1944 senesi mayıs 18-20 künlerinde NKVD-NKGBniñ mahsus operatsiyası esnasında bütün qırımtatarlar Qırımdan Orta Asiya, Sibir ve Uralğa sürgün etildi (resmiy malümatqa köre, 194 111 kişi sürgün etildi). Qurultaynıñ mahsus komissiyası «Unutma» umum halq kampaniyasını keçirdi. Onıñ esnasında sürgünlikniñ şaatlarına ait 950 hatırlav toplandı. Qırım.Aqiqat bu arhivlerde yer alğan şaatlıqlarnı derc ete.
Men, Tayfik Mamutov, qırımtatarım (d.s. 1938), Qırım Muhtar Sovet Sotsialistik Cumhuriyeti Aluşta rayonınıñ Uskut (1945 senesinden soñ Privetnoye – QA) köyünde doğdım.
Sürgün etilgende qorantamıznıñ erkânı böyle edi: anam Hatice Mamutova (d.s.1911), ağam Mamedi Mamut (d.s. 1932), ağam Yaqub Mamut (d.s. 1936), men, Tayfik Mamut (d.s. 1938), qardaşım Şevqi Mamut (d.s. 1941) ve qız qardaşım Fatime Mamut (d.s. 1944).
Sürgün etilgende Ferğana vilâyetine tüştik, Kirov (1992 senesinden soñ Beşarık rayonı – QA) rayonına, Tavul köyüne tüştik.
Sürgünlik vaqtında babam Ali Mamut (d.s. 1915) cebede edi ve 1945 senesi Özbekistanda olğan qorantasına qavuştı.
1944 senesi mayısnıñ 18-nde gece 2-de tüfekli üç asker evimizniñ qapusını qaqtı. Anam qapunı açqanda şöyle aytqanlar: «Eşyalarıñıznı toplamaq içün 15 daqqañız bar, soñra çıqıñız». Anam bizni aydutlar çıqara dep, kiydirdi, eñ kerekli şeyler alıp, balalarınen soqaqqa çıqtı.
Tren vokzalına ketirip, yük vagonlarına yüklegenler ve Sovet imperiyasınıñ çöllerine yollağanlar
Cami yanındaki meydanda köy sakinlerini toplap, maşinalarğa mindirgenler, tren vokzalına ketirip, yük vagonlarına yüklegenler ve Sovet imperiyasınıñ çöllerine yollağanlar. Bir ay trennen kettik, aş ve tibbiy yardım yoq edi. Aç edik, urbamız yaramay edi. Yolda, 506 saattan soñ, tren bir kere toqtadı, suv ve taze ava aldıq. Vagonlar rıqma-rıq tolu, kirli, avasız edi. Bir çoq insan hasta olıp, açlıq ve avasızlıqtan can bergen edi.
Bizni ketirip, 6-8 qorantanı bir azbardaki inşaatqa yerleştirgenler. Şaraitler yaramay edi: yerde yatqan edik, pencere ve qapular yoq edi, ayvan şaraitleri. Azbarımıznıñ yanında arıq bar edi, anda bet yuvmaq ve içmek içün suv ala edik.
Biz, balalar, özbeklerniñ evlerine barıp, ötmek soray edik: birisi ötmek, birisi un ya da boğday bere edi
1946 senesi ana-babam meni balaları olmağan özbek qorantasına berdi. 8 yaşında olarnıñ ayvanlarını baqtım, bala evinde oldım. Biz, balalar, özbeklerniñ evlerine barıp, ötmek soray edik: birisi ötmek, birisi un ya da boğday bere edi.
1948 senesi özbek mektebiniñ birinci sınıfına kirdim, yahşı oqudım, 1955 senesi mektepni bitirip, o yıl Taşkentke qurucılıq tehnikumına kirmege kettim. 1959 senesi tehnikumnı bitirip, qurucı tehnik zenaatınıñ saibi oldım. 1959 senesinden 1962 senesine qadar Sovet ordusınıñ saflarında askerlik yaptım. 1962 senesinden 1988 senesine qadar Golodnostepstroynıñ «Mirzaçulsovhozstroy» qurucılıq teşkilâtlarında usta, baş qurucı ve bölük yolbaşçısı olıp çalıştım.
1988 senesi M.S.Gorbaçevniñ ğayrıdan quruluvı sayesinde öz isteginen Qırımğa tarihiy vatanıma, Krasnoperekopsk şeerine keldim, mında 10 yıl konserva zavodında qurucı olıp çalıştım. 40 yıl iş tecribem bar, emek veteranı olam.
Babam cebeden qaytıp, 1953 senesi suvuqlanıp vefat etti. Biz, altı bala, anamıznen qalıp, qıyın bir ömür yaşadıq.
1950 senesi, ekinci sınıfta olğanda, Yaqub ağam ve diger balalarnen beraber tarlağa boğday toplanğan soñ qalğan başaqlarnı toplamağa kettik. Eñ çoq 200 gramm boğday olğan başaqlarnı elimizde körgen reis bizni tanıdı ve oquğan mektebimizde babamnı tapıp, at üstünden babamnı bir qaç kere qamçınen urıp ketti. Arqasından baqtım ve ösip babam içün bu alçaqnı cezalarıp, dep söz berdim. Daa soñra onı Allah cezalağanını eşittim – o, balalarsız qalıp kör oldı.
Sovetler akimiyeti birinci kününden başlap halqımıznı pek çekiştirdi
Qayd etmege isteyim ki, sovetler akimiyeti birinci kününden başlap halqımıznı pek çekiştirdi. Köyümizniñ sakinleri çıplaq qalğanda akimiyet soñki ötmeklerini tutıp alğan, insanlar saatlarnen aman-aman parasız işlegen kolhozğa barıp çalışmağa zorlağan edi, yoq degenlerinde ise olarnı ziyankâr dep çeşit cezalar bergen ediler. Emekleri sayesinde ayvanları olğanlar ise kulak dep Sibirge, diger suvuq yerlerge sürgün etilgen edi. Bunı köyümizniñ büyük sakinlerinden bilem.
Balalarımnen beraber (umumen 4 kişi) Qırımğa öz paramızğa qayttım, ev alıp ğayrıdan qurdım. Büyük balalarım (32 ve 37 yaşında) ve eki oğlu olğan qızım Aqmescitte şahsiy dairelerde yaşay, birisine çalışa, ne evleri, ne daireleri bar. Devlet köçkenime ve abadanlaşmama bir kapik para bermedi.
Mamut Sultan (Dobroye) köyünde alğan üç topraq damartısı içün dört yıldan berli köy akimiyeti izin bermey, ev leyhası ve diger vesiqalar 100% azır endi. Ukraina devleti halqımıznıñ topraq, siyasiy ve milliy saalardaki anayasa aqlarını aqsımlamağa ve bozmağa devam ete, qırımtatarlarnıñ tuvğan toprağı Qırımda milliy muhtariyetlerini ğayrıdan tiklemeyip, assimilâtsiyağa oğrata.
Devletçilik olmasa, halq da olmaz: Ukraina devletiniñ halqımıznı «tüşüngenini» böyle añlaymız.
(2009 senesi noyabrniñ 26-nda yazılğan hatırlav)
Neşirge Qırım tarihçısı, Qurultaynıñ qırımtatar halqınıñ genotsidini ögrenüv ve onuñ neticelerine qarşı çareler körüv boyunca mahsus komissiya reisiniñ muavini Elvedin Çubarov azırladı