2023 senesi dekabr ayında Rusiye uquq qoruyıcıları tutqan Ukrayına vatandaşı Leniye Umerovanıñ apis cezası dördünci kere uzatıldı. Bu sefer – 2024 senesi mart ayına qadar. Matbuat vekillerine mahkeme qararını diñlemege izin berilmedi. Moskvanıñ Lefortovo mahkemesi 25 yaşında qıznı casuslıq şübhesinen apiske aldı. Umerova Gürcistan-Rusiye sıñırında tutulğanından qabaatlav seslendirilgenine qadar aman-aman 5 ay keçti. Umerovanıñ advokatına malümat aydınlatmama şartı qoyuldı, onıñ kütleviy haber vastalarınen bağları sıñırlandı. Leniye Umerovanıñ davası gizli qala.

2023 senesi mayıs ayında, Moskvanıñ Lefortovo mahkemesi Leniye Umerovanı casuslıq şübhesinen apiske alğanda, «İnterfaks» Rusiye haber agentligi Rusiye FSBsiniñ malümatına esaslanıp, uquq qoruyıcılar «hususan Kyiv vilâyetinde vazifesini yerine ketirgen Rusiye ordusınıñ bulunğan yerini ve vazifelerini mahsus hızmetlerge» bildirgen ukrayınalını yaqaladı, dep yazdı.

Rusiyede bu qabaatqa istinaden 20 yıl apis cezası berile bile.

Umerova Qırımğa babasına ketkende tutuldı

2022 senesi dekabr ayınıñ başında Leniye Umerova işğal etilgen Qırımğa babasına baracaq oldı – ameliyattan soñ yardımına ihtiyacı bar edi. Qanser hastalığında fenalaşuv oldı. Leniyeniñ babası Rezvan Umerov Qırım.Aqiqatqa izaat berip, «yarım yılda bir kere kele edi», dep tarif etti. Bu sefer de «öyle olacaq», dep tüşüngen ediler. Leniye Bulğaristan, Romaniya ve Gürcistan-Rusiye sıñırından keçip, Qırımğa ketecek oldı, çünki Rusiyeniñ Ukrayınağa qarşı büyük istilâsı başlağan soñ Herson vilâyetinden ketmek telükeli edi.

Lâkin Umerovanı Gürcistan-Rusiye sıñırındaki «Verhniy Lars» keçiş noqtasından keçkende tutqanlar.

Ağası Aziz Umerovnıñ fikirince, Rusiye uquq qoruyıcılarını Ukrayına pasportı açuvlandırdı.

«Halqara şirketniñ avtobusında Rusiye pasportı olmağan yekâne yolcu edi. Şu sebepten ilişip başladılar, Qırımda doğdı, amma Rusiye pasportını almadı», – dep tarif etti o, Qırım.Aqiqatqa.

Leniyeniñ bank kartları ve cep telefonı alındı. Qırımğa babasına öyle de barıp çıqamadı. Rusiye uquq qoruyıcılarınen gecege qadar laf etti, soñra, Aziz Umerovnıñ aytqanına köre, ayneci bir shema qullanğanlar: «Gece yarısı taksige mindirip, yañılmasam, Vladikavkaz yaqınlarında, «Sova» adlı musafirhanege alıp ketkenler. Taksi aydavcısı devlet sıñırı boyunca arket etti, qanunlar çetel vatandaşlarına anda bulunmağa yasaq ete. Yolda olarnı yol inspektsiyası hadimleri toqtattı. Vesiqalar teşkerilgende çetel vatandaşı olğanı belli oldı, protokol tizildi ve o gece mahkeme oldı, onı vatandaşlıqsız ve çetel vatandaşları izolâtorında tutmağa qarar alındı».

2023 senesi mart ayında Leniye Umerova Vladikavkaz civarındaki Çetel vatandaşlarını vaqtınca tutuv merkezinden yibergenler, amma bundan soñ bir sıra memuriy apis cezası berildi. Bir keresini ağası böyle ikâye ete: «Advokatlarğa telefon etmege, soy-soplarınen bağlanmağa imkân berilmedi – gece yarısı o merkezden quvğanlar. Birden vatandaş urbasında maşina keldi, başına çuval kiydirgenler, belli olmağan tarafqa alıp ketip, soqaqta taşlağanlar».

Soñra Leniye Umerovanı Rusiye polisi vesiqaları olmağanı içün tuttı, Rusiye mahkemesi onı 15 künge apiske aldı. Bir qaç ay devamında Leniye Vladikavkaz ve Beslan izolâtorlarında tutuldı, soñra Moskvağa alıp ketirildi, şimdi de anda buluna.

O vaqıt başına kelgenlerni tuvğanlarına yazğan qısqa bir mektübinde «doqsanlar-eki biñlerden ağır südetli aydut kinosı» dep adlandırdı.

Aq qorçalayıcılar Leniye Umerovanı siyasiy mabüs dep tanıdı

Aq qorçalayıcı teşkilâtlar qırımtatarı Leniye Umerovanıñ davasını sahte ve «temel insan aqlarını bozğan» dep sayalar. Sıñırdan keçkende tutuluvı qanunsız ola, dep tarif etti Qırım.Aqiqatqa «Qırım aq qorçalayıcı gruppasınıñ» reberi Olga Skripnik.

«Rusiye içün bile bütünley qanuniy vesiqaları bar edi – Ukrayına vatandaşınıñ pasportı, anda tutmağa aqları yoq edi. Yani 5 ay devamında onı sebepsiz tutqanlar... Şimdi ise oña qarşı tizilgen sahte dava casuslıqnen bağlı cinaiy bir dava. Anda bir qabaat da yoq, bütünley qanunsız. Qabaatı ne soñuna qadar añlaşılmay, çünki bu davanen bağlı er şey gizli», – dep ayta aq qorçalayıcı.

Skripnik tarif etkenine köre, devlet hainligi ya da casuslıqta qabaatlanğanlarnıñ davası gizlengen «FSBniñ pek populâr usulıdır». Rusiye mahsus hızmetleri içün kelişe, dep devam ete o.

«Böyle sahte davalar sahte ekspertizalarğa esaslana. Amma ekspertizalarnı FSBnen bağlı ya da dos-doğru FSBge çalışqan qurulışlar keçire. Aynısını qırımtatarlarğa qarşı bir çoq davada, hususan «Hizb ut-Tahrirde» (Rusiye Yuqarı mahkemesi 2003 senesi «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtını «terror teşkilâtları» cedveline kirsetti – QA) iştirak etkeninde qabaatlağan terror maddelerine istinaden açılğan davalarda kördik. Er şey FSB yapqan ekspertizalarğa esaslana. Mence, mında da vaziyet aynı. Olarğa sahte ekspertizalar içün vaqıt kerek edi», – dep ayta «Qırım aq qorçalayıcı gruppasınıñ» reberi.

Skripnik Leniye Umerovanıñ davasını Rusiye Federatsiyası içün «müim bir propaganda örnegi» dep adlandıra.

«Leniyege qarşı qabaatlavnı nasıl qullanğanını kördik, er seferinde qayd eteler – mına yaş bir qırımtatarı, Ukrayına vatandaşı, Ukrayınağa qoltuta ve ilâhre... İşğalci Rusiye akimiyeti içün qırımtatarlarnı duşman olaraq köstermek müim, çünki büyük cenk şaraitlerinde Rusiye er angi tirenüvden qorqa, Qırımda ise tirenüv bar. Ve Rusiye Federatsiyası bunı bile», – dep ayta aq qorçalayıcı.

Ukrayına prezidentiniñ Qırımdaki daimiy temsilciligi, 2023 senesi dekabr ayınınıñ soñuna qadar, 191 ukrayınalı siyasiy mabüsni qayd etti, 123-ü – qırımtatarıdır.

Bir çoqu Rusiye mahkemeleriniñ qararınen Rusiye apishanelerine alındı, anda tibbiy yardım alamaylar – bu aqta aq qorçalayıcılar çoq ayttı. «KrımSOS» aq qorçalayıcı teşkilâtı Rusiyeniñ Ukrayınağa qarşı cenki vaqtında qırımlılarğa berilgen apis cezalarınıñ umumiy müddeti 915 yıldan ziyade ola, dep saydı.

Leniye Umerova ne içün Qırımdan ketti

Leniye – qorantanıñ kiçigidir. Er kes oña «böcek» ayta edi. Babası böyle adlandıra. «Balalığından pek kiçik edi. Er baba içün kibi sevimli qızı. Bir kere kiçik, sevimli olğanı içün oña böcek dedim. Öyle de qaldı», – dep tarif ete Rezvan Umerov.

Leniye Qırımdan 2015 senesi ketti. Ukrayına aliy oquv yurtuna oqumağa kirmek içün mektebini esas Ukrayınada bitirmege istey edi, dep tarif ete ağası. Rusiye pasportını almadı.

«Qız qardaşım yaş olıp, bütün ömrüne tesir etken bir qarar aldı. Kyiv vilâyetine köçti, mektebini bitirdi ve aliy oquv yurtuna oqumağa kirdi, Ukrayına pasportı ve itibarını qorudı», – dep ayta Aziz Umerov.

Leniye Kyiv universitetinde himik-tehnolog zenaatını oqudı, amma ayatını marketingnen bağladı – belli bir Ukrayına urba markasında çalıştı. Azizniñ fikirince, «ileride bu saada inkişaf etmege niyeti bar edi – fashion saasında».

Babasınen farqlı şeerlerde yaşasa da, munasebetleri yaqın edi. Qızını dostu dep adlandıra. «Balalarım meni añlay, men de olarnı. Menim içün büyük bir quvanç. Biri-birimizni bir kereden añlaymız», – dey Rezvan Umerov.

Qızınıñ başına kelgenlerge zornen dayana. «Bir baba içün bunı körmek pek qıyın: qızını bu diñlevlerge ellerini bağlı ketireler. Bu bir deşet», – dey Umerov.

Siyasiy mabüslerni ne bekley

Aq qorçalayıcılar Ukrayınanıñ Rusiye taqip etken vatandaşlarını qorçalamaq içün pek az aleti bar, dep bildire. Olarnıñ arasında – sanktsiyalar ve Rusiyege tesir etmek talabınen halqara teşkilâtlarğa muracaatlar.

«Kesen-kes onı (Leniye Umerovanı – QA) mahküm etmege isteyler. Şunıñ içün onı azat etecek yekâne yol – deñişüv ya da uquqiy areketler degil, siyasiy ve başqa basqı neticesinde azat etilmesidir», – dep ayta «Qırım aq qorçalayıcı gruppasınıñ» reberi Olga Skripnik.

Leniye Umerovağa yaqında – aman-aman 7 ay içinde ilk sefer – babasınen telefonda laf etmege izin berildi. Babası qızı «dayana», dep ayta.

Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.