2018 senesi mayısnıñ yigirminci sanlarında Qırımnıñ Qarasuvbazar rayonındaki Qışlav (Kurskoye) köyünde Rusiye bayraqları ğayıp olmağa başladı. Umumen üç bayraq yoq oldı: köy şurası, yerli klub ve köy mektebi yanındaki «Ulu Vatan cenkiniñ iştirakçileri olğan köydeşlerniñ hatırasına» abideden. Bayraqlarnıñ ğayıp olğanından gençler şübheli sayıldı: Aziz S., Azizmuhammed A., Rustem ve Edem K. ve Abduraman Abduveliyev.

Dostları – qabaatlav şaatları

2018 senesi mayıs ayında eki genç 14 yaşında edi, qalğanları 16 yaşında. Abduraman Abduveliyevden ğayrı er kes bu davanıñ şaatları oldı, on altı yaşında Abduramannıñ azatlığı ise Rusiye Ceza kodeksiniñ 329-ıncı maddesine («Rusiye Federatsiyasınıñ devlet alemi ya da Rusiye Federatsiyasınıñ devlet bayrağını aqaretlev») istinaden 6 ayğa sıñırlandı. Çağına yetmegen Edem K. aytqanlarınıñ bir parçası: «Klub divarınıñ köşesinde tayaqta, topraqtan tahminen üç metr yükseklikte, Rusiye Federatsiyasınıñ bayrağı bar edi. Abduveliyev bayraqnı körip şöyle dedi: «Bayraqnı alıp taşlayıq», qardaşı Rustem K. ise böyle bir şey yapmağa olmaz dedi». Edemniñ aytqanına köre, dostu olarnı diñlemeyip, bayraqqa taba ketti, olar ise çetke çekildi.

Abduraman ise kimse oña bir şey demedi ve bayraqlarnı beraber çıqarğanlar, dep bildire: «Birinci bayraqnı klubda çıqardıq, o künü dostlarnen kezgen edik, añlaşmağan edik. Klub yanında keçip qarar aldıq. «Ne içün» sualine cevap bermek zor, istedik, bu qadar. Soñra, mayısnıñ 27-nde, daa eki bayraqnı alıp çıqardıq».

Abduraman qabaatını qısmen tanıdı: bayraqlarnı alıp çıqarğanını inkâr etmey, amma, dava malümatlarında aytılğanı kibi, olarnı yaqmadı ve umumiy kenefke taşlamadı, dep bildire. Mahkemege çağırılacaq şahıslar cedveliniñ protokollarında, «qabaatlav şaatları» arasında mektep talebelerinden ğayrı, köy klubınıñ müdiri Nataliya Kiyik, köy şurasınıñ reisi Oksana Krutova ve Qışlav köyüniñ veteranlar şurasınıñ reisi Nina Esaulenko qayd etilmekte. Onıñ bildirgenine köre, bayraqnıñ abideden çıqarılğanını o körgen edi. O, mektep azbarındaki çöplük qutusında edi, daa bir bayraq birazdan umumiy kenefte tapıldı.

Qarasuvbazardaki Rusiye politsiyasınıñ bölüginde keçirilgen birinci sorğunda Abduramannıñ anası Yelena Abduveliyeva bar edi. «Olar (uquq qoruyıcılar – QA) qarşılarında bala olğanına baqmadan, biznen pek qaba laf ettiler. Aytqan sözlerini tekrarlamağa bile istemeyim. Manası şu ki, Abduraman yapqanlarını aytmasa, onı bir künge qapatıp, öyle bir alğa ketirirler ki, er şeyni qabul etmege azır olur», – dep tarif ete qadın.

Abduveliyevler qorantasınen aprelniñ 4-nde seslendirilgen ükümden eki ay ögüne laf etken edik. O vaqıt Abduraman bu davanıñ qabaatlav şaatları olğan dostlardan aman-aman iç kimsenen bağ tutmağanını aytqan edi: «O dostlardan iç kimsenen laf etmeyim, tek anda olğan üç doğmuş qardaşım (Azizmuhammed A. – QA) ile dostlaşam. Soñki yüzleştirüvde bir qaç şey olğan edi, şu sebepten bazı balalarnen şimdilik dost olmağa istemeyim».

Abduraman Sudaqtaki qırımtatar mektebinde oquy. Yerli oquv yurtundan bayraqlar adisesinden evel anda keçken edi: «Til dersleri yüksek seviyede berilecek qırımtatar mektebinde oqumağa istegen edim».

Qarasuvbazar rayonınıñ qadısı Aleksandr Oleynikovnıñ çıqarğan ükmüne binaen, Abduraman yarım yıl devamında köyden çıqmamalı, çıqqan er seferinde ise evelden haber etmeli. Tatası Esma üküm mektepke qatnamağa keder ete bile dep qorqa: «Mektep ne olacaq daa añlamaymız. Onıñ mektebi başqa rayonda yerleşe – Sudaqta, bizler Qarasuvbazarda yaşaymız. Yaqın vaqıtta bu meseleni ve mahkeme qararına qarşı temyiz berilüvini çezermiz, dep tüşünem».

«Seniñ politsiyañ ne yapar»: Abduveliyevlerniñ evinde tintüv

Abduraman Abduveliyevniñ babası Umer Abduveliyevniñ aytqanına köre, 2018 senesi iyülniñ 28-nde olarnıñ evinde tintüv keçirilgen edi, patronlar, baqılmağan çardaqta ise, tahminlerge köre, narkotik maddeleri tapılğan edi. Abduveliyevniñ babası emin ki, olarnı Rusiye uquq qoruyıcıları gizliden qoydı. Onıñ aytqanına köre: bu – «intiqam ikâyesidir». Mayısnıñ başında tarlasında odun tolu UAZ maşinasını körgen edi, dep ayta: «Qara baltacılar» edi. Yollarını traktornen qapattım: ketken tarlaları şahsiy mülk ola dedim. Qavğalaşmağa başladıq, men politsiyanı çağıracam, dedim. «Seniñ politsiyañ ne yapar», – dep cevap bergenler. Maña daa kösterirler, dep tenbiyelegenler. Soñra üçü de (Umer Abduveliyevniñ aytqanına köre, maşinada üç kişi bar edi – QA) ketti».

Umer Abduveliyev maşina nomeralarını yazıp, politsiyağa ve yerli orman müdirine telefon etti, ormannı qanunsız keseler ve bürtükli aşlıqlar saçılğan şahsiy tarlalardan taşıylar, dep bildirdi. Onıñ aytqanına köre, politsiya tek beş künden soñ bergen malümatına seslendi. Erkekniñ bildirgenine köre, Rusiye uquq qoruyıcıları baltacılarnı tapmadı, bir qaç aydan soñ ise, Abduraman Abduveliyev bayraqlarnı alıp çıqarğanında qabaatlanğanda, evlerinde tintüv keçirildi. «Maña silâ, narkotik ve edebiyat qıdıramız, dep aytqanlar. Ev darma-dağın etildi, soñra garajda baqarmız, degenler», – dep hatırlay Umer Abduveliyev. Abduveliyevlerniñ evinde garaj azbar kirişinde tura, içine soqaqtan kirmek mümkün. Garaj qazaiy alda buluna, çardaqı ise qapatılmay.

«Olar (Rusiye uquq qoruyıcıları – QA) çardaqqa çıqıp, qolçaq tapqanlar. Men raat edim, çardaqta ayvanlar içün piçen saqlaymız, iş qolçaqları anda qalğandır, dedim. Olarnen beraber apayım da anda çıqtı ve qıçırıp başladı: «Bu bizim qolçaqlarımız degil». Olar tüşkende hadimlerniñ qollarında eski kirli çardaqtan çıqarılğan beyaz, temiz, yañı qolçaqlarnı kördim. Birinde narkotikke oşağan yeşil bir şey olğan sernik sarğılıqlarını kördim. Ekincisinde ise – elli beş patron: elli danesi tüfek içün, daa beşi pıştav içün», – dep tarif ete Umer ağa.

«Doğrusını aytayımmı? Bir daqqada közlerime inanmadım. Menim evimde böyle bir şey olmaycağını bile edim, olar ise çardaqımdan öyle bir şey çıqaralar», – dep hatırlay Umer Abduveliyev. Onıñ aytqanına köre, tapılğan qolçaqlarnı alğan Rusiye uquq qoruyıcıları silâ qayda olğanını çoq soray edi. «Babamnıñ medallernen kitelini körip, arbiy olğanını tüşündiler. İç bir vaqıt arbiy degil edi ve evimizde iç bir zaman silâ yoq edi. Bu işindeki muvafaqiyetleri içün medaller», – dep ayta Umer ağa.

Patronlar ve, tahminlerge köre, narkotik tapılğan garaj ve çardaqnı köstergende onıñ artından er vaqıt beyaz eçki yüre.

– Köpek yerine yoqsamı?

– Öyle bir şey, – dep küle Umer ağa. – Er yerge artımdan yüre, çoq yıllar Sudaqta veterinar olıp çalıştım. Oğlumnıñ adisesinden soñ meni işten boşatqanlar. Alâqası barmı-yoqmı bilmeyim, amma öyle oldı: 29 yıllıq tecribem bar, er vaqıt çalışa edim. Şimdi ise tek ev hocalığını baqam.

«Uçucı olmağa isteyim»

Abduraman Abduveliyevniñ fahriy yarlıqları ve mukâfatları çoq. O, olimpiada ve yarışlarda ğalebe qazana, konferentsiyalarda iştirak ete. Çoqusı allarda ülkeşınaslıq ve tarih mevzularında yaza, dep ayta.

​

Bu intervyü Abduraman ükmüni eşitmezden evel yazılğan edi. İmkânı olsa, Qırımdan ketecem, dep aytqan edi: «Üküm bekleyim. Menim içün er şey güzel bitse, keterim, belki».

Abduveliyev soñki sınıfta oquy, bir aydan 17 yaşını tolduracaq. «Eñ büyük ve eski arzum – pilot olmaqtır. Amma nasıl olacaq daa bilmeyim», – dep ayta mektep talebesi.

– Cinaiy mahkümiyetim olsa, mında ne işim bar?

– Ya qabaatsız tanılsañız?

– Olmasa, kene de ketecem, amma temelli degil.