Ecdatlarınıñ evini qaytarmadılar, öz evinden marum ettiler. Rustem Useinovnıñ ikâyesi

Qırımtatar milliy areketiniñ veteranı Rustem Useinov qışnıñ ortasında açıq kök altında qaldı. Qırımdaki Rusiye akimiyeti onıñ evini yıqtı. Sudaqtaki Kapsihor köyündeki evde erkek 19 yıl yaşadı. Bu yıllar devamında arazini reymiyleştirmege tırıştı. Sudaq şeer mahkemesi qırımtatarnıñ evini yıqmağa qarar çıqardı. Rustem Useinov bu qararnı eñ yüksek instantsiyada temyiz etse de, evini epsi bir yıqtılar. Qırım.Aqiqatnıñ materialında sürgün etilgen ecdatlarınıñ toprağına qaytqan ve evsiz qalğan qırımtatar faaliniñ ikâyesi.

Sınıq şifer ve cam parçaları, dağınıq meyvalar ve kürsüler, yerde avtomobil şinalarınıñ işçleri. Böyle manzaranı qırımtatar areketiniñ 65 yaşındaki vetaranı Rustem Useinovnıñ evinin yıqılmasından bir qaç künde soñ Qapsihor köyünde körmek mümkün edi.

Mında yaqında bir ev olğanı aqqında tek çiçikler, yüzüm pıtaqları ve incir bağçası hatırlata.

Rustem Usenov 19 yıl evelsi bu yerde öz qollarınen ev qurdı. Yıquv aqqında ğayrı-kövid pnevmoniyası ile hastahanede yatqan zaman bildi. Buña yol bermemek içün sabadan evine keldi, oña destek bildirmek içün qırımtatar faalleri keldi. Ev saibi yaramadı, onı acele yardım kelip, hastahanege alıp ketti.

Sudaq sakini Edem İsmailov er şeyniñ nasıl olğanını tarif etecek. Rustem Useinov hastahanede yatqan zaman biz onen yıqılğan evniñ yerinde oldıq.

"Bu yerde spetsnaz edi, kiriş bar edi. Spetsnaznıñ refaqatında mahkeme icracısı kirdi. Qapını sındırdılar. Rustem ağanıñ evde olğan şeylerini yüklediler, saqlap tutup içün bir yerge alıp kettiler. Rustem ağa yaramadı, acele yardım çağırdıq, hastahanege alıp kettiler. Men mındaki mahkeme icracısına muracaat ettim. Olar, şeyler işançlı yerde olğanlarını ve olarnı ya da şimdi alıp ketmek kerek, ya da olar anda olmaq kerek olğanını ayttılar. Men özüm Sudaqlım, er seser bu yerden keçkende ağrı is etem. Şimdi bile mında bulunmaq qıyın", - dedi Edem İsmailov.

Bir qaç künden soñ Rustem Useinov özüni yahşı duyıp başladı. Olıp keçken vaqiadan soñ özüne kelip başladı. Şeylerinde tek üstünde olğanı qaldı.

"İç bir şeyim qalmadı. Evimde olğan bütün şeylerimini alıp kettiler. Saña qarşı tişten tırnağınace silâlanğan onlarca adam olğanda, özüni qolunda tutmağa qıyın. Ve men... bunıñ aqqında qıyın aytmaq - men öz Quran kitabımnı alıp olamadım. Bu Qurannı ise mağa siyasiy mabüslerimizniñ balaları ediye etken edi. Ve men ne yerde olğanını alâ daa bilmeyim. Ve men bunıñ içün pek çekişem. Er bir evde kiçik, güzel bir şeyçikler bar. Ceplerine tıqqanlarını kördim..olsun olarağa", - dep aytıp bere Rustem Useinov.

Useinovlar qorantası 60-ıncı yıllarnıñ soñlarında sürgünlikten Qırımğa qaytqanlardan birincisi edi. Amma tuvğan Ay-Serez köyünde yaşamağa izin alıp olamadılar. Ve olar Qırımnıñ çöl tarafında, Yedi Quyu rayonında yerleştiler. Rustem Usenovnıñ babasınıñ evi alâ daa saqlanıp qaldı.

"Onıñ Ay-Serezdeki evi alâ daa tura. Anda evel köçip kelgenler ve şimdi olarnıñ balaları yaşay. Cenübiy yalıda yerleşmege pek qıyın olğanı kimse içün sır degil, anda bizim halqımız pek az. Ukraina devrinde de anda yerleşmege qıyın edi. Yazıq ki, Kyiv buña asla diqqat etmey edi. Yerli akimiyet ise adamlarğa mında özüne ev qurmağa izin bermey edi", - dey qırımtatar faali Edem Dudakov.

Rustem Usenovnıñ ev qurğanı Qapsihordaki topraq hususiy mülk degil, belediye arsası edi. 20 yıl evelsi mında bir qaç qırımtatar ailesi ev qurıp başladı, resmiy izin yoq edi. Bugünge qadar tek bu qaldı.

"Ertemi, keçmi bu arsanı resmiyleştirip olacağına ümüt etip yaşadı", - dey qırımtatar faali Rolan Osmanov.

Yıllar devamında Useinov bu arsanı resmiyleştirmege tırıştı. 2014 senesinden soñ oñı sıqıştırıp başladılar.

"Mında yarıq bar edi. Suv çekildi. Mında "Zenit" sanatoriyi bar, olar müdirinen añlaştılar, sayğıç qoydılar, suvnı böyle ala ediler, demek parasını da ödey ediler. 2014 senesinden soñ, "yıqıñız, alıp ketiñiz" kibi tenbiler bar edi", - dep aytıp bere faal Edem İsmailov.

Sudaq şeer memuriyeti Rustem Useinovğa qarşı mahkemede dava açtı. Evni özü yıqqanını talap ettiler. Sebep, evniñ vesiqalarsız qurulması edi.

Sudaq şeer mahkemesiniñ qararınıñ materiallarında Rustem U seinov oturış aqqında haberdr etilgeni aqqında qayd etile. Amma o, mahkeme onıñ iştiragi olmadan keçkenini bildire.

"Üç mahkeme oturışı menim iştirgim olmadan keçti, men olarnıñ aqqında postfaktum bildimEvniñ yıqıluvından evel. Qayda yaşağanımnı pek yahşı bilip, öz mektüplerni men endi 20 yıldan ziyade yaşamağan adreske yollay ediler. Meni er kün körip, mında yaşağanımnı bile ediler. Bu aselet yapılğanını tüşünem", - dey Rustem Useinov.

Olar evni yıqmağa kelgende, Rustem Useinov mahkeme icracısına mahkeme qararını yuqarı instantsiyada temyiz etecegini kösterdi.

"İcracılarğa bunıñ kopiyası berildi. Ve bugünge qadar bu istinaf şikâyetime Qırım Yuqarı mahemesiniñ qararı yoq. Yani, qanunğa köre olarnıñ bir şey yapmaq aqqı yoq edi", - dep qayd ete Useinov.

Qırımtatar faali Edem Dudakov, Sudaq şeer memuriyeti birisine yardım etkenini tahmin ete.

"Olar gizli mahkemede dava açtılar, mahkemecinen añlaşqandırlar. Rusiye qanunlarına köre, adamnıñ bir-de-bir yerde on yıldan ziyade yaşasa, ariza berip, vaziyetni añlatıp, bu arsanı istemege aqqı bar. Belki de mahkemege kelgen olsa, bunı talap eter edi. Menimce, bu arsanı birisi istegendir, belki de endi satılğandır da, bu Rusiye aqiqatına pek beñzey", - dep çaya Edem Dudakov.

Rustem Useinovnıñ eviniñ yıqılmasını qırımtatar cemaatçılığı onıñ faaliyeti ile bağlı olğanını saya. O, bütün ömrü devamında halqınıñ aqları oğrunda küreşe. Soñki yılları ise "Qırım birdemligi" cemaat birleşmesiniñ faaliyetinde iştirak ete, siyasiy mabüslerge qoltuta, mahkemelerge kele.

Rustem Useinov, şimdi de toqtamağa niyetinde olmağanını ayta.

Eviniñ yıqılması içün de paranı özü ödemek kerek. Sudaq şeer mahkemesi masraflar 43 biñ ruble olğanını bildirdi. Onı pensiyasından keseler.

"Ne deyim: boğulıp qalsınlar. Endi büyük qısmını kestiler. Elbette, epsini alırlar. Rusiye femidasınıñ işi", - dey Rustem Useinov.

Amma qırımtatar cemaatçılığı marafon ilân etip, bu paranı topladı.

"O nefaqacıdır ve bunı ödemek parası olmağanını yahşı añlaymız. 80 biñ rubleden ziyade toplandı. Yardım er kün kele. Rustem ağağa er kün Qırımnıñ çeşit köşelerinden adamlar kele", - dey faal Edem İsmailov.

Rustem dey: künde yüzlernen adamlar telefon eteler, böyle destek olmasa, özüne kelmez edi. Dostları eki köpegini de baqtılar.

"Mışığımnı artıq eki-üç afta körmedim. Köpeklerim azbarda yaşaylar, ketmeyler. Bellesem, olar añylalar: başqa yolumız yoq, anda yaşaycaqmız", - dey Rustem Useinov.

Qırımtatar faalleri Rustem ağanı yardımnı qabul etmege iqna ettiler. Onıñ sağlığını qayğıralar. Amma o, hastahaneden çıqqan soñ, evel evi olğan yerde çadır qoyıp yaşaycağını aytqan edi.

"1968 senesi biz qaytıp keldik. Menim endi rahmetli anam 1987 senesinece Özbekistanda yerleştirip qoyğan boğçalarnı açmadı. Ep öz köyümizge köçecegimizni bekledi. On doquz yıl, babam keçinmegence, anamnıñ açılmağan boğçaları bar edi. "Evimizge qaytırmız, anda açarım", dey edi. 1987 senesi babam keçindi. Anam dedi: "Artıq ğaliba mında qalacam". Ve açtı... Endi men mındam. Keri yol yoq. Bu küç bergen topraqtır. Ve ümüt", - dep añlata Rustem Useinov.

Rustem Useinov hastahaneden artıq çıqarıldı. Qırımtatar faaller eñ azından qışta onıñ içün kiralanğan evde yaşamağa iqna etip oldılar.