıñ aytqanına köre, 2022 senesi iyul ayınıñ soñunda oña hersonlı tanışı İlya telefon etip, Kefede dostunıñ yanına yerleşmege yardım etmesini rica etti. Avgustnıñ 6-nda o, Ermeni Bazarda Tişçenkonı kerçekten körgen edi. Çünki Tişçenkonıñ yerli bank kartı yoq edi, İlya Mamutqa bir qaç kere para yollağan, o, ise olarnı çekip, İgorge bergen edi.
«Sentâbrniñ 9-nda saba 9-da Tişçenko maña telefon etip, kira tölemek içün acele para kerek, dep ayttı. Başta açuvlandım, yardımımnı pek qullana dedim. Amma daa bir kere onıñ içün para çekmege iqna etti, paranı elektron cüzdanından yollağan edi».
O künü aqşam keç saatlarında Mamut dostunen beraber İçki rayonından Kefege ketti. Dostunı yaqınlarda qaldırıp, Tişçenkonen körüşecek yerge kelip çıqtı.
«Oña para berip, birden ketecek edim. O, maşinadan çıqtı, amma aman-aman birden qaytıp, olmaycaq sualler berip başladı. «Çibin» (pıştav) tapmağa mümkünmi dep soradı. Men de soradım: delisiñmi, ne aydasıñ sen?», – dep tarif ete Mamut.
Közlerimni çöp paketinen baylağanlar, qollarıma ise arqamda qırçma taqqanlar. Qorquzuvlar başlandı
Tişçenko maşina qapusını qapatqanınen silâlı insanlar çapıp keldi, Mamutnı arabasından çıqarıp, köteklep, yerge yatqızğanlar. Maşinanı baqıp, uquq qoruyıcılar arqada qara çöp paketini «taptı», içinde pıştav ve granata bar edi. Neticede Mamutnı bir yerge alıp ketkenler.
«Közlerimni çöp paketinen baylağanlar, qollarıma ise arqamda qırçma taqqanlar. Qorquzuvlar başlandı. Bilgenlerimni aytmasam, parmaqlarımnı kütür pıçaqnen keserler, dep ayta ediler. Ya da zorbalıq qullanıp, video çıqarırlar ve internetke qoyarlar. Soñra bir cihaznı ketirip, ayaqqaplarımnı çıqarğanlar ve ayaq parmaqlarıma tel taqqanlar. Aqımnen işkence başlandı. Ağrımdan turmağa tırışsam, bir qaç kere sırtıma urğanlar».
Qorquzuv ve işkence arasında belli olmağan FSB hadimi Mamuttan silâ oña ait olğanını aytmasını talap etti. Onı Canköyde tapqan sanki.
FSB hadimleri Hizb ut-Tahrir ya da İyegova şaatlarından birini çaqmağa teklif etken ediler
Tek ertesi kününiñ sabası onı Aqmescitteki tahqiqat izolâtorına ketirgenler, anda resmiy şekilde tutuldı ve sorğuğa çekildi. Mamutqa devlet advokatı berildi, amma gizli laf etmege imkân olmadı. Eki FSB hadimi olarnı qaldırmağa razı olmadılar. Vaqtınca tutuv izolâtorına alıp ketkende «habersiz qıbırdasa», atıp öldürirler, dep qorquzğanlar.
«FSB hadimleri Hizb ut-Tahrir ya da İyegova şaatlarından birini çaqsam, şartlı apis cezası berilir, dep teklif etkenler», – dep hatırlay Mamut.
İşkencege oğrap ve tutulğan gece Kefege kelgen ve FSB qollarına oğrağan dostunı qorumaq içün Mamut qabaatlı olğanını ayttı.
2022 senesi sentâbrniñ 12-nde Aqmescitniñ Kiyev rayon mahkemesi Mamut Belâlovnı nezaret altına almağa qarar aldı.
Bugünki künde tahqiqat devam ete, amma Mamutnıñ iştirakinen bir tahqiqat areketi yapılmay. «Ortağı» apiske alınmağan bile ve qabaatlav şaatı olaraq iştirak etip, FSB ile işbirligi sebebinden şartlı apis cezasını alacaqtır. Mamut ise Aqmescitteki SİZO-1-de buluna.
Mamut Belâlovnıñ ikâyesini SİZOda 17 yılğa mahküm etilgen qırımtatar faali, siyasetçi ve jurnalist Nariman Celâl yazıp aldı. Celâlğa çıqarılğan ükümni Ukrayına Tış işler nazirligi, Ukrayına prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki temsilciligi, Qırımtatar Milliy Meclisi ve aq qorçalayıcılar takbih ettiler
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
Rusiye apsinde tutulğan qırımlılar
2014 senesi baarde Qırımnıñ Rusiye işğalinden soñ yarımadada Rusiye quvetçileri mustaqil jurnalist, vatandaş faalleri, qırımtatar milliy areketiniñ faalleri, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ azaları ve Rusiyede yasaqlanğan «Hizb ut-Tahrir» ve «Tebliğ Cemaatı» teşkilâtlarınen alâqaları bar olğanından şübheli sayılğan insanlarnı apiske alıp başladı.
Ukraina Yuqarı Radasınıñ İnsan aqları vekâletlisi Lüdmila Denisovanıñ kâtibiyeti 2020 senesi noyabr ayında Rusiye tarafından siyasiy sebeplerden taqip etilgen insanlarnıñ sayısı 130 ola, dep bildirgen edi.
Qırım aq qorçalayıcı gruppasınıñ malümatına köre, 2020 senesi oktâbr ayınıñ soñuna qadar eñ az 110 kişi Qırımda siyasiy sebepli ya da diniy cinaiy taqipler çerçivesinde azatlıqtan marum etildi.
Siyasiy mabüslerge qol tutuv programmasınıñ reberi, «Memorial» aq qorçalayıcı merkeziniñ şura azası Sergey Davidisniñ bildirgenine köre, merkezleriniñ cedvelinde 315 insan bar, 59-ı – qırımtatarıdır.
Aq qorçalayıcılar ve advokatlar bu cinaiy davalarnı siyasiy, milliy ya da diniy sebeplerden taqip dep adlandıra. Rusiye akimiyeti bu sebeplerni inkâr ete.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
Nariman Celâl, Qırımlı jurnalist, qırımtatar milliy areketiniñ faali
