Qırımtatar halqınıñ milliy lideri, Ukraina halq deputatı Mustafa Cemilev otuz yıldan berli itibarlı bir Ukraina siyasetçisi ola. Ukraina ve dünyada olğanlarnı añlamaq içün siyasiy esnaslarğa kesken qıymetleri müimdir. Mustafa Cemilev Qırım.Aqiqatqa bergen intervyüsında Rusiye ordusı büyük ücüm kerçekleştirgen soñ Ukrainağa kösterilgen halqara qoltutuv seviyesi ve bazı memleketlerniñ Ukraina ve Rusiyege qarşı siyaseti aqqında fikrini bildirdi.
Ukraina halq deputatı Mustafa Cemilev Qırım.Aqiqatqa bergen intervyüsında Ukrainağa kösterilgen qoltutuv seviyesi şimdi pek yüksek ola, dep ayttı. Onıñ aytqanına köre, bu tek NATO, Avropa Birligi ve Ğarp memleketleriniñ birligi degil, bu memleketlerniñ ükümran ve muhalifet firqalarınıñ birleşmesidir.
Macaristan: Avropa Birliginiñ «zayıf qısmı»
Cemilevniñ fikirince, Avropa Birliginde «zayıf bir qısım» bar – bu Macaristan, çünki bu memleketniñ bir çoq siyasetçisi Rusiye ile çeşit saalarda işbirligi yapmağa istegenini çoq qayd etken edi.
Mustafa Cemilevniñ aytqanına köre, dünyanıñ bir sıra memleketinde Rusiyeniñ Ukrainada, hususan Kyiv vilâyetinde ve Kramatorskta yapqanları cenk cinayetleri dep adlandırılganlar memleketniñ şimdiki reberligine alâ daa añlaşılmay. Cemilev bunı «igrenç» dep adlandıra. O, Macaristannıñ siyasiy quvetleri Ukrainada ileride de problem çıqara bile, dep ayta.
Böyle devam etse, Macaristannıñ ABde bulunuv meselesi köterilmeli, belkiMustafa Cemilev
«Yobbik» ultramilletçi firqası rey qazana. Orban (Macaristannıñ baş naziri Viktor Orban – muar.) olarnen yarışlaşa ve aynı seviyede milletçi olmağa tırışa. Neticesi – duşmanlıq olmasa, Ukrainağa suvuqlıqtır. Ve şahsiy bağları – Vladimir Putinniñ Orbanğa saylavlarğa qoltutuvı. Böyle devam etse, Macaristannıñ ABde bulunuv meselesi köterilmeli, belki. Macaristan sanktsiyalar qararını yerine ketire, ğaliba. Amma bu vaziyette, ebet, Macaristan reberliginiñ fikri bayağı igrençtir», – dep ayttı Mustafa Cemilev Qırım.Aqiqat intervyüsında.
İndistannıñ «basiretsiz» siyaseti ve Qıtaynıñ sessizligi
İndistan ve Qıtaynı aytsaq, olarnıñ Rusiyeniñ Ukrainağa qarşı cenki ve Rusiye Federatsiyasına qarşı sanktsiya kirsetüvnen bağlı fikirleri, Mustafa Cemilevniñ fikirince, quvandırmay.
Hatırlatamız, Qıtay Tış işler nazirligi Ukrainadaki cenk taraflarını suvuqqanlıq köstermege ve barışıq muzakere yolunen çezüvge yardım etmege çağırdı. Aynı vaqıtta, Qıtay Rusiyege qarşı sanktsiyalarğa resmiy şekilde qarşı çıqtı, Ukraina topraq bütünligine ürmet köstergenini bildirdi, Birleşken Milletlerde Rusiyeniñ Ukrainağa qarşı istilâsını takbih etken rezolütsiya qabul etilüvi vaqtında rey bermedi.
İndistannı aytsaq, Rusiye şirketlerine qarşı ğarbiy sanktsiyalardan soñ büyük endirimlernen rağbetlendirilgen memleket fevral soñundan Ukrainağa ücüm başlağanından berli eñ az 13 million barrel Rusiye cermayı satın aldı.
Böyle bir nefishor, basiretsiz siyasetMustafa Cemilev
«Özüni büyük demokratik memleket dep adlandırğan İndistan kibi memleketler fırsattan faydalanıp, er kes Rusiyenen ticaretni qapatmağa tırışqanda bu memleketten cermay alğanı yaramay ola. Böyle bir nefishor, basiretsiz siyaset. Qıtaynı endi aytmayım. Bu ayrı bir memleket, (BM – muar.) Telükesizlik şurasınıñ azası olıp, bütün seyyare içün müim olğan meselelerde bitaraf qala. Sen insanlıq inkişafı nasıl olğanını belgilegen beş memleketten biri olsañ, nasıl bitaraf olursıñ?», – dep qayd ete Cemilev.
Türkiye: «Siyaset – bir, iqtisadiyat – başqadır»
Mustafa Cemilevniñ qayd etkenine köre, Türkiyede Ukrainağa tek ükümran firqa ve prezident Recep Tayyip Erdoğan degil, muhalifet küçleriniñ liderleri de qoltuta, çoqusınen qırımtatarlarnıñ lideri şahsen körüşti. Cemilev, Türkiyede büyük ve faal qırımtatar diasporası bar, ve siyasetçiler bunı diqqatsız qaldıramay, dep hatırlattı. Yerli kütleviy haber vastalarında Ukrainadaki vaziyet aqqında malümat, onıñ aytqanına köre, olıp keçkenlerni tafsilâtlıca köstere. Türkiyeniñ Qırımnen bağlı fikri deñişmey: o, Ukrainanıñ bir parçası ola.
Amma iqtisadiyat saasında Rusiye ile munasebetler meselesi bir kereden çezilmey, dep tüşüne Mustafa Cemilev, çünki Erdoğan içün siyaset – bir, ticaret – başqadır.
Erdoğannıñ printsipi bar: siyaset – bir, iqtisadiyat – başqadırMustafa Cemilev
«Türkiyeniñ Rusiye ile büyük alış-verişi bar. Ğaliba, 35-40 mlrd dollar. Sanktsiya kirsetseler – Rusiye ile bir çoq saada faaliyet biter, Türkiyeniñ iqtisadiyatı içün bu bir kollaps olacaq. Olar, gaz bağlılığını eksiltmege tırışalar: bir vaqıtları 60-70% edi, şimdi ise – 30 fayızğa qadar. Bu devamlı bir esnas. Birden olmay. Erdoğannıñ printsipi bar: siyaset – bir, iqtisadiyat – başqadır».
Avropa: iqtisadiy menfaatlar ya da demokratik qıymetler?
Ukraina halq deputatı Mustafa Cemilev Qırım.Aqiqatqa bergen intervyüsında tüşüne: medeniy dünya ne saylaycaq – Ukrainağa qoltutuvnı ya da iqtisadiy menfaatlarınımı?
Rusiyeniñ yolbaşçısı cenk cinayetçisi olğan vaqıtta bu memleketnen bir munasebet olmaycaq.Mustafa Cemilev
«Demokratik memleketler içün cemaat fikri pek müim. İqtisadiy problemler ne olsa-olsun. Hususan Buça, İrpin, Borodânkadaki dramatik adiselerden soñ… Bunıñ büyük emiyeti bar. Bizge (Ukrainağa – muar.) mında olıp keçkenler aqqında tam malümat bermek pek müim. Ğarbiy memleketlerniñ liderleri aytqanı kibi men de keri qaytuv yolu yoq. Rusiyeniñ yolbaşçısı cenk cinayetçisi olğan vaqıtta bu memleketnen bir munasebet olmaycaq. Cenk cinayetçisi kete – ve onıñ yerine aynı pislik kelse, Rusiyeniñ vaziyetini az da olsa eyiliştirmek içün, yüzüni köstermek içün, halqara uquq normalarına riayet etmege mecbur olacaq. Yani ordusını toprağımızdan çıqarmaq. Bu bizim içün eñ esası», – dep qayd etti Mustafa Cemilev.
MALÜMAT: Ukrainağa qarşı Rusiye silâlı ücümi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete. Mesken rayonlarğa top, topçu ateş reaktiv sistemaları ve ballistik raketa qullanıluvınen ateş açıla.
ABD ve AB memleketleri olğan bir sıra ğarbiy memleket Rusiyege qarşı sanktsiyalarnı sertleştirdi ve Rusiyeniñ Ukrainada yapqan arbiy areketlerini takbih etti.
Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d2ud65mnh9spru.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
