Yanvarniñ 11-nde Rostov-na-Donudaki (Rusiye) Cenübiy bölgeniñ arbiy mahkemesi "Qırım musulmanları davası"nıñ mabüsleri Servet Gaziyev, Cemil Gafarov, Alim Karimov, Seĭran Murtaza ve Erfan Osmanovğa üküm çıqardı. Bunı "Qırım birdemligi" cemaat birleşmesi haber etti. Reislik yapqan mahkemeci Valeriy Opanasenko suçlanğanlarnıñ episini RF Ceza qanunnamesiniñ 205.5 maddesiniñ 2-nci qısmına binaen (Terrorristik teşkilâtnıñ faaliyetinde iştirak etüv) qabaatlı tanıdı ve er birini 13 yıl apis cezasına mahküm etti. Bundan ğayrı er kes içün azat etilgen soñ 1 yıl, Servet Gaziyev ve Alim Kerimov içün ise 1 yıl 6 ay müddetine areket azatlığınıñ sıñırlanması tayin etildi.
2019 senesi martnıñ 27-nde FSB, Rusiye İç işler nazirligi ve Rusiye gvardiyasınıñ hadimleri martnıñ 27-nde Qırımda qırımtatarlarnıñ, şu cümleden «Qırım birdemligi» faalleriniñ evlerinde tintüvler keçirdi. Umumen Rusiyede ve işğal etilgen Qırımda yasaqlanğan «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtında iştirak etkeninde qabaatlanğan 24 faal tutulğan edi.
«Memorial» aq qorçalayıcı merkezi 2019 senesi martnıñ 27-nde Qırımda Rusiye quvetçileri tarafından tutulğan 24 qırımtatar faalini siyasiy mabüs dep tanıdı.
"Olar asla oğraşmaylar''
Qırımlı advokat Edem Semedlâyev Qırım.Aqiqatqa intervyü berir eken, Qırım musulmanlarına qarşı cinayet davaları umumiy shemağa köre tizilgenini dey: "Olar - FSB, operativciler asla oğraşmaylar. Qısqa bir subet, ses qaydı yeterlidir. Adamlarnı evlerinde ya da camilerde isteseñ siyasiy mevzuda olsun, isteseñ diniy mevzuda olsun gizli çekeler ve bunı soñ eksperizağa bereler. Bu kibi laflarnı dersiñ "Hizb ut-Tahrir" azalarınıñ laflarına keliştire bilgen mahsus ekspert müessiseleri ya da ekspertler bar".
Böyle bir shemanıñ müim elementi olğan Edeme Semedlâyev mahkemede kimligi belli olmağan "gizli" şaatlarnıñ qullanuvını da adlandıra. "Bular bir ya da eki gizli şaattır, olarnıñ şahsiy malümatı gizli, sesleri deñiştirilgen, şunıñ içün kim olğanını ögrenmek imkânsızdır. Sorğu vaqtında bu şahıslar mahkemelengenlerni tanımaylar. Çünki olar berilgen suallerge "bilmeyim" deyler. Olar suçlanğan şahıslarnıñ boyu ne qadar, yaşı qaç olğanın bilmeyler. Aytqanlarına köre ise, olar bir yıl devamında er cuma künü camilerde körüşe ediler. Attam caminiñ adını aytalar. Amma cami ile bağlı sualler berilmeg başlağanda bu camini tasvir etip olamaylar, qaç qatı olğanını aytıp olamaylar. Olar "bilmeyim" deyler.
Semedlâyevniñ sözlerine köre, suçlanğanlarnıñ bu esnasta iç bir reqabet qabiliyeti ve buña köre de semereli mudafaa vastaları yoqtır deseñ olacaq. Bundan ğayrı, bu davalarda qabaatlavnıñ özü çoqusu vaqıt o qadar añlaşılmağan bir şekilde yazılır ki, mudafaanı aydın faktik oriyentirler olmadan qurmaq kerek ola: "Misal olaraq, qabaatlav hulâsalarında tahqiqat tarafından belgilenmegen tarihtan bellisiz şahıslar bellisiz vaqıtta dep yazıla... Yani belgilenmegen faktlar pek çoq. Tamam bu kibi qabaatlav hulâsaları esasında qabaatlav tizile ve neticede mahkemeler 17-19 yıl apis cezalarını tayin ete", - dey Semedlâyev.
"25 davası" boyunca mahkeme esnası bir qaç yıldır devam ete ve evel çıqarılğa 20 ükümniñ bir qısmı artıq Rusiye mahkeme sistemasınıñ bir üst mahkemelerinde temyiz etildi, amma neticesiz. Rusiye Avropa Şurasından uzaqlaştırılmadan evel siyasiy mabüslerniñ advokatları Avropa insan aqaları mahkemesine şikâyet bergen edi.
"Birdemlikke" darbe
Qırımnıñ mahküm etilgen 25 sakini arasında "Qırım birdemligi" uquq qoruyıcı birleşmesiniñ faaliyetinde iştirak etken çoq faaller ve vatandaş jurnalistler bar. İlk "beş" kişiden biri olğan Remzi Bekirov 2021 senesi marta ayında 19 yıl apis cezasına mahküm etildi. Onıñ ömür arqadaşı Halideniñ sözlerine köre, onıñ cinayet taqibine sebep olğanı qocasınıñ faal vatandaş nazar noqtasıdır.
"Qırımda tamır qırımtatar halqına qarşı basqılar - kütleyiv tintüvler, tevqifler, qırımtatar faalleriniñ bellisiz ğayıp oluvları başlanğanda menim aqayım vatandaş jurnalisti faaliyetine başladı. Zenaatı boyunca o tarihçı, amma dindaşlarına, semetdeşlerine yardım etmek istegi smartfon alıp tintüvlerni, tevqiflerni, mahkeme oturşlarını aydınlatmasına sebep oldı. Bir çoq yıl devamında qanun qoruyıcı organlardan faaliyetini toqtattırmaq kerek olğanına dair tenbi vesiqalarını aldı. 2017 senesi oña qarşı eki memuriy dava açıldı. Ekisi de saçmadır. Neticede 2019 senesi evimizde tintüv keçirildi ve o tevqif etildi", - dey Halide Bekirova.
Qırımlı uquq qoruyıcı Lutfiye Zudiyeva "25 davası"nıñ FSB-niñ 2014 senesinden berlieñ kütleviy cinayet davası olğanına diqqat ete.
"Bunıñ içün de tahqiqat bu gruppanı beşke bölmek mecbur oldı. Çünki olarnı episini bir yerde tumaq şaratit tapamaz ediler. Mahkeme oturışları yarım ya da bir kün degil, daa çoq devam eter ediler. Bu ğayet kösterici cinayet davasıdır. Amma esas maqsat "Qırım birdeligi" ni yoq etmek edi. Çünki mabüslerniñ çoqusı bu birleşmeniñ azalarıdır", - dey Zudiyeva.
"Qırım uquq qoruyıcı gruppasınıñ fikrince, "Qırım birdemligi"ne basqı rusiye quvetçileri içün Qırımda yüz bergen vaqialar aqqında aqiqat ne qadar qolaysız olğanını köstere: "Adam daa tevqif etilmedi, amma bu adam çoq yıl apis cezasına mahküm etilecegi evelden bellidir. Elbette bütün bular aydınlatılmalıdır. Ve er angi uquq qoruyıcılarnı ve media teşkilâtlarnı tamam bu sebepten sevmeyler. Mesele "Qırım birdemligi"nde degil, mesele umumen Qırım ve Rusiyede uquq qoruyıcılarğa ve jurnalistlegre manasebettedir".
Cinayet ve atta terroristik faaliyette qabaatlanmaq ve neticede şimdiki Qırımda kerçek müddetke apis etilmek pek qolaydır. Qabaatlav esasında çoq yıl evelsi olğan laflar ve atta içtimaiy ağlarda cenkke qarşı yazılar ola bile. Taqiplerge sebep Qırımtatar Milliy Meclisi ile alâqa ya da "mahsus arbiy operayiyağa" qarşı bildirmelerniñ yerleştirilmesi ola bile.
***
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
Qırımdaki «Hizb ut-Tahrir davaları»
«Hizb ut-Tahrir davası» boyunca apiske alınğan ve mahküm etilgenlerniñ imayecileri olarnıñ taqip etilmesi diniy sebeplernen bağlı olğanını tüşüne. Advokatlar qayd etkenine köre, Rusiye uquq qoruyıcı organları tarafından bu dava boyunca taqip etilgenler – ekseriyeti qırımtatarlar ve ukrain, rus, tacik, azeri ve islâm dinini kütken diger millet vekilleri. Halqara uquq işğal etilgen topraqlarda işğalci devlet qanunlarını kirsetmege yasaqlay.
«Hizb ut-Tahrir» halqara islâm siyasiy teşkilâtı, bütün musulman devletleriniñ islâm halifeligine birleştirilmesini öz maqsadı olğanını ayta, amma olar, bu maqsatqa irişmek içün terroristik usullarnı red ete ve Rusiyede adaletsiz taqip etilgenini ayta. Rusiye Yuqarı mahkemesi 2003 senesi «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtını 15 «terrorist» birleşme cedveline kirsetip, onı yasaq etti.
