Men er vaqıt qırımtatarlarnı devletniñ qurulışında faal iştirak etken halqlardan biri saya edim. Olar daima ukrainler ile beraber ediler, hususan mustaqillikniñ ğayrıdan tiklenmesi zamanı. 2003 senesinden berli cemaat areketindem. Bu vaqıt devamında memleketteki bir çoq faal insanlarnen tanıştım. Başından bu, esasen Granit üstünde inqilâp vaqtından zorbalıqsız tirenüvnen oğraşqan “Ukraina gençleri” edi. Bazı areketler yoq oldı, bazıları deñişti. Deñişmelerni közetmek ve olarda iştirak etmek meraqlı edi.
2007 senesi Kyivge Yuqarı Radada stajlama keçmek içün keldim. Aqmescitte maña büyüklik yetmey edi, men emiyetli qararlarnıñ qabulı esnaslarına tesir etmege istey edim. Bunı yarımadada qalıp yapmaq mümkün olğanını şimdi pek yahşı añlayım. Amma, o zaman er şeyniñ yalıñız paytahtta olıp keçkenini belley edim.
Ne Kyivde, ne de Ukrainada milletine köre diskrimminatsiya ne olghanını bilmedim, çünki men daima ukrain ve qırımtatar areketlerinde edim. Menim yanımda çeşitlikni añlağan ve qabul etken adamlar edi. Amma bu añlav boş yerde peyda olmay. Oñı aşlaylar ve besleyler.
Qırımtatarlarda yüksek azatlıq ve adalet duyğusı bar. Olar çette turıp, indemeyip turmazlar. Amma olarnıñ tirenüvi daima zorbalıqsız edi. Menlik inqilâbı başlanğanda, bir çoq qırımtatarlar şeerlerniñ merkezlerine çıqıp deñişmelerge destek kösterdi. Ve eñ qıyın vaqıt keride qalğanı kibi körüngende, Qırımda kederli vaqialar başlandı.
Yalıñız malümat bermege planlaştırdıq. Amma bir çoq insanlar yardım içün muracaat etip başladılar, biz de red etip olamadıq
Fevralnıñ 27-nde biz uyanıp, yarımadaadki memuriy binalar bellisiz “eşil adamçıqlar” tarafından zapt etilgenini kördik. Olarnıñ kim olğanı ve maqsatları ne olğanı birden añlaşılmadı. O zaman men yaqın dostlarım ve fikirdeşlerim Sevgil Musayeva ve Alim Aliyev ile bağlandım. Fikirleştik ve böyle qararğa keldik: eger Qırım sakinleriniñ özleri ne yüz bergenini añlamasalar, başqaları da bunı añlamazlar. Ve biz bunıñ aqqında aytıp bermek istedik. Başta Facebookta saife yarattıq. Yalıñız malümat bermege planlaştırdıq. Amma bir çoq insanlar yardım içün muracaat etip başladılar, biz de red etip olamadıq. Ğaye sade edi – cevap bermek ve yardım etmek.
Soñra ise teşkilâtnıñ peyda olması ile bağlı ikâye başlandı. “QırımSOS” Qaçaqlar meselelerinden Yuqarı komissar ofisiniñ icracı ortağı olğan ilk göñülli teşebbüs edi. Evel olar iç bir vaqıt böyle bir genç teşkilât ile ortaqlıq seviyesinde işbirlik etmedi. Biz bölgelerde el-köz olmaq kerek edik: başta yarımadada, soñra ise Donetsk ve Lugaknsk vilâyetlerinde. İçtimaiy ağdaki saifemiz insan aqlarınıñ bozulması, siyasiy mabüslereniñ aileleri ile, siyasiy mabüslerniñ özleri ile iş üzre büyük monitoring merkezine çevirildi. Halqara seviyede teşkilâtnı pek yahşı tanıylar.
Neticeler çoq: “QırımSOS”tan doğrudan yardım alğan 10 biñden çoq adam, soñra halqara teşkilâtlar tarafından qullanılğan onlarca esabatlar. Yazıq ki, amma bu bizge yardım istep, muracaat etken onlarca siyasiy mabüs ailesi. Bu teşkilâtnıñ teşebüsi ile qabul etilgen qanunlardır. 2019 senesi “QırımSOS”ta faalitetimni toqtattım. Amma er bir reber içün olğanı kibi menim içün de bu teşebbüs faaliyet köstermege devam etkeni, yardım etkeni, onıñ aqqında aytılğanı, oña halqara teşkilâtlar esaslanğanı müimdir.
Qırım ile bağlı faaliyet – qısqa mesafeli yarış degil, marafondır. Toprağımıznı qaytaruv bir yıl içinde çezilecek mesele degil. Buña çoq ğayret kerek ve olarnı tapmaq daima qolay degil. Amma menim teslim olıp, başqa bir şeynen oğraşıp başalmağa aqqım yoq. Hiyanet ete bilemeycegim insanlar maña küç bere.
Dünya qırımtatar tarihınıñ facialı saifelerini degil, em de parlaq saifelerini bilmelidir
Dünya qırımtatar tarihınıñ facialı saifelerini degil, em de parlaq saifelerini bilmelidir, dep saya. 2014 senesinece men medeniy diplomatiya, muzıka prodüserliginen oğraştım. Biz festivaller teşkil ettik. Bunı ileride de yapmaq kerek. Dünyaya qırımtatarlar aqqında yalıñız işğal çerçivesinde degil, amma diger taraflardan da bilmelidir. Olar icadiy istidat, azatlıq ve boysunmamazlıq tedaiy uyandırğanını isteyim. Biz tek topraqlarnı degil, insanlarnı da qaytarmalımız. Şunıñ içün yarımadadaki vatandaşlar ile er kün bağda olmaq içün çalışamız.
Devletniñ Qırım meselesi ile az çalışması büyük problemadır. 2014-2015 seneleriniñ ajiotajindan soñ yarımadanıñ taqdirine meraq dalğası biraz eksildi. Soñki 1,5-2 yıl devamında bu mevzu qayta. Biz işğalden azat etüv strategiyasını, Tamır halqlar aqqında qanun ve bir sıra diger müim vesiqa qabul ettik. Soñkisiniñ sayesinde, qırımtatarlar qaraylar ve qırımçaqlar ile beraber yarımadanıñ tamır halqı sayıla. Qırım qalğan vatandaşlar devlet olarnı unutmağanını is etmeliler.
Hayalımdaki Qırım – azat, iqtisadiy turğun ve propagandasız
Evge qaytıp küygen sahranı körmege istemeymiz. Al-azırda yarımadada yaşağan qırımtatarlar sağ qalmağa tırışalar: özüni, tilini, medeniyetini nasıl etip saqlap qalmaq. Öz kimligini coymamaq ve kelgenler arasında yoq olmamaq içün ğayret eteler. Bu pek qıyın: er kün bar olğanını ve özgün olmaq aqqıñ olğanını isbatlamaq. Şunıñ içün bu adamlarğa yardım etmelimiz ve Ukrainanıñ qıtasında özlerini telükesiz ve raat is etmek imkânını bermelimiz.
2014 senesinece aman-aman er ay evge bara edim, eñ azından raatlıq künlerine. Yarımada – aqiqiy küç yeridir. Hayalımdaki Qırım – azat, iqtisadiy turğun ve propagandasız. O ruhta ukrainalıdır. Ve qırımtatarlar anda şerefli yer yala.
Tamila Taşeva, uquq qoruyıcı, cemaat erbabı, göñülli. “QırımSOS” cemaat teşkilâtınıñ tesisçilerinden biri. 2019 senesi oktâbrniñ 25-nden Ukraina Prezidentiniñ Qırım MC daimiy temsilcisiniñ muavini.
«Bloglar» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün
Ukraina Medeniyet fondu, Ukraina institutı ve Qırım eviniñ destegi ile “El-Cheber" cemaat teşkilâtı tarafından ömürge keçirilgen Şlâh/Yol leyhası çerçivesinde “Qırım aqqında subetler” seriyasınıñ materialı. Keñiş mıqyaslı leyha qırımtatar medeniyetiniñ artefaktlarını toplay ve canlandıra, ukrain ve qırımtatarlarnıñ ortaq keçmişini meydanğa çıqara.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.