«Erdoğan imkânlar penceresini kördi»: Türkiye prezidenti Ukraina ve Rusiyeni ne içün «barıştırmağa» istey ve Qırımnıñ ne alâqası bar

Türkiye prezidenti Recep Tayyip Erdoğan fevralniñ başında Ukrainağa kelecek, dep bildirdi. Onıñ aytqanına köre, o, Qara deñiz regionında kerginlik artuvını toqtatmaq içün Ukraina ve Rusiye prezidentlerini tez vaqıtta toplamağa ümüt ete. Türkiye Rusiye-Ukraina zıddiyetinde kimge qoltuta? Türkiyeniñ Qara deñiz regionındaki menfaatları ne? Bu aqta Qırım.Aqiqatnıñ maqalesinde oquñız.

«Kelecek aynıñ (fevralniñ – QA) başında Ukrainanı ziyaret etecem. Regionda barışıq tiklenir, dep ümüt etemiz», – dep ayttı Türkiye prezidenti Recep Tayyip Erdoğan.

Yaqında Arnavutlıq ziyareti vaqtında o, jurnalistlerge Rusiye prezidenti Vladimir Putinge «Türkiye Qırım işğaline qarşı çıqa», dep daima hatırlatqanını ayttı.

Türkiye prezidenti Moskvanı Ukrainağa yañı ücümden saqındıra ve bunı «kerçekçi bir variant» olaraq körmey, dep bildirdi.

Türkiye prezidentiniñ spikeri İbrahim Kalın Recep Tayyip Erdoğan Ukraina ve Rusiye prezidentlerinen laf etip, Volodımır Zelenskıy ve Vladimir Putinni Türkiyege körüşüvge davet etti, dep bildirdi.

Kalınnıñ malümatına köre, Erdoğan «yaqın aftalarda» Ukrainanı ziyaret etmege azırlana.

Erdoğannıñ vekili Türkiye, «aqibetleri büyük ve qaytarılmaz olacaq arbiy areketlerge yol bermemek» içün Rusiye ve Ukraina arasında kerginlikni azlaştırmaq içün rol almağa azır, dep ayttı.

«Türkiye Rusiye ve Ukraina arasında kerginlikni azlaştırmaq içün… er angi rolge açıq qala… Bunı em Rusiye ve Ukrainanıñ dost memleketi, em NATO ortağı olaraq yapamız», – dedi Kalın.

Türkiye lideri yanvarniñ 21-nde o, «regionda barışıq olsun dep, er şeyge azır», dep qayd etti. O, «Ukraina etrafında artqan kerginlikni yımşatmaq içün» Moskvada Vladimir Putinnen körüşmege azır, dep bildirdi.

Rusiye prezidentiniñ spikeri Dmitriy Peskov, Türkiye ortaqları «Kyivni Minsk añlaşmalarını yerine ketirmege isteklendirse», «tek alğışlamağa mümkün olur», dep bildirdi.

Laf Rusiye stsenariyleri aqqında kete – Ukraina kontrol etmegen Donetsk ve Lugansk vilâyetlerinde dos-doğru saylavlar, bir çoq Ukraina eksperti, faali, göñüllisi ve akimiyet vekili buña qarşı çıqa.

Recep Tayyip Erdoğannıñ Ukraina ve Rusiye prezidentleri arasında muzakerelerni keçirüv teklifi «tüşünildi», amma «Rusiye aqlı olğanından emin olmağanı içün sağır bir yerde buluna», dep ayttı Ukraina prezidenti ofisiniñ mesleatçısı Mihail Podolâk.

Ukraina Yaqın şarq tedqiqatlar merkeziniñ reberi İgor Semivolos Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında Türkiye prezidentiniñ teşebbüsi Ukraina ve Rusiye yolbaşçılarını körüştireceginden şübhelendi. O, Türkiye Rusiye ve Ukraina ve Ğarp memleketleri arasında zıddiyette küç balansını deñiştirmege tırışa, dep tahmin ete.

– Strategik oyunnı köremiz. O, qarşı taraf seni körip, saña emiyet bersin dep, küç balansınıñ deñişmesinden ibarettir. Şimdi Rusiyeniñ Türkiyeniñ fikrini itibar etmegenini köremiz. Şunıñ içün Türkiye Rusiye onı körmemezlikke uramaycaq qadar körülgen ve is etilecek olmalı. Erdoğan mında imkânlar penceresini kördi ve anda kirmege tırışacaq. Erdoğan Rusiye qadar israrlı olacağına oşay. Vaziyet ve balans deñişe bile, demek. Çoq şey Erdoğan, NATO ve ABD qararlarına bağlı olacaq. Bu eki taraflı degil, çoq taraflı bir oyun.

Qırımtatar resurs merkeziniñ yolbaşçısı, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ azası Eskender Bariyevniñ fikirince, Rusiyeniñ Türkiye teklifine cevabı onıñ Ğarp ile munasebetlerine bağlı olacaq.

– Qara ve Aq deñizlerinde Türkiyeniñ regional menfaatlarına baqılsa, onıñ fikri müim ve kerek. Diger mesele – Rusiye buña (Türkiye prezidentiniñ teklifinen Ukraina prezidentinen muzakerelerge – QA) razı olacaqmı. Bu Rusiye, ABD ve Ğarp memleketleri arasında esnaslar nasıl olacağına bağlıdır. Rusiye bu teklifke ancaq bir vaziyette razı ola bile: Ğarp memleketleri ile munasebetlerde çaresiz alğa oğrasa. Rusiye ABD ile global seviyede dos-doğru munasebetler başlatmaq içün areket ete. Şunıñ içün bugün Türkiye prezidentiniñ teklifleri ilk evelâ Ukraina içün pek müimdir. O, Türkiye tarafınıñ arqasını ala.

Eskender Bariyevniñ aytqanına köre, Rusiye ve Ukraina prezidentleriniñ muzakereleri teşebbüsinden ğayrı, Türkiye vekilleri Qırım ve qomşu Rusiyede tutulğan ukrainalı siyasiy mabüslerni azat ettirmek içün «ciddiy iş alıp bara».

Türkiye siyasetşınası Toğrul İsmail, Türkiye «er angi muzakere cenkten daa yahşıdır» printsipine esaslanıp, Ukraina ve Rusiye arasında muzakere keçirmege teklif ete, dep ayta. O, Türkiye Qara deñizde çatışuv olmasını istemey, çünki «er angi buhran onıñ iqtisadiy zararına sebep olacaq», dep bildirdi.

Toğrul İsmail Rusiye akimiyetiniñ Recep Tayyip Erdoğannıñ teklifine bergen cevabını «müsbet» dep adlandıra ve ileride «çeşit variantlarğa işanmağa mümkün olacaq», dep tahmin ete.

Aleksandr Yankovskiy, qırımlı jurnalist, Qırım.Aqiqat Radiosınıñ müellifi ve muarriri​